سید مُنیرالدین حسینی الهاشمی (۱۳۲۲-۱۳۷۹ش) بنیانگذار فرهنگستان علوم اسلامی قم و از اعضای مجلس خبرگان قانون اساسی ایران بود. او از طرفداران اصل ولایت فقیه در قانون اساسی بود و برای تصویب آن تلاش کرد. سید منیرالدین بعد از فرمان انقلاب فرهنگی امام خمینی برای اسلامی کردن علوم انسانی، فرهنگستان علوم اسلامی را در قم بنا کرد.
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | سید مُنیرالدین حسینی الهاشمی |
| زادروز | ۲۰ آبان ۱۳۲۲ش |
| شهر تولد | شیراز |
| تاریخ درگذشت | ۱۲ اسفند ۱۳۷۹ش |
| شهر درگذشت | قم |
| آرامگاه | حرم حضرت معصومه(س) |
| خویشاوند سرشناس | سید نورالدین حسینی هاشمی (پدر)، محی‌الدین حائری شیرازی (شوهرخواهر) |
| اطلاعات سیاسی | |
| مناصب | مؤسس و ریاست فرهنگستان علوم اسلامی قم، عضو خبرگان قانون اساسی و شورای انقلاب فرهنگی |
| پیش از | محمدمهدی میرباقری |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | امام خمینی، سید نورالدین حسینی، ناصر مکارم شیرازی، حسین نوری همدانی، مرتضی حائری یزدی و یدالله دوزدوزانی. |
| تألیفات | روش اجتهاد، مدیریت توسعه فرهنگی و اصول مبانی نظام ولایت |
سیدمنیرالدین الهاشمی نزد پدرش، امام خمینی و برخی اساتید دیگر علوم حوزوی را فراگرفت. محل دفن او در حرم حضرت معصومه(س) است.
معرفی و جایگاه
سید منیرالدین حسینی الهاشمی، مؤسس فرهنگستان علوم اسلامی قم و از اعضای مجلس خبرگان قانون اساسی ایران و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود.[۱] او به درخواست امام خمینی به همراه ناصر مکارم شیرازی از حوزه انتخابیه شیراز عضو مجلس خبرگان شد.[۲] تصویب اصل ولایت فقیه و اصل شورای نگهبان در قانون اساسی ایران را از مهمترین فعالیت‌های سیاسی او شمرده‌اند.[۳] سید محمدمهدی میرباقری، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی، سید منیرالدین را فیلسوف انقلاب اسلامی نامیده و معتقد است او، عمق درگیری فرهنگی جبهه حق و باطل را درک و تلاش کرد حرکت انقلاب اسلامی به سمت تمدن اسلامی را نظریه‌پزداری کند.[۴]
سید مُنیرالدین حسینی در ۲۰ آبان ۱۳۲۲ش در شیراز به دنیا آمد.[۵] پدرش سید نورالدین حسینی الهاشمی از مراجع تقلید و مؤسس حزب برادران شیراز، یکی از مهمترین احزاب دینی و ضداستعماری شیراز علیه حکومت پهلوی بود.[۶] سید منیرالدین در سال ۱۳۳۸ش برای فراگیری علوم حوزوی از شیراز به قم[۷] و در سال ۱۳۴۶ش به نجف رفت و در درس حکومت اسلامی امام خمینی شرکت داشت.[۸] الهاشمی در شیراز، قم و نجف نزد پدرش، امام خمینی، مرتضی حائری، حسین وحید خراسانی، ناصر مکارم شیرازی،[۹] یدالله دوزدوزانی و حسین نوری همدانی[۱۰] شاگردی کرده است.
کتاب‌های فلسفه اصول مبانی نظام ولایت، روش اجتهاد، مبادی علم اصول، مدیریت توسعه انقلاب فرهنگی و پیش‌نویس قانون اساسی ایران از آثار اوست.[۱۱] الهاشمی، پیش‌نویس قانون اساسی را به درخواست امام خمینی چاپ کرد.[۱۲] شخصیت سید منیرالدین الهاشمی را الهام‌گرفته از پدرش و امام خمینی دانسته‌اند.[۱۳]
او ۱۲ اسفند سال ۱۳۷۹ش در سن ۵۷ سالگی بر اثر بیماری قندخون[۱۴] در قم درگذشت و در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.[۱۵]
تأسیس فرهنگستان علوم اسلامی قم
سید منیرالدین حسینی بعد از فرمان امام خمینی در مورد انقلاب فرهنگی[۱۶] فرهنگستان علوم اسلامی را در سال ۱۳۵۹ش در قم با هدف انجام فعالیت‌های فرهنگی تأسیس کرد.[۱۷] گفته شده دغدغه سید منیرالدین الهاشمی ایجاد تمدن اسلامی و تولید نرم‌افزار و فلسفه متناسب با آن بود.[۱۸] او با تأسیس فرهنگستان علوم اسلامی به این فکر افتاد که با تولید فکر در بخش تئوری، انقلاب اسلامی را در برابر حوادث و افکار التقاطی بیمه کند. به همین علت به تحکیم مبانی اسلام و جمهوری اسلامی ایران پرداخت.[۱۹] سید منیرالدین، با گنجاندن دو اصل «تمدن‌سازی الهی بر مبنای مذهب حقه جعفری اثنی‌عشری» و «اصالت روش اصولیون و طریق فقاهت سنتی متداول حوزه‌های علمیه» در مرامنامه دفتر فرهنگستان علوم اسلامی، حرکت و جهت پژوهشی این مرکز را ترسیم کرد.[۲۰]
گفته شده سید منیرالدین بعد از عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی برای اسلامی کردن علوم انسانی تلاش زیادی کرده است.[۲۱] به گفته سید محمدمهدی میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم، مسئولیت اصلی فرهنگستان سازماندهی تولید علوم اسلامی در جامعه[۲۲] و فراهم آوردن نرم‌افزاری برای دستیابی به تمدن اسلامی است.[۲۳] به گفته عبدالحسین خسروپناه، پژوهشگر و استاد فلسفه، فرهنگستان علوم اسلامی به دنبال تحقق و عینیت بخشیدن به اسلام است؛ اگر حضور فعال دین در عرصه اجتماعی محقق شود نه تنها علوم انسانی، اسلامی می‌شود؛ بلکه صنعت و تکنولوژی هم اسلامی می‌شود.[۲۴]
فعالیت‌ها
سید منیرالدین حسینی همراه با محی‌الدین حائری شیرازی (از بستگان وی) وارد مبارزات سیاسی شد. از اقدامات الهاشمی، موضع‌گیری در قبال جنگ اعراب و اسرائیل و همراهی با جنبش‌های مسلحانه علیه حکومت پهلوی ذکر کرده‌اند.[۲۵] سید منیرالدین در پی فعالیت‌های سیاسی در بهار ۱۳۵۱ش به گنبد کاووس تبعید شده بود که[۲۶] بعد از تبعید ۶ ماهه[۲۷]در سال ۱۳۵۲ش برای جلوگیری جوانان از افکار التقاطی به قم بازگشت.[۲۸]
برخی از طرفداران سید منیرالدین الهاشمی گفته‌اند او قائل به اقتصاد اسلامی بوده و به‌همین علت درصدد تحقق عدالت در اقتصاد اسلامی بوده است.[۲۹] سید منیرالدین الهاشمی برای مقابله با شرکت ارج که بهایی‌ها در ایران ساخته بودند شرکت ژرف را بنا کرد؛ ولی به‌خاطر کمبود منابع مالی نتوانست به فعالیت خود ادامه دهد.[۳۰]
نظرات خاص
شهاب‌الدین حائری شیرازی (خواهرزاده) سید منیرالدین هاشمی گفته است وی به علوم حوزوی و منطق ارسطویی انتقاد داشت، آن را در تضاد با علوم دینی اهل بیت می‌دانست، سید منیرالدین همچنین علوم تجربی و انسانی غرب را رد کرده و معتقد بود که علوم غربی به انگیزه‌های مادی وابسته است و نمی‌تواند به طور کامل با حقیقت اسلام همخوانی داشته باشد.[۳۱] رسول جعفریان گفته است سید منیرالدین هاشمی بر این باور بوده حوزه علمیه با محتوای علمی زیادی که دارد باید قانون اساسی را بنویسد.[۳۲]
سید منیر الدین حسینی در فلسفه قائل به اصالت وجود و اصالت ماهیت نبود بلکه اول قائل به اصالت ربط و اصالت ولایت بود.[۳۳] به گفته عبدالحسین خسروپناه سید منیرالدین الهاشمی قائل به غیراستفاده بودن علوم غربی بود[۳۴] و در صدد تأسیس فلسفه، علوم انسانی، تکنولوژی و صنعت بشری بود که اسلامی شود.[۳۵] خسروپناه، سید منیرالدین الهاشمی را غرب‌ستیز شمرده است.[۳۶] البته سید محمدمهدی میرباقری، سید منیرالدین را در جریان فکری استحاله تمدن غرب در تمدن اسلامی ذکر کرده است.[۳۷]
کتاب‌شناسی
درباره تبیین و تحلیل اندیشه‌های سید منیرالدین الهاشمی کتاب‌هایی منتشر شده است از جمله:
- «اندیشه تمدن نوین اسلامی: گفتارهایی در تبیین رویکرد فکری سید منیرالدین حسینی الهاشمی» به قلم سید محمدمهدی میرباقری. در این کتاب تلاش شده تصویری از دغدغه‌ها، رسالت‌ها و اندیشه‌های سید منیرالدین و نسبت آنها با انقلاب اسلامی، تمدن اسلامی، حوزه‌های علمیه و روشن‌فکری دینی ارائه شود. این کتاب از سوی انتشارات تمدن نوین اسلامی وابسته به فرهنگستان علوم اسلامی در قم چاپ شده است.[۳۸]
- «پیش‌درآمدی بر فلسفه‌ی حرکت اسلامی: با تأکید بر آرای علامه سیدمنیرالدین حسینی‌الهاشمی» نوشته محمدرضا خاکی قراملکی با همکاری ابراهیم صادقی‌مرودشت و محمدحسین طاهری خسروشاهی. این کتاب با هدف امتدادبخشی اجتماعی و کاربردی‌سازی فلسفه اسلامی می‌کوشد ضمن توصیف و تبیین دستگاه فلسفی موجود، نگاه انتقادی و نویی را در این مباحث دنبال کند. این کتاب از سوی انتشارات تمدن نوین اسلامی در سال ۱۴۰۰ش منتشر شده است.[۳۹]
- «درآمدی بر الهیات تمدنی: با تأکید بر اندیشه‌های کلامی علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی» اثر محمدرضا خاکی قراملکی، انتشارات تمدن نوین اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۰ش.
- «درآمدی بر فلسفه چگونگی: تقریری از نظریه فلسفی استاد سید منیرالدین حسینی الهاشمی» نوشته محمد متقیان تبریزی، انتشارات تمدن نوین اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۳ش.
- خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین مرحوم سید منیرالدین حسینی شیرازی، این کتاب به کوشش مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است.
- «صلای اندیشه: گزیده‌ای از سخنان علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی» به همت مؤسسه مستشهدین وصال در مشهد به چاپ رسیده است.
پانویس
- ↑ «آیت الله سید منیرالدین حسینی شیرازی»، وبگاه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- ↑ پورابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۵۴.
- ↑ پورابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۵۴.
- ↑ «یادنامه‌ای برای علامه حسینی الهاشمی/سنت فکری فیلسوف انقلاب»، خبرگزاری مهر.
- ↑ حسینی شیرازی، خاطرات سید منیرالدین حسینی شیرازی، ۱۳۸۳ش، ص۱۷.
- ↑ سید منیرالدین هاشمی در سایت جامعه مدرسین قم.
- ↑ پورابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۴۴.
- ↑ پور ابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۴۴-۴۵.
- ↑ گروهی از نویسندگان، ستارگان حرم، ۱۳۸۶ش، ج۲۱، ص۲۱۵.
- ↑ حسینی شیرازی، خاطرات سید منیرالدین حسینی شیرازی، ۱۳۸۳ش، ص۱۹–۲۰.
- ↑ تألیفات سید منیرالدین هاشمی در سایت حسینیه اندیشه قم.
- ↑ پورابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۵۴.
- ↑ جمالی، «مهندسی تمدن اسلامی از منظر سید منیرالدین الهاشمی»، ص۱۷۶.
- ↑ در نقد آراء سید منیرالدین و جانشینش سید مهدی میرباقری در تابناک.
- ↑ گروهی از نویسندگان، ستارگان حرم، ۱۳۸۶ش، ج۲۱، ص۲۲۶.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۱۲، ص۲۰۷.
- ↑ فیرحی، «بازشناسی اندیشه سیاسی اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی قم»، ص۱۰۶.
- ↑ فیرحی و پورابراهیم اهوازی، «بازشناسی اندیشه سیاسی اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی قم»، ص۱۰۶.
- ↑ سید منیرالدین هاشمی در سایت جامعه مدرسین قم.
- ↑ «زندگینامه استاد حسینی(ره)»، وبگاه فرهنگستان علوم اسلامی قم.
- ↑ جمالی، «مهندسی تمدن اسلامی از منظر سید منیرالدین الهاشمی»، ص۱۷۶.
- ↑ پور ابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۶۱.
- ↑ میرباقری، «گفتگوی پیرامون اندیشه استاد حسینی (ره)»، قسمت۲۰، ۰۴:۴۵.
- ↑ خسروپناه، جریان شناسی فکری ایران معاصر، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۳.
- ↑ پور ابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۴۹.
- ↑ گروهی از نویسندگان، ستارگان حرم، ۱۳۸۶ش، ج۲۱، ص۲۲۰–۲۲۱.
- ↑ حسینی شیرازی، خاطرات سید منیرالدین هاشمی، ۱۳۸۳ش، ص۲۵.
- ↑ پور ابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۴۹-۵۰.
- ↑ پورابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۵۷.
- ↑ پورابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۴۱.
- ↑ حائری شیرازی، در نقد آراء سید منیرالدین هاشمی و سید محمدمهدی باقری در خبرگزاری تابناک.
- ↑ جعفریان، صد سالگی حوزه، ۱۴۰۰ش، ج۲، ص۳۱۸.
- ↑ حائری شیرازی، در نقد آراء سید منیرالدین و جانشینش سید مهدی میرباقری در تابناک ،و پورابراهیم اهوازی، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، ص۶۶.
- ↑ خسروپناه، جریان شناسی فکری ایران معاصر، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۱.
- ↑ خسروپناه، در جستجوی علوم انسانی اسلامی، ۱۳۹۳ش، ص۱۳۵.
- ↑ خسروپناه، درجستجوی علوم انسانی اسلامی، ۱۳۹۳ش، ص۳۵.
- ↑ میرباقری، «گفتگوی پیرامون اندیشه استاد حسینی (ره)»، قسمت۲۰، ۲۶:۲۲.
- ↑ «معرفی کتاب اندیشه تمدن نوین اسلامی گفتارهای استاد در تبیین رویکرد علامه سید منیر حسینی»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله سید محمدمهدی میرباقری.
- ↑ «پیش درآمدی بر فلسفه‌ی حرکت اسلامی: با تاکید بر ارای علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی»، وبگاه انتشارات تمدن نوین اسلامی.
منابع
- پورابراهیم اهوازی، محمدصادق، اندیشه اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی، ۱۳۹۸ش، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۸ش.
- تألیفات سید منیرالدین هاشمی در سایت حسینیه اندیشه قم، تاریخ بازدید ۱۴ آبان ۱۴۰۳ش.
- جمالی، مصطفی، «مهندسی تمدن اسلامی از منظر سید منیرالدین الهاشمی»، فصلنامه علمی پژوهشی فلسفه و الاهیات، شماره دوم، سال نوزدهم، تابستان ۱۳۹۳ش.
- جمعی از نویسندگان، ستارگان حرم، انتشارات زائر، ج ۲۱، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- جعفریان، رسول، صد سالگی حوزه قم(ج۲)، قم، نشر مورخ، ۱۴۰۰ش.
- حسینی شیرازی، سید منیرالدین، کتاب خاطرات سید منیرالدین شیرازی، تهران، انتشارت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- خسروپناه، عبدالحسین، در جستجوی علوم انسانی اسلامی، قم، نشر معارف، ۱۳۹۳ش.
- خسروپناه، عبدالحسین، جریان شناسی فکری ایران معاصر، قم، موسسه فرهنگی حکمت نوین اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- خمینی، سید روح الله، صحیفه امام(ج۱۲)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- حائری شیرازی، شهاب الدین، در نقد آراء سید منیرالدین و جانشینش سید مهدی میرباقری در تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱ مرداد ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۷ آبان ۱۴۰۳ش.
- «زندگینامه استاد حسینی(ره)»، وبگاه فرهنگستان علوم اسلامی قم، تاریخ درج مطلب: ۷ مرداد ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۹ آبان ۱۴۰۳ش.
- سید منیرالدین هاشمی در سایت جامعه مدرسین قم، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ بازدید ۲۳ مهر۱۴۰۳ش.
- فیرحی، داود، پورابراهیم اهوازی، محمدصادق، «بازشناسی اندیشه سیاسی اصحاب فرهنگستان علوم اسلامی قم»، نشریه جستارهای سیاسی معاصر، تهران، پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات اجتماعی، شماره سوم، سال پنجم، پاییز۱۳۹۳ش.
- «معرفی کتاب اندیشه تمدن نوین اسلامی گفتارهای استاد در تبیین رویکرد علامه سید منیر حسینی»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله سید محمدمهدی میرباقری، تاریخ بازدید: ۱۹ آبان ۱۴۰۳ش.
- میرباقری، سید محمدمهدی، «گفتگوی پیرامون اندیشه استاد حسینی (ره)»، برنامه مصیر در شبکه چهار، قسمت۲۰، ۱۸ اسفند ۱۳۹۸ش.
- «یادنامه‌ای برای علامه حسینی الهاشمی/سنت فکری فیلسوف انقلاب»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۳ اسفند ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۹ آبان ۱۴۰۳ش.