ازدواج مسلمان با غیرمسلمان
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
ازدواج مسلمان با غیرمسلمان مسئله‌ای فقهی است که پیشینهٔ درازی در مباحث فقهی شیعه و سنی دارد و خود به مسائل فرعی مختلفی تقسیم می‌شود. طبق فتوای همه فقیهان شیعه و سنی، ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان جایز نیست؛ حتی اگر مرد اهل‌کتاب باشد یا کافر ذِمّی و چه ازدواج دائم باشد یا موقت. همچنین ازدواج مرد مسلمان با زن کافری که به خدا اعتقاد ندارد حرام است.
فقیهان شیعه دربارهٔ ازدواج مرد مسلمان با زن اهل‌کتاب اختلاف‌نظر دارند. بنابر نظر مشهورِ آنان، ازدواج دائمِ مرد مسلمان با زن اهل‌کتاب جایز نیست؛ اما ازدواج موقتِ مرد مسلمان با او جایز است. فقیهان سنی ازدواج دائم مرد مسلمان با زن اهل‌کتاب را جایز می‌دانند.
اهمیت
ازدواج مسلمان با غیرمسلمان مسئله‌ای فقهی است که هم در فقه شیعه و هم در فقه اهل‌سنت مورد بحث قرار گرفته است.[۱] این مسئله، خود به چند شاخه تقسیم می‌شود؛ مانند ۱. ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان، ۲. ازدواج دائم مرد مسلمان با زن غیرمسلمان، ۳. ازدواج موقت مرد مسلمان با زن غیرمسلمان. در قانون مدنی ایران نیز به این مسئله توجه شده است.[۲]
ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان
در فقه شیعه و سنی، اتفاق‌نظر وجود دارد که ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان، حتی اگر اهل‌کتاب باشد، جایز نیست.[۳] در این حکم، بین کافر ذمی، حربی و مرتد و نیز موقت یا دائم‌بودن ازدواج تفاوتی نیست.[۴] این حکم، در مادهٔ ۱۰۵۹ قانون مدنی ایران هم آمده است.[۵]
ازدواج مرد با زن اهل کتاب
همه مذهب‌های اهل‌سنت ازدواج مرد مسلمان با زنان اهل‌کتاب را جایز می‌دانند؛[۶] اما فقیهان شیعه میان ازدواج موقت و دائم مرد مسلمان با زن اهل کتاب تفکیک می‌کنند و ازدواج موقت را جایز و ازدواج دائم را حرام می‌دانند.[۷] محقق حلی و فیض کاشانی این حکم را نظر مشهور امامیه دانسته‌اند.[۸] ابن‌سعید حلی گفته است این دیدگاه مورداتفاق فقیهان شیعه است.[۹]
البته گزارش کرده‌اند که نظریه مشهور میان قدما (فقیهان پیش از محقق حلی) این بوده که ازدواج با اهل‌کتاب به‌طور کلی حرام است.[۱۰] شیخ مفید،[۱۱] شیخ طوسی،[۱۲] سید مرتضی[۱۳] و طبرسی[۱۴] از جمله کسانی‌اند که این نظر را اختیار کرده‌اند.[۱۵] همچنین گفته‌اند در مقابل، فقیهانی مانند شیخ صدوق،[۱۶] شهید ثانی،[۱۷] فیض کاشانی[۱۸] و صاحبْ‌جواهر[۱۹] ازدواج دائم مرد با زن اهل‌کتاب را هم جایز می‌دانسته‌اند.[۲۰]
محمدجواد مغنیه، روحانی شیعه اهل لبنان، نوشته است در عصر حاضر (قرن چهاردهم قمری)، گروه زیادی از فقیهان امامی‌مذهب ازدواج دائم با زنان اهل‌کتاب را جایز می‌دانند و مَحکمه‌های جعفری‌مذهب لبنان چنین عقدی را جاری می‌سازند.[۲۱]
ازدواج مرد مسلمان با زن زرتشتی
دربارهٔ ازدواج مردان با زنان زرتشتی اختلاف است.[۲۲] گفته شده گروهی از فقیهان ازدواج موقت با آنها را جایز دانسته‌اند.[۲۳] شیخ صدوق ازدواج با آنان را حرام می‌داند.[۲۴] اما محقق حلی آنان را مانند اهل کتاب می‌داند و ازدواج موقت با آنان را جایز می‌داند.[۲۵]
حکم ازدواج مرد مسلمان با زن غیراهل کتاب
در فقه شیعه ازدواج مرد مسلمان با کافری که به خدا و معاد ایمان ندارد جایز نیست.[۲۶] در این حکم تفاوتی نمی‌کند ازدواجْ دائم یا موقت باشد.[۲۷] فقیهان در این موضوع ادعای اجماع کرده‌اند.[۲۸] فقیهان، همچنین، ازدواج مسلمان با بهائی را نیز جایز نمی‌دانند.[۲۹]
تک‌نگاری
- کتاب ازدواج با غیرمسلمانان، نوشته محمدرضا جباران، توسط انتشارات بوستان کتاب در سال ۱۳۸۳ش به چاپ رسیده است.
- کتاب ازدواج با بیگانگان در فقه اسلام و سایر شرایع الهی، نوشته محمد ابراهیمی، توسط انتشارات بوستان کتاب در سال ۱۳۸۲ش منتشر شده است.
پانویس
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۴؛ ابن‌سعید حلی، الجامع للشرایع، ۱۴۰۵ق، ص۴۳۲؛ سید مرتضی، المسائل الناصریات، ۱۴۱۷ق، ص۳۲۷.
- ↑ عظیم‌زاده اردبیلی، «علل و مستندات حرمت ازدواج با غیر مسلمان»، ص۴۲.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۴؛ ابن‌سعید حلی، الجامع للشرایع، ۱۴۰۵ق، ص۴۳۲؛ سید مرتضی، المسائل الناصریات، ۱۴۱۷ق، ص۳۲۷.
- ↑ عظیم‌زاده اردبیلی، «علل و مستندات حرمت ازدواج با غیر مسلمان»، ص۳۴.
- ↑ عظیم‌زاده اردبیلی، «علل و مستندات حرمت ازدواج با غیر مسلمان»، ص۴۲.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۴؛ برجی، «ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۲۲.
- ↑ حلبی، الکافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۲۹۹؛ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، دارالفکر، ص۱۶۶؛ شیخ طوسی، النهایة، بیروت، ۱۴۰۰ق، ص۴۵۷.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۲۰؛ فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ج۲، ص۲۴۹.
- ↑ ابن‌سعید حلی، الجامع للشرایع، ۱۴۰۵ق، ص۴۳۲.
- ↑ برجی، «ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۲۰.
- ↑ شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۰.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط، تهران، ۱۳۸۷ش، ج۴، ص۲۰۹.
- ↑ سید مرتضی، الانتصار، قم، ص۲۷۹.
- ↑ طبرسی، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۴۴.
- ↑ بابایی، «پژوهشی دربارهٔ ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۴.
- ↑ شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۳۰۸.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الأفهام، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ج۷، ص۳۶۰.
- ↑ فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۲۴۹.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۰، ص۳۱.
- ↑ بابایی، «پژوهشی دربارهٔ ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۵.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۵.
- ↑ برجی، «ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۴۵.
- ↑ کلانتری، «فقه و ازدواج با کافران»، ص۲۴۷.
- ↑ شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۳۰۸.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۲۰.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۴؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۷، ص۲۲۱.
- ↑ محمدحسین‌زاده، «ازدواج دائم با اهل کتاب در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران»، ص۱۵۰.
- ↑ حرعاملی، نهایه المرام، قم، ج۱، ص۱۸۹؛ فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۲۴۸؛ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، دارالفکر، ص۱۶۶؛ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۲۰.
- ↑ گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۹۵؛ خمینی، استفتائات، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۱۲۸.
منابع
- ابن‌سعید حلی، یحیی بن احمد، الجامع للشرایع، قم، موسسه سیدالشهداء(ع)، ۱۴۰۵ق.
- بابایی، علی، «پژوهشی دربارهٔ ازدواج با زنان اهل کتاب»، فصلنامه دانشکده الهیات و معارف مشهد، شماره ۶۹، ۱۳۸۴ش.
- برجی، یعقوب‌علی، «ازدواج با زنان اهل کتاب»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره ۳ و ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۱ش.
- جباران، محمدرضا، ازدواج با غیرمسلمانان، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۳ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، نهایه المرام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
- حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علیه السلام، ۱۴۰۳ق.
- خمینی، سید روح‌الله، استفتائات، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۲ش.
- سید مرتضی، علی بن حسین، الانتصار فی انفرادات الإمامیة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، بی‌تا.
- سید مرتضی، علی بن حسین، المسائل الناصریات، تهران، رابطة الثقافة و العلاقات الاسلامیة، ۱۴۱۷ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة، بی‌جا، دارالفکر، بی‌تا.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، بی‌جا، مؤسسة المعارف الاسلامیة، بی‌تا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، المقنع، بی‌جا، مؤسسة الإمام الهادی علیه السلام، ۱۴۱۵ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حس، النهایة، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ۱۳۸۷ش.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، ۱۴۱۰ق.
- عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه، «علل و مستندات حرمت ازدواج با غیر مسلمان»، فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شماره ۵۲، سال پانزدهم، بهار و تابستان ۱۳۸۹ش.
- عندلیبی، علی، و عندلیبی، رضا، «حکم ازدواج با زنان اهل کتاب در قرآن کریم»، قرآن، فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱، سال اول، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش.
- فیض کاشانی، ملامحسن، مفاتیح الشرائع، قم، مجمع الذخائر الاسلامیة، ۱۴۰۱ق.
- کلانتری، علی‌اکبر، «فقه و ازدواج با کافران»، فقه، شماره ۷ و ۸، بهار و تابستان ۱۳۷۵ش.
- گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۰۹ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق.
- محمدحسین‌زاده، عبدالرضا، «ازدواج دائم با اهل کتاب در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران»، مقالات و بررسی‌ها، شماره ۸۰، ۱۳۸۵ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش.
- مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذاهب الخمسة، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۰۲ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.