فهرست آثار سید مرتضی
(تغییرمسیر از تألیفات سید مرتضی)
این مقاله دربارهٔ آثار سید مرتضی است. برای اطلاع از زندگی‌نامه، مدخل سید مرتضی را ببینید.
فهرست آثار سید مرتضی مجموعه رساله‌ها و تألیفات سید مرتضی یا شریف مرتضی (۳۵۵ق-۴۳۶ق)، برادر بزرگ‌تر سید رضی است. وی فقیه و متکلم امامیه و مرجع آنها پس از وفات استادش شیخ مفید بود. او در علم کلام و مناظره در هر مذهبی مسلط بود. گستره علم تخصصی او، فقه و اصول، ادب، لغت، تفسیر، تاریخ و تراجم را شامل می‌شد.
فهرست آثار
بعضی از آثار ذیل امروزه در میان مجموعه‌های دیگر چاپ شده‌اند و بسیاری از رساله‌ها در مجموعه‌های چاپ شده از رسائل مرتضی آمده‌اند.[۱]
به ترتیب حروف الفبا:
- الذخیرة فی علم الکلام.
- الذریعة إلی أصول الشریعة
- الشافی فی الامامة؛ شیخ طوسی در الفهرست در توصیف این کتاب می‌گوید: در رد کتاب الامامة از کتاب المغنی عبدالجبار بن احمد (معتزلی) است، و کتابی مانند الشافی در امامت نوشته نشده است.[۲]
- الناصریات
- تنزیه الأنبیاء.
- جمل العلم و العمل.
- أجوبة المسائل القرآنیة.
- أجوبة مسائل متفرقة من الحدیث و غیره.
- أحکام أهل الآخرة.
- أقاویل العرب فی الجاهلیة.
- إبطال العمل بأخبار الآحاد.
- إبطال القیاس.
- إنقاذ البشر من القضاء و القدر أو إنقاذ البشر من الجبر و القدر أو إیقاظ البشر.
- الاعتراض علی من یثبت حدود الأجسام.
- الانتصار که شیخ طوسی و ابن شهرآشوب آن را الانفرادات فی الفقه نامیده‌اند.
- البرق که شیخ طوسی و ابن شهرآشوب آن را المرموق فی أوصاف البروق نامیده‌اند.
- الجواب عن الشبهات فی خبر الغدیر.
- الحدود و الحقائق.
- الخطبة المقمصة.
- الخلاف فی أصول الفقه.
- الرد علی أصحاب العدد.
- الرد علی یحیی بن عدی النصرانی فی اعتراض دلیل الموجد فی حدوث الأجسام.
- الرد علی یحیی بن عدی النصرانی فی مسألة سماها طبیعة الممکن، و فی بعض المصادر «طبیعة المسلمین».
- الرد علی یحیی بن عدی النصرانی فیما یتناهی.
- الرسالة الباهرة فی العترة الطاهرة»، و فی بعض المصادر «الآیات الباهرة.»
- الشهاب فی الشیب و الشباب.
- العمل مع السلطان.
- الفرائض فی قصر الرؤیة و إبطال القول بالعدد که بعضی آن را «مختصر الفرائض» یا «نقض الرؤیة» یا «نقض الروایة» نامیده‌اند.
- الفقه الملکی.
- الکلام علی من تعلق بقوله تعالی وَ لَقَدْ کَرَّمْنٰا بَنِی آدَمَ.
- المحکم و المتشابه، که ابن شهرآشوب ذکر کرده است و نسبتش به سید مرتضی مخدوش است.
- المسائل التبانیات»، عشرة مسائل.
- المسائل الجرجانیة.
- المسائل الحلبیة الأولی، ثلاث مسائل.
- المسائل الحلبیة الثالثة، ثلاثون مسألة.
- المسائل الحلبیة الثانیة، ثلاث مسائل.
- المسائل الدمشقیة، که ۳۰ مسأله است و المسائل الناصریة نامیده می‌شود.
- المسائل الرازیة، خمس عشرة مسألة.
- المسائل الرسیة الاولی.
- المسائل الرسیة الثانیة.
- المسائل الرملیات، سبع مسائل.
- المسائل السلاریة.
- المسائل الصیداویة.
- المسائل الطبریة»، ۲۰۷ مسأله.
- المسائل الطرابلسیة الاولی، سبع عشرة مسألة.
- المسائل الطرابلسیة الثالثة، خمس و عشرون مسألة.
- المسائل الطرابلسیة الثانیة، عشرة مسائل.
- المسائل الطوسیة، که «المسائل البرمکیة» گفته می‌شود، و پنج مسأله است.
- المسائل المحمدیة، خمس مسائل.
- المسائل الموصلیات الاولی.
- المسائل الموصلیات الثالثة، ۱۱۰ مسأله.
- المسائل الموصلیات الثانیة، نه مسأله.
- المسائل الناصریة فی الفقه.
- المسائل الواسطیة، ۱۰۰ مسأله.
- المصباح فی أصول الفقه، که ناتمام مانده است.
- المقنع فی الغیبة.
- الملخص فی الکلام، که ناتمام مانده است.
- المنع من تفضیل الملائکة علی الأنبیاء.
- الموضح عن وجه اعجاز القرآن، که «کتاب الصرفة» نامیده می‌شود.
- النقص علی ابن جنی فی الحکایة و المحکی.
- الوعید.
- الولایة عن الجائر و یا الولایة من قبل الظالمین.
- تتبع الأبیات التی تکلم علیها ابن جنی فی إثبات المعانی للمتنبی.
- تتمة أنواع الأعراض من جمع ابی رشید النیسابوری.
- تفسیر آیة قُلْ تَعٰالَوْا أَتْلُ مٰا حَرَّمَ رَبُّکُمْ.
- تفسیر آیة لَیسَ عَلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّٰالِحٰاتِ جُنٰاحٌ.
- تفسیر الآیات المتشابهات فی القرآن
- تفسیر الخطبة الشقشقیة.
- تفسیر القرآن الکریم، نجز منه سورة الفاتحة و ۱۲۵ آیة من بدایة سورة‌البقرة.
- تفسیر القصیدة المیمیة من شعره.
- تفضیل الأنبیاء علی الملائکة.
- تقریب الأصول
- تکملة الغرر و الدرر، و از این به «تکمله امالی مرتضی» تعبیر می‌شود.
- جواب الکراجکی فی فساد العدد.
- جواب الملحدة فی قدم العالم من أقوال المنجمین.
- جواز الولایة من جهة الظالمین.
- حکم الباء فی آیة وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ.
- دیوان شعره. شیخ طوسی دیوان شعر سید مرتضی را بالغ بر بیست هزار بیت می‌داند.[۳]
- شرح قصیدة السید الحمیری البائیة، المعروفة بالقصیدة المذهبة.
- شرح مسائل الخلاف.
- طیف الخیال.
- عدم تخطئة العامل بخبر الواحد.
- عدم وجوب غسل الرجلین فی الطهارة.
- علة امتناع علی من محاربة الغاصبین.
- علة خذلان أهل البیت علیهم السلام.
- علة مبایعة علی علیه‌السلام.
- غرر الفرائد و درر القلائد، که به امالی سید مرتضی معروف است.
- قول النبی: نیة المؤمن خیر من عمله.
- ما تفرد به الإمامیة.
- مجموعة فی فنون من علم الکلام.
- مسألة فی إرث الأولاد.
- مسألة فی استلام الحجر.
- مسألة فی الإجماع.
- مسألة فی الإرادة.
- مسألة فی الإمامة، فی دلیل الصفات.
- مسألة فی الاستثناء.
- مسألة فی الاعتراض علی أصحاب الهیولی.
- مسألة فی التأکید.
- مسألة فی التوبة.
- مسألة فی الحسن و القبح العقلی.
- مسألة فی الرد علی المنجمین.
- مسألة فی العصمة.
- مسألة فی المتعة.
- مسألة فی المنامات.
- مسألة فی توارد الأدلة.
- مسألة فی خلق الأعمال.
- مسألة فی دلیل الخطاب.
- مسألة فی قتل السلطان.
- مسألة فی کونه تعالی عالما.
- مسألة فی من یتولی غسل الامام.
- مسألة فی نفی الرؤیة.
- مسألة فی وجه التکرار فی الآیتین.
- مسألة وجیزة فی الغیبة
- مسائل آیات.
- مسائل أهل مصر الاولی، خمس مسائل.
- مسائل أهل مصر الثانیة، تسع مسائل.
- مسائل البادریات»، أربع و عشرون مسألة.
- مسائل الخلاف فی الفقه، که ناتمام مانده است.
- مسائل المیافارقیات.
- مسائل مفردات، حدود ۱۰۰ مسأله از رشته‌های گوناگون است.
- مفردات من أصول الفقه.
- مقدمة فی الأصول الاعتقادیة.
- مناظرة الخصوم و کیفیة الاستدلال علیهم.
- نفی الحکم بعدم الدلیل علیه.
- نکاح أمیر المؤمنین ابنته من عمر.
- وجه العلم بتناول الوعید کافة الکفار.
- الفصول المختارة من العیون و المحاسن.
پانویس
منابع
- شریف مرتضی، علی بن حسین، الانتصار فی انفرادات الامامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۵ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، محقق/مصحح: سید محمدصادق آل بحر العلوم، نجف، المکتبة الرضویة، بی‌تا.