طب النبی (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | ابوالعباس مستغفری |
| موضوع | طب |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | رضی |
| تاریخ نشر | ۱۳۶۲ش |
طِبّ النّبی صلی الله علیه و آله کتابی به زبان عربی و در موضوع طب که قواعد و خواص خوراکی‌ها را از طریق روایات پیامبر اکرم(ص) و سنت نبوی بیان می‌کند. این کتاب نوشته جعفر بن محمد مستغفری متوفای ۴۳۲ق است. در مذهب نویسنده و همچنین انتساب و صدور روایات این کتاب از پیامبر(ص) میان موافقان و مخالفان کتاب اختلاف است. این کتاب یکی از مآخذ بحارالانوار است و علامه مجلسی آن را به صورت کامل در جلد ۵۹ بحار الانوار نقل کرده است.
درباره مؤلف
ابوالعباس، جعفر بن محمد بن معتز بن محمد بن مستغفر بن فتح بن ادریس مستغفری نسفی سمرقندی نخشبی حنفی، معروف به ابوالعباس مستغفری در سال ۳۵۰ هجری در شهر نسف در نزدیکی سمرقند و در خانوادهای اهل علم به دنیا آمد. مذهب مستغفری دقیقا مشخص نیست. علامه مجلسی و شیخ طوسی او را شیعه میدانند، اما صاحب ریاض احتمال حنفی بودن او را تقویت کرده است.او در جمادی الاولی سال ۴۳۲ هجری در شهر نسف درگذشت.[۱]
پیشینه تألیف
کسی که مختصر آشنایی با متون اسلامی و روایات داشته باشد اهمیت مسائل بهداشتی و طب را در نظر اسلام بخوبی درک می‌کند و به خاطر شدت اهتمام ائمه اطهار(ع) و پیامبر اکرم(ص) به این موضوع است که تعداد زیادی از علماء شیعه در صدد جمع‌آوری روایات و نکات ذکر شده در آنها در موضوع طب بر آمده‌اند. حاصل تلاش آنان نیز نگاشته شدن چندین کتاب در موضوع طب، با عنوان «طب النبی» یا «طب الأئمة» است. از جمله کسانی که به این مهم پرداخته‌اند می‌توان به این افراد اشاره کرد:
- ابن السنی دینوری متوفای ۳۶۳ق
- ابو نعیم اصفهانی متوفای ۴۳۲ق
- ابو الحسن حموی متوفای ۷۲۰ق
- شمس الدین ذهبی متوفای ۷۴۸ق
- ابن قیم الجوزیة متوفای ۷۵۱ق
- جلال‌الدین سیوطی متوفای ۹۱۱ق
- عبدالملک بن حبیب اندلسی متوفای ۲۳۸ق.[۲]
معرفی کلی
در این کتاب، حدود ۱۵۵ روایت نبوی گرد آوری شده که موضوع همه آنها طب و سلامة الأبدان است و اکثر آنها روایات کوتاهی است که از یکی دو سطر تجاوز نمی‌کند. مؤلف کتاب، که قصدش تهیه کتابی طبی بوده، تنها متن روایات را نقل نموده و اَسناد همه آنها را حذف کرده و به ذکر قال(ص) و قال رسول اللّه(ص)، اکتفا نموده است.
به همین دلیل - حذف اسناد - در عنوان کتاب گفته شده «المنسوب الی رسول اللّه صلی الله علیه و آله» که یک کتاب روایی معتبر محسوب نشود.[۳]
اعتبار و جایگاه
موافقان
این کتاب، یکی از مآخذ بحارالانوار است و علامه مجلسی آن را به صورت کامل در جلد ۵۹ بحار الانوار نقل می‌کند.
همچنین محقق طوسی، در کتاب آداب المتعلمین از آن نام برده و می‌گوید: «از جمله علومی که لازم است انسان یاد بگیرد طب است و در این زمینه استفاده از کتاب امام، ابوالعباس مستغفری به نام طب النبی(ص) بسیار نیکوست.»
گرچه عالمانی همچون علامه مجلسی، که قائل است به اینکه در بحار، تنها روایات معتبر و مورد اعتماد را نقل می‌کند، تمام این کتاب را در بحار الانوار نقل کرده است. به نظر علامه مجلسی اکثر روایات این کتاب از طریق عامه نقل شده است.[۴]
مخالفان
برخی از پژوهشگران معاصر درباره کتاب می‌گویند: «گرچه این کتاب دارای مزایایی همچون قدمت، شهرت و مشخص بودن هویت کتاب است... اما وجود آسیب‌های متنی فراوان از جمله ناسازگاری برخی روایات با عقل، عدم نظم منطقی مشخص در چینش روایات، وجود برخی تصحیف‌ها و متون رکیک از ارزش این کتاب کاسته است... روایات کتاب طب النبی به تنهایی قابل استناد قطعی به پیامبر نیست؛ مگر در صورتی که مؤید یا قرینه‌ای بر صدور آن از معصوم در منابع معتبر وجود داشته باشد».[۵]
ابواب
مؤلف به جهت اختصارِ کتاب و وحدت موضوع، آن را فصل بندی نکرده و از ابتدای کتاب با عبارت «قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله» شروع نموده و با همان سیاق نیز کتاب را به اتمام رسانده است. تنها نکته در سیاق کتاب این است که اولین روایات کتاب، روایاتی جامع و قواعدی کلی است و از اواسط کتاب، روایات موردی، که درباره غذای خاص و یا اثری خاص است شروع شده است.[۶]
شرح و ترجمه
تنها شرحی که بر این کتاب، یافت شده از خاتون‌آبادی است، چنان که آقا بزرگ نیز در الذریعه اشاره کرده است.[۷]
همچنین ترجمه‌ای به زبان فارسی با عنوان روش تندرستی در اسلام که ترجمه طب النبی و طب الصادق بوده به چاپ رسیده است.
جستارهای وابسته
پانویس
یادداشت
منابع
- مستغفری، ابوالعباس، طب النبی، قم، رضی، ۱۳۶۲ش.
- مستغفری، ابوالعباس، روش تندرستی از اسلام، ترجمه یعقوب مراغی، قم، انتشارات مؤمنین، ۱۳۸۱.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، بیروت، دارالاضواء.
- محمودی، عباس، بررسی تحلیلی اعتبار و جایگاه کتاب «طب النبی ص»، حدیث حوزه» پاییز و زمستان ۱۳۹۲، سال سوم - شماره۷.
- کتاب شناخت سیره نبوی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی نور.