محمد ناصرالدین البانی
| محدث سلفی | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۳۲ق/۱۹۱۴م |
| زادگاه | اشکودِره، پایتخت وقت آلبانی |
| محل زندگی | دمشق، اردن |
| تاریخ وفات | ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹م |
| اطلاعات علمی | |
| اجازه روایت از | راغب طبّاخ |
| تألیفات | سلسلة الاحادیث الصحیحة و شیء من فقها و فوائدها، سلسلة الأحادیث الضعیفة و الموضوعة و اثرها السیء علی الامة، التوسل انواعه و احکامه، الثمر المستطاب فی فقه السنة و الکتاب |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| شناخته شده برای | سلفیه البانی |
محمد ناصرالدّین اَلْبانی (۱۳۳۲-۱۴۲۰ق) محدث سلفی که سلفیها و وهابیان درباره اعتبار احادیث، طبق نظر او عمل می‌کنند.
البانی با مطالعه کتابهای عالمان سلفی همچون ابن‌تیمیه و ابن‌قیم جوزی و و تأثیر از آنها به سلفیه روی آورد و تأثیر بسزایی بر جریان سلفیه گذاشت تا جایی که او را مُجَدَّد سلفیه و امام سلفیه معاصر معرفی کرده‌اند. سلفیه البانی را برجسته‌ترین جنبش سلفی معاصر دانسته‌اند.
مخالفت با شیعه، بازگشت به کتاب خدا و سنت و پیروی از روش سلف صالح، مخالفت با عقل و عقل‌گرایی، ترک سیاست در زمان حاضر، حرمت توسل به مخلوقات و زیارت قبور و اعتقاد به ظهور مهدی از جمله باورهای وی بوده است.
تقسیم کتابهای حدیثی اهل‌سنت به صحیح و ضعیف و بی‌اعتنایی به تلاش و روش محدثان پیشین و عمل نکردن به روایات ضعیف، از مهم‌ترین نقدها به البانی شمرده شده است. کتابهای متعددی نیز در نقد دیدگاه‌ها و کتابهای وی نگارش شده است.
البانی کتابهای متعددی را تألیف و تحقیق و تصحیح کرده است. بیشتر آنها درباره علوم حدیث است. به گفته سید کمال حیدری کتاب «سلسلة الاحادیث الصحیحة» او مهم‌ترین کتاب حدیثی اهل‌سنت در دوران معاصر است.
جایگاه
محمد ناصرالدین البانی، از محدثان سلفی[۱] و عالمان وهابیت که در علوم حدیث در میان وهابیان شهرت بسزایی دارد.[۲] می‌گویند او اطلاعات گسترده‌ای در علم حدیث دارد.[۳] از این‌رو وهابیان در مباحث حدیثی درباره صحت یا ضعف احادیث به نظرات او عمل می‌کنند و او را معیار تشخیص حق از باطل می‌دانند.[۴] عبدالعزیز بن باز، از مفتیان عربستانی وهابیت، ناصرالدین البانی را عالم‌ترین شخص به علم حدیث در دوران خود و مُجدّد علم حدیث در این دوران معرفی کرده است.[۵] برخی از اساتید علم حدیث در هند، او را بزرگ‌ترین عالِم به احادیث پیامبر(ص) در این عصر دانسته‌اند.[۶] محمد بن صالح عُثَیْمِین، از عالمان وهابی معاصر، نیز البانی را محدث دوران و صاحب علم گسترده در نقل و درایه حدیث شمرده است.[۷]
سید کمال حیدری، کتاب «سلسلة الاحادیث الصحیحة» البانی را مهم‌ترین کتاب حدیثی حال حاضر اهل‌سنت دانسته است. به نقل او، البانی در این کتاب ۲۰ هزار حدیث جمع‌آوری کرده که مهم‌ترین احادیث اهل‌سنت به شمار می‌روند.[۸] به گفته حیدری، البانی در مجامع علمی به بخاری زمان معروف است؛ یعنی نزد اهل‌سنت، شأن و منزلت بخاری را دارد.[۹]
از نظر عصام العماد، البانی امام سلفیه معاصر به شمار می‌رود و سلفیه معاصر دست‌کم در حدیث، براساس منهج و روش البانی عمل می‌کند.[۱۰]
زندگی‌نامه علمی
البانی در سال ۱۳۳۲ق/۱۹۱۴م در اشکودِره (اشقودره)، پایتخت وقت آلبانی به دنیا آمد.[۱۱] در نُه سالگی (سال ۱۹۲۳م)، پس از به حکومت رسیدن شخصی دین‌ستیز به نام احمد زوغو در آلبانی،[۱۲] به همراه پدرش، نوح نجاتی، به دمشق مهاجرت کرد.[۱۳]
محمد، در دمشق به مدرسه ابتدایی رفت؛ اما پدرش، به دلیل عدم توجه مدارس دولتی به علوم شرعی و دینی، نظام آموزشی را برای آموزش و تربیت او کافی نمی‌دانست. ازاین‌رو، محمد را پس از پایان دوران ابتدایی از مدرسه بیرون برد و خود به آموزش قرآن، صرف و نحو و فقه حنفی به او پرداخت. محمد برخی از دروس فقهی و عربی را نزد دوستان پدرش همچون شیخ سعید برهانی آموخت.[۱۴] وی از شیخ راغب طبّاخ، محدث شهر حلب، اجازه روایت دریافت نمود.[۱۵] در منابع، نوح نجاتی (پدر)، سعید برهانی و راغب طباخ به عنوان اساتید البانی نام برده شده و گفته شده او بیشتر علمش را از کتاب‌ها به دست آورد.[۱۶]
البانی از زمان تأسیس دانشگاه اسلامی مدینه در سال ۱۳۸۱ تا سال ۱۳۸۳ق به دعوت بن‌باز، مفتی اعظم عربستان،[۱۷] در این مرکز تدریس می‌کرد و پس از آن به دمشق بازگشت.[۱۸] از سال ۱۳۹۵-۱۳۹۸ق نیز عضو مجلس اعلای دانشگاه اسلامی مدینه (عالی‌ترین مرجع سیاستگذاری و تصمیم‌گیری دانشگاه) بود.[۱۹]
شاگردان متعددی برای البانی ذکر کرده‌اند که برخی از آنها عبارتند از: احسان الهی ظهیر، حجازی محمد شریف، حسین عودة العوایشة، حمدی عبدالمجید السلفی، خیرالدین وانلی، سلیم بن عید الهلالی، عبدالرحمن البانی، محمد بن ابراهیم الشیبانی، محمد عید عباسی.[۲۰]
او از طریق حرفه ساعت‌سازی امرار معاش می‌کرد.[۲۱]
وی در ۲۲ جمادی‌الثانی به سال ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹م در سن ۸۵ سالگی در شهر اَمّان پایتخت اردن از دنیا رفت.[۲۲]
گرایش به سلفی‌گری
البانی در بیست سالگی تحت تأثیر نوشته‌های محمد رشید رضا، نویسنده تفسیر المنار، در مجله المنار به علوم حدیث روی آورد و پس از آن شروع به مطالعه کتاب «المغنی عن حمل الاسفار» اثر حافظ عراقی، فقیه و محدث شافعی در قرن هشتم قمری، کرده و بیش از پیش به علم حدیث علاقه‌مند شد و اهتمام ورزید؛[۲۳] تا جایی که گفته شده وی به کتابخانه ظاهریه در دمشق می‌رفت و دوازده ساعت به مطالعه و تحقیق می‌پرداخت.[۲۴] وی پس از آن شروع به تدریس دروس حدیث، تفسیر و فقه و اصول و کلام کرد.[۲۵]
نقل شده ناصرالدین البانی در محیطی کاملا حنفی و متعصب رشد کرد؛ محیطی که تصوف و تقلید روش رایج مردم بود. پدرش او را به زیارت قبر صوفیه همچون ابن‌عربی در دمشق می‌برد؛ اما او با آشنایی با زبان عربی و مطالعه کتابهای علمای سلفی همچون ابن‌تیمیه و ابن‌قیم جوزی راهش را از پدرش جدا کرد و به سلفیه روی آورد. پدر محمد، با سلفی‌گری به شدت مخالف بود و از او خواسته بود یا بر مذهب حنفی باقی بماند یا از خانه بیرون رود.[۲۶]
البانی دعوتش به سلفی‌گری را در دمشق علنی کرد و با مخالفت‌هایی روبرو شد تا جایی که دو بار به زندان افتاد. وی در سال ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م از دمشق به اردن مهاجرت کرد و تا آخر عمر در آنجا ماند.[۲۷]
به نظر حسن بن علی سقاف، از علمای شافعی مذهب اردنی، البانی گرچه خودش را سلفی می‌نامد؛ اما او وهابی است؛ زیرا وهابیان از او حمایت مادی و معنوی می‌کنند و افکار او را در جزیرة العرب نشر و ترویج می‌کنند تا جایی که در سال ۱۴۱۹ق نصف جایزه بین‌المللی مَلک فِیْصَل به جهت تألیفات و فعالیت‌های علمی به او اعطا شد. ازاین‌رو، به اعتقاد او، منفور و مطرود بودن البانی نزد وهابیت صحیح نیست.[۲۸]
سلفیه البانی
به گفته عصام العماد، مستبصر، البانی، در نیمه دوم قرن بیستم تأثیر بسزایی بر جریان سلفیه داشت و یک سلفیه مُجدّد و ساختارشکن محسوب می‌شود. به نظر او، سلفیه البانی یکی از چهار گرایش عمده سلفیه و برجسته‌ترین جنبش سلفی معاصر به شمار می‌آید و با سلفی‌گری ابن‌تیمیه و وهابیت متفاوت است؛ گرچه مشترکاتی نیز با آنها دارد.[۲۹] به گزارش العماد، اختلاف البانی با ابن‌تیمیه در این است که البانی بسیاری از فضایل امام علی(ع) را صحیح می‌داند؛ ولی ابن‌تیمیه آنها را ساختگی می‌دانست. البانی درباره ابن‌تیمیه می‌گوید دشمنی او با شیعه باعث شده احادیث صحیحی را که درباره فضایل علی(ع) نقل شده، تضعیف کند.[۳۰]
البانی، نگاه افراطی محمد بن عبدالوهاب به ایمان و کفر را نقد می‌کرد و معتقد بود بسیاری از مسلمانانی که توسط وهابیت کشته شدند، نباید کشته می‌شدند. دومین اختلاف البانی با وهابیت و پیروان محمد بن عبدالوهاب در نفی تقلید بود. در باقی مبانی و مباحث، البانی را موافق وهابیت دانسته‌اند.[۳۱] وی با افراط‌گرایی سلفیه جهادی در بحث ایمان و کفر نیز مخالف بود.[۳۲] گفته شده البانی هرگز به قتل شیعه دستور و فتوا نداد.[۳۳]
اندیشه‌ها و باورها
ناصرالدین البانی را متأثر از ابن‌تیمیه، ابن‌قیم جوزی و محمد بن عبدالوهاب دانسته‌اند. به همین دلیل، او فراوان به کتاب‌ها و اقوال آنها استشهاد و استناد می‌کرد.[۳۴] برخی از اندیشه‌های البانی از این قرار است:
- مخالفت با شیعه و اهانت به شیعیان: نقل شده که البانی در یکی از درس‌های خود گفته است ما وهابیان شک نداریم که بسیاری از عالمان شیعه و کسانی که به آنها رافضی گفته می‌شود مانند خمینی، کافر و گمراه هستند.[۳۵] البانی در ذیل بحث از حدیث ثقلین، شیعیان را متهم به تحریف آیات قرآن کرده و گفته است مراد از اهل‌بیت(ع) در حدیث ثقلین و آیه تطهیر، همسران پیامبر(ص) است؛ اما شیعیان آن را منحصر در علی(ع)، فاطمه(س) و حسنین(ع) کرده و شامل همسران پیامبر(ص) نمی‌دانند و این از تحریفات آنها نسبت به آیات قرآن است تا هواهای نفسانی خود را یاری کنند.[۳۶]
- پیروی از روش سلف صالح: البانی در بسیاری از کتابهای خود به پیروی از سلف صالح دعوت کرده و بیان می‌کند که رستگاری و نجات امت از تفرقه و اختلاف در بازگشت به کتاب خدا و سنت پیامبر(ص) به روش و تفسیر سلف صالح (اصحاب پیامبر(ص)، تابعین و تابعینِ تابعین) است. از نظر وی فهم صحیح کتاب و سنت بدون توجه و مراجعه به سلف صالح ممکن نیست.[۳۷]
- حدیث‌گرایی: البانی را از حدیث‌گرای افراطی دانسته‌اند؛ به گونه‌ای که او معتقد بود در همه چیز باید سراغ احادیث رفت حتی قرآن هم باید براساس احادیث تفسیر شود. از نظر وی، باید به ظاهر قرآن و احادیث التزام علمی و عملی داشت. ازاین‌رو، سلفیت البانی به شدت ظاهرگرا و مخالف تأویل است.[۳۸]
- مخالفت با عقل و عقل‌گرایی: البانی همچون دیگر سلفیان منکر جایگاه و فضیلت عقل است. وی در این باره گفته است: هیچ یک از احادیثی که درباره فضیلت عقل نقل شده، صحیح نیست؛ آن احادیث یا ضعیف‌اند یا جعلی و ساختگی.[۳۹] او در تأیید باور خود، از ابن‌قیم جوزیه نقل کرده است که تمام احادیث مربوط به عقل دروغ است.[۴۰] وی در کتاب «سلسلة الاحادیث الضعیفة و الموضوعة» نخستین حدیثی را که رد و انکار کرده، حدیثی درباره عقل و جایگاه آن است.[۴۱] وی از مخالفان فلسفه و منطق بود.[۴۲]
- مخالفت با تقلید: البانی مخالف تقلید و معتقد بود که هر کس باید خودش مستقیم به آیات و روایات مراجعه و براساس فهم خود عمل کند. به همین دلیل، او به انتقاد از محمد بن عبدالوهاب پرداخت. به نظر البانی، محمد بن عبدالوهاب، گرچه از نظر اعتقادات، سلفی بود، اما از نظر فقهی مقلد احمد بن حنبل و کارش خطا بود.[۴۳] این مسئله از تفاوت‌های سلفیه البانی با سلفیه وهابی شمرده شده است.[۴۴]
- ترک سیاست عین سیاست است: البانی سیاست را بخش مهمی از اسلام می‌دانست؛ اما معتقد بود هنوز وقت آن فرا نرسیده که سلفیها وارد سیاست شوند. ازاین‌رو، در این برهه از زمان ترک سیاست را عین سیاست می‌شمرد. از نظر او، زمانی که فضای سیاسی آماده مشارکت سلفیها باشد و آنها از قدرت فعالیت در عرصه سیاسی برخوردار باشند، باید به آن مشغول شوند.[۴۵]
- پالایش و پرورش: از دیدگاه البانی، کلید بازگشت عزت و سربلندی اسلام، تطبیق و هماهنگی علم سودمند با عمل صالح است و روش آن پالایش و پرورش است. مراد او از پالایش، پالایش اعتقادات اسلامی از شرک و انکار صفات الهی و تأویل آنها، پالایش فقه اسلامی از اجتهادات نادرست و مخالفت کتاب و سنت و پالایش کتابهای تفسیری، فقهی و غیره از احادیث ضعیف و جعلی. منظور وی از پرورش نیز تربیت نسلی براساس اسلام ناب و صحیح بیان شده است.[۴۶] پالایش و پرورش را شعار البانی و اساس دیدگاه روشی و علمی و تبلیغی او شمرده‌اند.[۴۷]
- حرمت توسل: البانی، توسل به خدا و صفات و اسماء الهی، توسل به عمل صالح و دعای شخص صالح را مشروع دانسته و سایر انواع توسل را به دلیل نبود دلیل، جایز و مشروع نمی‌داند.[۴۸] از نظر وی، هیچ دلیل صحیحی از قرآن سنت بر توسل به مخلوقات حتی رسول خدا(ص) وجود ندارد و قائلان به جواز چنین توسلی نیز دلیل صحیحی بر عقیده خود ندارند.[۴۹]
- اعتقاد به مهدی و ظهور او: به باور البانی، روایات متعددی درباره مهدی(عج) نقل شده که بخش عمده‌ای از آنها سند صحیحی دارند.[۵۰] وی پس از نقل برخی از آن روایات، به دیدگاه مخالفان مهدویت همچون رشید رضا پرداخته و اشکالات آنها همچون تعارض روایات مربوطه و شیعی بودن راویان احادیث مهدویت را نقد کرده و پاسخ داده است.[۵۱] از نظر او، اعتقاد به ظهور مهدی به صورت متواتر از پیامبر(ص) نقل و ثابت شده است و ایمان به آن واجب است. ازاین‌رو، جز شخص جاهل یا معاند آن را انکار نمی‌کند.[۵۲]
- بدعت‌های مربوط به مردگان: از نظر البانی، برخلاف نظر شیعیان، نوحه‌خوانی برای مرده،[۵۳] اعلان و خبردادن مرگ کسی در مناره مساجد و مانند آن،[۵۴] انتقال میت به مکان‌های دور جهت دفن در کنار قبور صالحین مانند اهل‌بیت(ع)،[۵۵] گذاشتن تربت در کنار میت هنگام گذاشتن در قبر،[۵۶] تلقین میت،[۵۷] زیارت قبر[۵۸] و قرائت فاتحه برای مرده[۵۹] حرام و بدعت است.
انتقادات
گفته شده مهم‌ترین انتقاد به البانی، تقسیم کتابهای حدیثی اهل‌سنت به صحیح و ضعیف است. به نقل عصام العماد، محمود سعید ممدوح، از اساتید دانشگاه الازهر مصر، بر این باور است که البانی مرتکب فاجعه‌ای بزرگ شد؛ زیرا او به روش و قاعده علمای قدیم سلفی توجهی نکرده و بسیاری از احادیث و احکامِ مورد عمل آنها را تضیعف کرده است. البانی، بسیاری از احادیثی را که در قرون اولیه اسلام صحیح شمرده شده بود، تضعیف کرد. در مقابل، بسیاری از احادیثی که در آن دوران تضعیف شده بود، صحیح شمرد. گویی وی به تمام تلاش‌های محدثان پیشین بی‌اعتنایی کرده و بدون اعتنا به نظریات آنان، از اول شروع به بررسی صحت و ضعف احادیث کرده است.[۶۰]
از دیگر انتقادات شیخ ممدوح به البانی این است که وی به هیچ وجه به احادیث ضعیف عمل نمی‌کند. این مسئله را فاجعه‌ای در استنباط‌ها و فتواهای البانی دانسته‌اند؛ هیچ سلفی‌ای پیش از البانی چنین روشی در تعامل با احادیث ضعیف نداشته است.[۶۱] نقل شده به دلیل این دو نکته (نقد) سلفیه معتقدند که البانی، جنایت بزرگی نسبت به کتابهای حدیثی انجام داد؛ اشتباهات بزرگی نیز مرتکب شده و فتواهای نادری صادر کرده است. از جمله فتواهای نادر و خلاف اجماع وی، تحریم اعتکاف در غیر از سه مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجدالاقصی ذکر شده است.[۶۲]
تألیفات
تألیفات و تحقیقات البانی را بیش از صد مورد ذکر کرده‌اند.[۶۳] برخی از کتابهای تألیفی او از این قرار است:
کتابهای حدیثی
- سلسلة الأحادیث الصحیحة و شیء من فقها و فوائدها: در این کتاب احادیث صحیح بدون ترتیب و تبویب خاصی جمع‌آوری شده و صحت و سند و راویان آنها مورد بررسی قرار گرفته است.
- سلسلة الأحادیث الضعیفة و الموضوعة و اثرها السیء علی الامة
- صحیح الادب المفرد للبخاری
- صحیح الجامع الصغیر و زیادته
- صحیح سنن ابن‌ماجه
- صحیح سنن أبی داود
- صحیح سنن التزمذی
- صحیح سنن النسائی
- صحیح السیرة النبویة
- حدیث الآحاد و حجیته فی العقائد و الاحکام
- صفة صلاة النبی(ص)
- ضعیف سنن ابن‌ماجه
- ضعیف سنن التزمذی
- ضعیف سنن النسائی
- ضعیف سنن أبی داود
- ضعیف سنن النسائی.[۶۴]
کتابهای فقهی و کلامی
- احکام الجنائز و بدعها، درباره احکام فقهی جنازه
- آداب الزفاف فی السنة المطهرة
- تحذیر الساجد من اتخاذ القبور المساجد، در رد ساخت بنا بر قبور و نماز در آن
- التوسل انواعه و احکامه
- الثمر المستطاب فی فقه السنة و الکتاب
- جلباب المرأة المسلمة، درباره پوشش زن مسلمان
- مناسک الحج و العمرة فی الکتاب و السنة
- نصب المجانیق لنسف قصة الغرانیق[۶۵]
البانی کتابهای متعددی از جمله برخی از کتابهای ابن‌تیمیه را نیز تحقیق و تصحیح کرده است.[۶۶]
کتاب‌شناسی
کتاب‌هایی درباره زندگانی و شرح حال البانی تألیف شده است از جمله: «حیاة الالبانی و آثاره و ثناء العلماء علیه» اثر محمدابراهیم شیبانی، «جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث» اثر عیزری شوبالی، «محدث العصر الامام محمد ناصرالدین الالبانی کما عرفته» تألیف عصام موسی هادی، «محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة» از ابراهیم محمد العلی و «الامام الالبانی دروس و مواقف و عبر» نوشته عبدالعزیز السدحان.[۶۷]
آثار انتقادی درباره البانی
در نقد آثار و اندیشه‌های البانی، کتابهای متعددی از سوی عالمان و محققان اهل‌سنت و شیعه نوشته شده است. برخی از کتاب‌ها عبارتند از:
- الالبانی شذوذه و اخطاؤه، اثر حبیب الرحمن الاعظمی، محدث و فقیه اهل‌سنت و اهل هندوستان (درگذشت ۱۹۹۲م/۱۳۷۱ش).[۶۸] اعظمی در این کتاب معتقد است البانی نزد عالمان درس نخوانده (استاد ندیده است) و شاگرد هیچ یک از علما نبوده و از آنان نیاموخته است؛ کل مهارت او، چنانچه خود اعتراف دارد، در ساعت‌سازی است. به همین جهت علم او در حدیث اندک بوده و اشتباهات و غلط‌های زیادی در کتابهای خود دارد.[۶۹]
- کلمات فی كشف أباطیل و افتراءات؛ و هی رد علی اباطیل ناصر الالبانی و صاحبه...، نوشته عبدالفتاح ابوغدة.[۷۰]
- تبیین ضلالات الألبانی شیخ الوهابیة المتمحدث، نوشته جمعی از شاگردان عبدالله هرری.[۷۱]
- تناقضات الالبانی الواضحات فیما وقع له فی تصحیح الاحادیث وتضعیفها من أخطاء و غلطات، به قلم حسن بن علی السقاف، از علمای شافعی مذهب اردنی، در سه جلد.[۷۲] در جلد نخست کتاب، ۲۵۰ تناقض[۷۳] و در جلد دوم ۱۲۰ مورد از تناقضات البانی[۷۴] بیان شده است.
- قاموس شتائم الألبانى و ألفاظه المنکرة التی یطلقها فى حق علماء الأمة وفضلائها وغيرهم، نوشته حسن بن علی السقاف. این کتاب به بدگویی‌ها و طعنه‌های البانی به علما پرداخته است.[۷۵]
- المضحک المبکی من فتاوی الالبانی، تألیف عادل کاظم عبدالله. نویسنده در این کتاب به فتاوای البانی پرداخته که آنها را از جهت عجیب و غریب بودنش، خنده‌دار و به جهت تخریب دین و شریعت گریه‌آور خوانده است.[۷۶]
- هشدار از خطر تکفیر، اثر ابوالحارث علی بن حسین حلبی، ترجمه جلیل بهرامی‌نیا. این کتاب در نقد نظریات البانی، بن باز و عثیمین است.[۷۷]
- بررسی و نقد مبانی و آرای حدیثی البانی، سیفعلی زاهدی‌فر، انتشارات دار الاعلام، ۱۳۹۴ش.
- سلسله مباحث وهابیت‌شناسی: البانی و بن‌باز، محدث و مفتی وهابیان، اثر علی‌اصغر رضوانی.[۷۸]
پانویس
- ↑ رضوانی، البانی و بن‌باز، محدث و مفتی وهابیان، ۱۳۹۰ش، ص۱۲.
- ↑ خورشید، «محمد ناصر الدین البانی»، وبگاه پژوهشکده باقرالعلوم؛ رضوانی، البانی و بن‌باز، محدث و مفتی وهابیان، ۱۳۹۰ش، ص۱۳.
- ↑ نگاه کنید به: محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۸ و ۱۹ و ۳۲-۳۹.
- ↑ رضوانی، البانی و بن‌باز، محدث و مفتی وهابیان، ۱۳۹۰ش، ص۱۳.
- ↑ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۸ و ۱۹ و ۳۲ و ۳۳.
- ↑ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۹.
- ↑ شیبانی، حیاة الالبانی و آثاره و ثناء العلماء علیه، ۱۴۰۷ق، ص۵۴۳؛ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۹ و ۳۳.
- ↑ «جایگاه ناصرالدین البانی در اندیشه حدیثی اهل‌سنت»، سخنرانی سید کمال حیدری ۱۳۹۸/۱۱/۱۷ش.
- ↑ «جایگاه ناصرالدین البانی در اندیشه حدیثی اهل‌سنت»، سخنرانی سید کمال حیدری ۱۳۹۸/۱۱/۱۷ش.
- ↑ «ابعاد پیدا و پنهان سلفیه البانی (بخش نخست)»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۱؛ عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۳۴.
- ↑ شحاده، «پرچمداران اصلاح سلفی معاصر: محدث دوران، علامه محمد ناصرالدین آلبانی»، مرکز مطالعات اسلامی بینش.
- ↑ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۲؛ عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۳۴ و ۳۵.
- ↑ شیبانی، حیاة الالبانی و آثاره و ثناء العلماء علیه، ۱۴۰۷ق، ص۴۴ و ۴۵؛ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۲.
- ↑ شیبانی، حیاة الالبانی و آثاره و ثناء العلماء علیه، ۱۴۰۷ق، ص۴۵؛ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۶.
- ↑ عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۴۴.
- ↑ «آشنایی با سلفیه البانی؛ مخالفانِ تقلید»، وبگاه شعوبا.
- ↑ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۳۰.
- ↑ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۳۱.
- ↑ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۳۹ و ۴۰؛ عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۴۵-۴۸.
- ↑ شحاده، «پرچمداران اصلاح سلفی معاصر: محدث دوران، علامه محمد ناصرالدین آلبانی»، مرکز مطالعات اسلامی بینش.
- ↑ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۵۲.
- ↑ نگاه کنید به: عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۳۶ و ۳۷؛ شیبانی، حیاة الالبانی و آثاره و ثناء العلماء علیه، ۱۴۰۷ق، ص۴۶ و ۴۷؛ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۴ و ۱۵.
- ↑ نگاه کنید به: عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۳۸؛ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۷.
- ↑ عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۳۸.
- ↑ شحاده، «پرچمداران اصلاح سلفی معاصر: محدث دوران، علامه محمد ناصرالدین آلبانی»، مرکز مطالعات اسلامی بینش.
- ↑ شحاده، «پرچمداران اصلاح سلفی معاصر: محدث دوران، علامه محمد ناصرالدین آلبانی»، مرکز مطالعات اسلامی بینش.
- ↑ سقاف، السلفیة الوهابیة، ۱۴۳۰ق، ص۲۱.
- ↑ «ابعاد پیدا و پنهان سلفیه البانی (بخش نخست)»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ «ابعاد پیدا و پنهان سلفیه البانی (بخش نخست)»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ «آشنایی با سلفیه البانی؛ مخالفانِ تقلید»، وبگاه شعوبا.
- ↑ «آشنایی با سلفیه البانی؛ مخالفانِ تقلید»، وبگاه شعوبا.
- ↑ «ابعاد پیدا و پنهان سلفیه البانی (بخش نخست)»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ محمد العلی، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، ۱۴۲۲ق، ص۱۹ و۲۰.
- ↑ خورشید، وحید، «محمد ناصر الدین البانی»، دانشنامه پژوه پژوهشکده باقرالعلوم به نقل از: دروس للشیخ محمد ناصر الدین الالبانی، درس شماره ۲۹.
- ↑ البانی، سلسلة الأحادیث الصحیحة، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۳۵۹.
- ↑ نگاه کنید به: عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۹۶ - ۹۹.
- ↑ «آشنایی با سلفیه البانی؛ مخالفانِ تقلید»، وبگاه شعوبا.
- ↑ البانی، سلسلة الاحادیث الضعیفة و الموضوعة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۵۳.
- ↑ البانی، سلسلة الاحادیث الضعیفة و الموضوعة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۵۴.
- ↑ البانی، سلسلة الاحادیث الضعیفة و الموضوعة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۵۳.
- ↑ «آشنایی با سلفیه البانی؛ مخالفانِ تقلید»، وبگاه شعوبا.
- ↑ «آشنایی با سلفیه البانی؛ مخالفانِ تقلید»، وبگاه شعوبا.
- ↑ «آشنایی با سلفیه البانی؛ مخالفانِ تقلید»، وبگاه شعوبا.
- ↑ شحاده، «پرچمداران اصلاح سلفی معاصر: محدث دوران، علامه محمد ناصرالدین آلبانی»، مرکز مطالعات اسلامی بینش؛ «ابعاد پیدا و پنهان سلفیه البانی (بخش نخست)»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۱۰۰.
- ↑ «ابعاد پیدا و پنهان جریان سلفیه البانی (بخش پایانی)»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ البانی، التوسل: انواعه و احکامه، ۱۴۲۱ق، ص۴۲.
- ↑ البانی، التوسل: انواعه و احکامه، ۱۴۲۱ق، ص۴۳.
- ↑ البانی، «پاسخ به چند پرسش درباره مهدی»، ص۱۰۹.
- ↑ البانی، «پاسخ به چند پرسش درباره مهدی»، ص۱۰۹-۱۱۳.
- ↑ البانی، «پاسخ به چند پرسش درباره مهدی»، ص۱۱۴.
- ↑ البانی، احکام الجنائز، ۱۴۰۶ق، ص۲۷.
- ↑ البانی، احکام الجنائز، ۱۴۰۶ق، ص۳۰ و ۲۴۶.
- ↑ البانی، احکام الجنائز، ۱۴۰۶ق، ص۲۴۸.
- ↑ البانی، احکام الجنائز، ۱۴۰۶ق، ص۲۵۳.
- ↑ البانی، احکام الجنائز، ۱۴۰۶ق، ص۲۵۴.
- ↑ البانی، احکام الجنائز، ۱۴۰۶ق، ص۲۵۸ و ۲۵۹.
- ↑ البانی، احکام الجنائز، ۱۴۰۶ق، ص۲۴۶ و ۲۵۹.
- ↑ «ابعاد پیدا و پنهان جریان سلفیه البانی (بخش پایانی)»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ «ابعاد پیدا و پنهان جریان سلفیه البانی (بخش پایانی)»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ «ابعاد پیدا و پنهان جریان سلفیه البانی (بخش پایانی)»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۴۹.
- ↑ نگاه کنید به: شیبانی، حیاة الالبانی و آثاره و ثناء العلماء علیه، ۱۴۰۷ق، ص۶۲۲ و ۶۲۳؛ عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۵۷-۷۴.
- ↑ عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۴۹-۵۷.
- ↑ نگاه کنید به: شیبانی، حیاة الالبانی و آثاره و ثناء العلماء علیه، ۱۴۰۷ق، ص۷۴۳؛ عیزری شوبالی، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث، ۱۴۲۷ق، ص۷۴-۸۵.
- ↑ شحاده، «پرچمداران اصلاح سلفی معاصر: محدث دوران، علامه محمد ناصرالدین آلبانی»، مرکز مطالعات اسلامی بینش.
- ↑ نصراصفهانی، کتاب‌شناسی نقد وهابیت، ۱۳۹۱ش، ص۳۲.
- ↑ اعظمی، الالبانی شذوذه و اخطاؤه، ۱۴۰۴ق، ص۹ و ۱۰.
- ↑ نصراصفهانی، کتاب‌شناسی نقد وهابیت، ۱۳۹۱ش، ص۳۰.
- ↑ نصراصفهانی، کتاب‌شناسی نقد وهابیت، ۱۳۹۱ش، ص۳۶ و ۳۷.
- ↑ نصراصفهانی، کتاب‌شناسی نقد وهابیت، ۱۳۹۱ش، ص۶۶.
- ↑ سقاف، تناقضات الالبانی الواضحات، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۷.
- ↑ سقاف، تناقضات الالبانی الواضحات، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷.
- ↑ سقاف، قاموس شتائم الألبانى و ألفاظه المنکرة، ۱۴۳۱ق، ص۵ و ۶.
- ↑ عبدالله، المضحک المبکی من فتاوی الالبانی، ۱۴۳۰ق، ص۶.
- ↑ نصراصفهانی، کتاب‌شناسی نقد وهابیت، ۱۳۹۱ش، ص۴۸.
- ↑ نصراصفهانی، کتاب‌شناسی نقد وهابیت، ۱۳۹۱ش، ص۲۵۳.
منابع
- «آشنایی با سلفیه البانی؛ مخالفانِ تقلید»، وبگاه شعوبا، تاریخ درج مطلب: ۲ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۳۱ تیر ۱۴۰۲ش.
- «ابعاد پیدا و پنهان سلفیه البانی (بخش نخست)»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مرداد ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۳۱ تیر ۱۴۰۲ش.
- «ابعاد پیدا و پنهان جریان سلفیه البانی (بخش پایانی)»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۲ مرداد ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۳۱ تیر ۱۴۰۲ش.
- اعظمی، حبیب الرحمن، الالبانی شذوذه و اخطاؤه، مکتبة دار العروبة، چاپ اول، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
- البانی، محمد ناصرالدین، احکام الجنائز، المکتب الإسلامی، چاپ چهارم، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- البانی، محمد ناصرالدین، التوسل: انواعه و احکامه، تحقیق محمد عید العباسی، ریاض، مکتبة المعارف، چاپ اول، ۱۴۲۱ق/۲۰۰۱م.
- البانی، محمد ناصرالدین، «پاسخ به چند پرسش درباره مهدی»، ترجمه ماندنی مواساتیان، مجله سفینه، شماره ۱۲، ۱۳۸۵ش.
- البانی، محمد ناصرالدین، سلسلة الاحادیث الصحیحة و شیء من فقهها و فوائدها، ریاض، مکتبة المعارف، چاپ اول، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- البانی، محمد ناصرالدین، سلسلة الاحادیث الضعیفة و الموضوعة وأثرها السیئ فی الأمة، ریاض، دار المعارف، چاپ اول، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- «جایگاه ناصرالدین البانی در اندیشه حدیثی اهل‌سنت»، سخنرانی سید کمال حیدری ۱۳۹۸/۱۱/۱۷ش، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۲ش.
- خورشید، وحید، «محمد ناصر الدین البانی»، دانشنامه پژوه پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۲ش.
- رضوانی، سلسله مباحث وهابیت‌شناسی: البانی و بن‌باز، محدث و مفتی وهابیان، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰ش.
- سقاف، حسن بن علی، تناقضات الالبانی الواضحات (جلد اول)، اَمّان (اردن)، دار الامام النووی، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- سقاف، حسن بن علی، تناقضات الالبانی الواضحات (جلد دوم)، اَمّان (اردن)، دار الامام النووی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م.
- سقاف، حسن بن علی، السلفیة الوهابیة: افکارها الاساسیة و جَذورها التاریخیة، بیروت، دار المیزان، چاپ سوم، ۱۴۳۰ق/۲۰۰۹م.
- سقاف، حسن بن علی، قاموس شتائم الألبانى و ألفاظه المنکرة، بیروت، انتشارات گفتگو، ۱۴۳۱ق/۲۰۱۰م.
- شحاده، اسامه، «پرچمداران اصلاح سلفی معاصر: محدث دوران، علامه محمد ناصرالدین آلبانی»، ترجمه امید بیجاری، سایت مرکز مطالعات اسلامی بینش، تاریخ درج مطلب: ۱۵ جولای ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۲۹ تیر ۱۴۰۲ش.
- شیبانی، محمد بن ابراهیم، حیاة الالبانی و آثاره و ثناء العلماء علیه، قاهره، مکتبة السدّاوی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
- عبدالله، عادل کاظم، المضحک المبکی من فتاوی الالبانی، بیروت، دار وادی السلام، ۱۴۳۰ق/۲۰۰۹م.
- عیزری شوبالی، عبدالرحمن بن محمد، جهود الشیخ الالبانی فی الحدیث روایة و درایة، ریاض، مکتبة الرشد، چاپ اول، ۱۴۲۷ق/۲۰۰۶م
- محمد العلی، ابراهیم، محمد ناصرالدین الالبانی محدث العصر و ناصر السنة، دمشق، دار القلم، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- نصراصفهانی، اباذر، کتاب‌شناسی نقد وهابیت، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۱ش.