ویکی شیعه:Featured articles/2024/44

از ویکی شیعه

وجوب دفع ضرر مُحتَمَل قاعده‌ای عقلی است که بر لزوم پیشگیری از ضرر‌های احتمالی اشاره دارد. یکی از نتایج این قاعده، پذیرش ایمان به خدا به دلیل عذاب احتمالی در صورت وجود خداست. به عقیده عالمان، ضرر در این قاعده مربوط به آخرت است. برخی هم معتقدند این قاعده حتی ممکن است ضررهای این‌دنیایی را هم در بر گیرد. از سوی دیگر، این قاعده حتی درباره ضرر کم هم کاربرد دارد. وجوب دفع ضرر احتمالی، از قاعده‌های اصلی در علم کلام، و شکل‌گیری نظام اعتقادی و باورهایی چون توحید است. عالمان علم کلام در مذاهب مختلف اسلامی، مانند معتزله، اشاعره، ماتریدیه و امامیه، از این قاعده در موضوعاتی از قبیل ضرورت تحقیق درباره مسائل اعتقادی، وجوب توبه، ضرورت عصمت امام و معقول نبودن انکار آخرت استفاده کرده‌اند. این قاعده در علم اصول نیز، در مباحثی از جمله اثبات اصل احتیاط، حجیت خبر واحد، عدم حجیت اصول عملیه، و تبیین نظریه حق‌الطاعه مورد استفاده قرار گرفته است. فقیهان شیعه نیز در موارد مختلفی به این قاعده به عنوان یک دلیل یا مؤید عقلی تمسک کرده‌اند؛ از جمله در جواز قتل دزد در صورت وجود خطر جانی، نرفتن به مسیرهای خطرناک، و تیمم بدل از وضو در مواقع ضرر.

ادامهٔ مطلب ...