ازدواج مسلمان با غیرمسلمان
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
ازدواج مسلمان با غیرمسلمان یا ازدواج کافر با مسلمان، از موضوعات فقهی است که فقیهان شیعه درباره آن نظرات مختلفی دارند. بنا بر نظر مشهورِ آنان، ازدواج دائمِ مسلمان با کافر جایز نیست؛ اما ازدواج موقتِ مرد مسلمان با زن اهل کتاب جایز است. البته عده‌ای از فقیهان مانند شیخ صدوق، شهید ثانی و فیض کاشانی ازدواج دائم مرد مسلمان با زن اهل کتاب را هم جایز می‌دانند. با این حال برخی فقیهان ازدواج دائم و موقت با اهل کتاب را جایز نمی‌دانند.
همچنین از نظر فقیهان مسلمان، ازدواج زن مسلمان با مردِ کافر، جایز نیست حتی اگر اهل کتاب باشد. همچنین ازدواج دائم و موقت مرد مسلمان با زن غیراهل کتاب جایز نیست.
اهمیت
ازدواج مسلمان با غیرمسلمان به ازدواج مسلمان با کافر اشاره دارد. در زمینه این مسئله روایاتی از پیامبر(ص) و امامان نقل شده است که مورد استناد فقیهان قرار گرفته‌اند. از این مسئله در باب‌های مختلف فقه سخن به میان آمده است. همچنین در قانون مدنی ایران نیز به آن توجه شده است.[۱]
حرمت ازدواج زن مسلمان با کافر
از نظر فقه شیعه و سنی ازدواج زن مسلمان با مرد کافر حتی اگر اهل کتاب باشد جایز نیست.[۲] در این حکم بین کافر ذمی، حربی و مرتد و نیز موقت یا دائم بودن عقد تفاوتی نیست.[۳] برای این موضوع به آیه ۲۲۱ سوره بقره و آیه ۱۰ سوره ممتحنه، احادیث،[۴] اجماع و قاعده نفی سبیل استناد شده است.[۵] درباره فلسفه این حکم گفته‌اند اگر مردان کافر از طریق ازدواج به خانه‌های مسلمانان راه یابند، جامعه اسلامی گرفتار هرج و مرج و دشمنان داخلی می‌شود.[۶] همچنین طبق ماده ۱۰۵۹ قانون مدنی ایران ازدواج زن مسلمان ایرانی با مرد غیرمسلمان جایز نیست.[۷]
دیدگاه‌های فقیهان شیعه درباره ازدواج مرد مسلمان با زن اهل کتاب
حرمت ازدواج دائم و جواز ازدواج موقت
فقیهان شیعه مانند ابن‌ادریس،[۸] محقق حلی[۹] و علامه حلی[۱۰] ازدواج موقت با زنان اهل کتاب را جایز و ازدواج دائم با آنها را حرام می‌دانند.[۱۱] این حکم را نظر مشهور امامیه دانسته‌اند.[۱۲] حتی ابن‌سعید حلی این قول را مورد اتفاق فقیهان می‌داند.[۱۳] گفته شده اکثر فقیهان شیعه آیه ۵ سوره مائده، که درباره جواز ازدواج با زنان اهل کتاب است را منحصر به ازدواج موقت می‌دانند.[۱۴]
دربارهٔ ازدواج مردان با زنان زرتشتی اختلاف است.[۱۵] گفته شده گروهی از فقیهان ازدواج موقت با آنها را جایز دانسته‌اند.[۱۶] شیخ صدوق ازدواج با آنان را حرام می‌داند.[۱۷] اما محقق حلی آنان را مانند اهل کتاب می‌داند و ازدواج موقت با آنان را جایز می‌داند.[۱۸]
حرمت ازدواج دائم و موقت
برخی فقیهان شیعه، ازدواج دائم و موقت با اهل کتاب را در صورت اختیار و اضطرار جایز نمی‌دانند.[۱۹] شیخ طوسی،[۲۰] سید مرتضی[۲۱] و طبرسی[۲۲] از جمله کسانی‌اند که این نظر را اختیار کرده‌اند.[۲۳] شیخ مفید ازدواج با زن کافر را حرام دانسته چه آن زن بت‌پرست یا زرتشتی یا یهودی یا مسیحی باشد.[۲۴] برخی از فقیهان ازدواج با صابئین را نیز جایز نمی‌دانند.[۲۵] برخی گفته‌اند نظریه مشهور میان قدما (فقیهان پیش از محقق حلی) این بوده که ازدواج با اهل کتاب به‌طور کلی حرام است.[۲۶]
برای حرمت ازدواج دائم و موقت با زنان اهل‌کتاب به آیه ۲۲۱ سوره بقره و آیه ۱۰ سوره ممتحنه استناد شده که در آن از ازدواج با زنان مشرک نهی شده است.[۲۷] در جواب این استدلال گفته شده مشرک در قرآن به اهل‌کتاب صدق نمی‌کند و نیز اینکه این آیات به وسیله آیه ۵ سوره مائده تخصیص خورده است.[۲۸] همچنین برای حرمت ازدواج دائم با اهل کتاب، به روایات نیز استناد شده است؛ اما در مقابل آنها گفته شده این روایات در مقابل روایاتی که بر جواز ازدواج با زنان یهود و نصاریٰ دلالت دارند، ناچیز هستند و نیز اینکه با قرآن در تعارضند.[۲۹]
جواز ازدواج دائم و موقت با اهل کتاب
فقیهانی مانند شیخ صدوق،[۳۰] شهید ثانی،[۳۱] فیض کاشانی[۳۲] و صاحب جواهر[۳۳] معتقد به ازدواج دائم با اهل کتاب‌اند.[۳۴]گفته شده در میان فقیهان قرون اولیه شیعه، این دیدگاه طرفدار چندانی نداشته است.[۳۵] به گفته محمدجواد مغنیه، گروه زیادی از فقیهان امامی‌مذهب در عصر حاضر (قرن چهاردهم قمری)، ازدواج دائم با زنان اهل‌کتاب را جایز می‌دانند و مَحکمه‌های جعفری‌مذهب لبنان، چنین عقدی را جاری می‌سازند.[۳۶] همه مذهب‌های اهل‌سنت ازدواج دائم مرد مسلمان با زنان اهل‌کتاب را جایز می‌دانند[۳۷]
فقیهان برای جواز ازدواج دائم و موقت با زنان اهل کتاب به آیه ۵ سوره مائده[یادداشت ۱] استناد کرده‌اند.[۳۸] آنها آیه ۲۲۱ سوره بقره، که از ازدواج با مشرکان منع کرده، را اختصاص به زنانِ مشرکی می‌دانند که غیرکتابی هستند.[۳۹] برخی محققان گفته‌اند جواز ازدواج با زنان اهل کتاب از قرآن استفاده می‌شود[۴۰] و بر منع آن دلیل محکمی در دست نیست.[۴۱]
همچنین برای جواز ازدواج دائم به اهل کتاب، به روایاتی استناد شده که بر جواز ازدواج مرد مسلمان با زن اهل کتاب دلالت دارند.[۴۲] بنا بر روایتی که از امام باقر(ع) نقل شده ازدواج با زن یهودی و مسیحی جایز است.[۴۳]
حکم ازدواج مرد مسلمان با زن غیراهل کتاب
در فقه شیعه ازدواج مرد مسلمان با کافری که به خدا و معاد ایمان ندارد را جایز نیست.[۴۴] در این حکم تفاوتی نمی‌کند ازدواج دائم یا موقت باشد.[۴۵] فقیهان در این موضوع ادعای اجماع کرده‌اند.[۴۶] دربارهٔ فلسفه این تحریم گفته‌اند هماهنگی و سازگاری میان اسلام و شرک نیست و از این جهت انسجام و اعتماد بین زن و شوهر شکل نمی‌گیرد.[۴۷] ازدواج مسلمان با بهائی را نیز جایز ندانسته‌اند.[۴۸]
تک‌نگاری
- کتاب «ازدواج با غیرمسلمانان» نوشته محمدرضا جباران توسط انتشارات بوستان کتاب در سال ۱۳۸۳ش به چاپ رسید.
- کتاب «ازدواج با بیگانگان در فقه اسلام و سایر شرایع الهی» نوشته محمد ابراهیمی، توسط انتشارات بوستان کتاب در سال ۱۳۸۲ش منتشر شد.
پانویس
- ↑ عظیم‌زاده اردبیلی، «علل و مستندات حرمت ازدواج با غیر مسلمان»، ص۴۲.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۴؛ ابن‌سعید حلی، الجامع للشرایع، ۱۴۰۵ق، ص۴۳۲؛ سید مرتضی، المسائل الناصریات، ۱۴۱۷ق، ص۳۲۷.
- ↑ عظیم‌زاده اردبیلی، «علل و مستندات حرمت ازدواج با غیر مسلمان»، ص۳۴.
- ↑ عظیم‌زاده اردبیلی، «علل و مستندات حرمت ازدواج با غیر مسلمان»، ص۳۳.
- ↑ بابایی، «پژوهشی دربارهٔ ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۳۴.
- ↑ عظیم‌زاده اردبیلی، «علل و مستندات حرمت ازدواج با غیر مسلمان»، ص۴۲.
- ↑ ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۵۴۱.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۲۰.
- ↑ علامه حلی، إرشاد الأذهان، قم، ج۲، ص۲۳.
- ↑ حلبی، الکافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۲۹۹؛ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، دارالفکر، ص۱۶۶؛ شیخ طوسی، النهایة، بیروت، ۱۴۰۰ق، ص۴۵۷.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۲۰؛ فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ج۲، ص۲۴۹.
- ↑ ابن‌سعید حلی، الجامع للشرایع، ۱۴۰۵ق، ص۴۳۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۲۸۱؛ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۲۲.
- ↑ برجی، «ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۴۵.
- ↑ کلانتری، «فقه و ازدواج با کافران»، ص۲۴۷.
- ↑ شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۳۰۸.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۲۰.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۴؛ کلانتری، «فقه و ازدواج با کافران»، ص۲۲۳.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط، تهران، ۱۳۸۷ش، ج۴، ص۲۰۹.
- ↑ سید مرتضی، الانتصار، قم، ص۲۷۹.
- ↑ طبرسی، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۴۴.
- ↑ بابایی، «پژوهشی دربارهٔ ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۴.
- ↑ شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۰.
- ↑ ابن‌سعید حلی، الجامع للشرایع، ۱۴۰۵ق، ص۴۳۲.
- ↑ برجی، «ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۲۰.
- ↑ شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۰؛ سید مرتضی، الانتصار، قم، ص۲۷۹؛ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۴؛
- ↑ محمدحسین‌زاده، «ازدواج دائم با اهل کتاب در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران»، ص۱۵۱.
- ↑ محمدحسین‌زاده، «ازدواج دائم با اهل کتاب در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران»، ص۱۵۳.
- ↑ شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۳۰۸.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الأفهام، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ج۷، ص۳۶۰.
- ↑ فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۲۴۹.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۰، ص۳۱.
- ↑ بابایی، «پژوهشی دربارهٔ ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۵.
- ↑ کلانتری، «فقه و ازدواج با کافران»، ص۲۲۴.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۵.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۴؛ برجی، «ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۱۲۲.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۵.
- ↑ بابایی، «پژوهشی دربارهٔ ازدواج با زنان اهل کتاب»، ص۳۲.
- ↑ عندلیبی، «حکم ازدواج با زنان اهل کتاب در قرآن کریم»، ص۱۵۷.
- ↑ محمدحسین‌زاده، «ازدواج دائم با اهل کتاب در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران»، ص۱۴۹.
- ↑ حائری، «ازدواج دایم با زنان اهل کتاب»، ص۳.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعة، بیروت، ج۱۴، ص۴۱۷.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۰۲ق، ص۳۱۴؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۷، ص۲۲۱.
- ↑ محمدحسین‌زاده، «ازدواج دائم با اهل کتاب در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران»، ص۱۵۰.
- ↑ حرعاملی، نهایه المرام، قم، ج۱، ص۱۸۹؛ فیض کاشانی، مفاتیح الشرائع، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۲۴۸؛ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، دارالفکر، ص۱۶۶؛ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۲۰.
- ↑ عظیم‌زاده اردبیلی، «علل و مستندات حرمت ازدواج با غیر مسلمان»، ص۳۶.
- ↑ گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۹۵؛ خمینی، استفتائات، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۱۲۸.
یادداشت
- ↑ الْیَوْمَ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّبَاتُ ۖ ...وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِنْ قَبْلِکُمْ إِذَا آتَیْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِینَ غَیْرَ مُسَافِحِینَ وَلَا مُتَّخِذِی أَخْدَانٍ ۗ ...ترجمه:«امروز چیزهای پاکیزه برای شما حلال شده...و [بر شما حلال است ازدواج با] زنان پاکدامن از مسلمان، و زنان پاکدامن از کسانی که پیش از شما کتاب [آسمانی] به آنان داده شده، به شرط آنکه مَهرهایشان را به ایشان بدهید، در حالی که خود پاکدامن باشید نه زناکار و نه آنکه زنان را در پنهانی دوست خود بگیرید...»
منابع
- ابن‌ادریس حلی، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌سعید حلی، یحیی بن احمد، الجامع للشرایع، قم، موسسه سیدالشهداء(ع)، ۱۴۰۵ق.
- بابایی، علی، «پژوهشی دربارهٔ ازدواج با زنان اهل کتاب»، فصلنامه دانشکده الهیات و معارف مشهد، شماره ۶۹، ۱۳۸۴ش.
- برجی، یعقوب‌علی، «ازدواج با زنان اهل کتاب»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره ۳ و ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۱ش.
- جباران، محمدرضا، ازدواج با غیرمسلمانان، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۳ش.
- حائری، سید کاظم «ازدواج دایم با زنان اهل کتاب»، فقه اهل‌بیت، شماره ۴۷، پاییز ۱۳۸۵ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، نهایه المرام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علیه السلام، ۱۴۰۳ق.
- خمینی، سید روح‌الله، استفتائات، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۲ش.
- سید مرتضی، علی بن حسین، الانتصار فی انفرادات الإمامیة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، بی‌تا.
- سید مرتضی، علی بن حسین، المسائل الناصریات، تهران، رابطة الثقافة و العلاقات الاسلامیة، ۱۴۱۷ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة، بی‌جا، دارالفکر، بی‌تا.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، بی‌جا، مؤسسة المعارف الاسلامیة، بی‌تا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، المقنع، بی‌جا، مؤسسة الإمام الهادی علیه السلام، ۱۴۱۵ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حس، النهایة، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ۱۳۸۷ش.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، ۱۴۱۰ق.
- عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه، «علل و مستندات حرمت ازدواج با غیر مسلمان»، فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شماره ۵۲، سال پانزدهم، بهار و تابستان ۱۳۸۹ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، بی‌تا.
- عندلیبی، علی، و عندلیبی، رضا، «حکم ازدواج با زنان اهل کتاب در قرآن کریم»، قرآن، فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱، سال اول، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش.
- فیض کاشانی، ملامحسن، مفاتیح الشرائع، قم، مجمع الذخائر الاسلامیة، ۱۴۰۱ق.
- قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، ۱۳۷۵ش.
- کلانتری، علی‌اکبر، «فقه و ازدواج با کافران»، فقه، شماره ۷ و ۸، بهار و تابستان ۱۳۷۵ش.
- گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۰۹ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق.
- محمدحسین‌زاده، عبدالرضا، «ازدواج دائم با اهل کتاب در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران»، مقالات و بررسی‌ها، شماره ۸۰، ۱۳۸۵ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش.
- مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذاهب الخمسة، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۰۲ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.