نجاشی پادشاه حبشه
| پادشاه حبشه | |
 مقبره منتسب به نجاشی در اتیوپی | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام | اَصحَم بن اَبجَر |
| لقب | نجاشی |
| دین | مسیحیت /اسلام |
| محل دفن | اتیوپی |
| حکومت | |
| گستره حکمرانی | حبشه |
| همزمان با | پیامبر اکرم(ص) |
| اقدامات مهم | پناه دادن به مسلمانانِ مهاجر، مکاتبه با پیامبر |
نجاشی، پادشاه حبشه بود که به دلیل پناهدادن به مسلمانانِ مهاجر، مکاتبات با پیامبر(ص) و احتمال اسلامآوردنش، همواره مورد توجه بوده است.
پیامبر(ص) در نامهای، نجاشی را به اسلام دعوت نمود و در نامه دیگری، از او درخواست کرد تا امحبیبه، دختر ابوسفیان، را به عقد او درآورد. نجاشی با احترام به این درخواستها پاسخ مثبت داد. با این حال، درباره اسلام آوردن وی اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی با استناد به ارسال هدایا برای پیامبر(ص) و شواهد دیگر، او را مسلمان میدانند.
پس از درگذشت نجاشی، پیامبر(ص) برای وی نماز میت خواند. در فقه شیعه، اقامه نماز میت غیابی جایز نیست از این رو، این اقدام پیامبر(ص) به دعا یا مورد خاص تفسیر شده است.
بر پایه نظر برخی مفسران، آیاتی از قرآن در شأن نجاشی نازل شده است. پیامبر(ص) نیز از او به عنوان فرمانروایی عادل یاد کرده است.
معرفی و جایگاه
نجاشی پادشاه حبشه، با نام اَصحَم بن اَبجَر[۱] یا اَصحَمَة بن اَبجَر،[۲] بهدلیل نقشش در وقایع تاریخی، ازجمله به پناهدادن به مسلمانان مهاجر به حبشه،[۳] مکاتبات با پیامبر(ص)،[۴] احتمال اسلام آوردن او[۵] و خواندن نماز میت توسط پیامبر(ص) پس از درگذشتش،[۶] از شخصیتهای مؤثر صدر اسلام به شمار میآید.[۷]
بر پایه نظر برخی مفسران، آیاتی از قرآن ازجمله آیه ۱۱۵ سوره بقره،[۸] آیه ۱۲۱ سوره بقره،[۹] آیه ۱۹۹ سوره آل عمران،[۱۰] آیات ۸۲ و ۸۳ سوره مائده[۱۱] و آیات ۵۲ تا ۵۴ سوره قصص[۱۲] در ارتباط با نجاشی و همراهانش نازل شده است. با این حال، پژوهشی نشان میدهد که سند روایات ضعف دارد و روایات معارضی نیز با آنها وجود دارد.[۱۳]
در روایات منسوب به پیامبر(ص)، نجاشی فرمانروایی حکیم، عادل و صالح توصیف شده است.[۱۴] همچنین بر پایه برخی منابع تاریخی، ابرهه فرمانده اصحاب فیل جد نجاشی معرفی شده است،[۱۵] البته برخی او را دوست پدربزرگ نجاشی میدانند.[۱۶]
نجاشی، لقب پادشاهان حبشه
بر اساس منابع تاریخی، نجاشی لقب پادشاهان حبشه بوده است.[۱۷] به گفته سید جعفر مرتضی عاملی، پیامبر(ص) در زمان نبوتش با سه پادشاه حبشه با این لقب همعصر بوده است. نخستین نجاشی (اصحم بن ابجر) به مسلمانان مهاجر پناه داد. نجاشی سوم نامه دعوت به اسلام پیامبر را پاره کرد و پیامبر نیز فروپاشی حکومت او را پیشبینی نمود.[۱۸]
پناهدادن به مسلمانانِ مهاجر
بر اساس گزارشات تاریخی، پیامبر اکرم(ص) برای حفاظت از مسلمانان در برابر آزار مشرکان قریش، به آنان دستور داد که به حبشه مهاجرت کنند. در پی این دستور دو گروه از مسلمانان به حبشه مهاجرت کردند. قریش که از این ماجرا مطلع شدند عمرو بن عاص و عبدالله بن ربیعه را برای بازگرداندن مسلمانان به حبشه فرستاند؛ اما نجاشی، پس از شنیدن سخنان جعفر بن ابیطالب، از تحویل مسلمانان خودداری کرد و آنان را تحت حمایت خود قرار داد.[۱۹]
مکاتبه پیامبر و احتمال اسلام نجاشی
براساس منابع تاریخی، پیامبر اکرم(ص) در سال ششم[۲۰] یا هفتم هجری،[۲۱] و طبق برخی نقلها پس از صلح حدیبیه، نامههایی به سران چند کشور از جمله پادشاه حبشه فرستاد و آنان را به اسلام دعوت کرد.[۲۲] نجاشی، به دعوت پیامبر پاسخ مثبت داد و اسلام آورد.[۲۳] او نزد جعفر بن ابیطالب، شهادتین را بر زبان جاری کرد[۲۴] و هدایایی از جمله کنیزی به نام ماریه قبطیه برای پیامبر(ص) فرستاد.[۲۵] به گزارش تاریخ طبری، نجاشی در نامهای به پیامبر اعلام داشت در صورت تمایل پیامبر، به مدینه خواهد آمد.[۲۶] با این حال، برخی پژوهشهای تاریخی با توجه به روایات متعارض، صحت اسلامآوردن نجاشی را قطعی نمیدانند[۲۷] و بر اساس برخی گزارشها او مسیحی بوده و تا پایان عمر به سوی بیتالمقدس نماز میگزارده است.[۲۸]
پیامبر در نامه دیگری، از پادشاه حبشه خواست اُمّحَبیبه دختر ابوسُفیان را به عقد پیامبر درآورد؛ پادشاه با مهریه ۴۰۰ دینار، این ازدواج را انجام داد و امّحبیبه همراه دیگر مسلمانان به مدینه فرستاده شد.[۲۹]
آیا پیامبر بر جنازه نجاشی نماز غیابی خواند؟
بر پایه برخی روایات، پس از فوت نجاشی، پیامبر از راه دور بر جناره او نماز خواند و صحابه را به این کار فراخواند.[۳۰] در فقه شیعه، نماز میت غیابی جایز نیست.[۳۱] از این رو فقیهان شیعه، با استناد به روایتی از امام صادق(ع)[۳۲] این عمل پیامبر را دعا[۳۳] یا یک مورد خاص[۳۴] تفسیر میکنند که در مورد هیچ یک از صحابه تکرار نشده است.[۳۵]
آنان همچنین معتقدند روایات مرتبط با این موضوع ضعیف هستند[۳۶] و به وجود روایات ناسازگار نیز اشاره میکنند.[۳۷]
مقبره نجاشی در اتیوپی
در روستای نجاش در منطقه تیکرای اتیوپی، مسجد و مقبرهای منتسب به نجاشی وجود دارد که گفته میشود محل دفن ۱۵ تن از صحابه پیامبر(ص) نیز است.[۳۸] این مسجد بهعنوان قدیمیترین مسجد ساخته شده در آفریقا شناخته میشود.[۳۹] به گزارش پایگاه تخصصی مسجد به نقل از خبرگزاری آناتولی ترکیه، این بنا که در جریان درگیریهای داخلی اتیوپی آسیب دیده بود، با همکاری سازمان تیکا از ترکیه بازسازی و مرمت شده است.[۴۰]
پانویس
- ↑ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۰۹.
- ↑ ابوحیان توحیدی، الإمتاع و الموانسة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۲۶؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۶۵۲-۶۵۳؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۹۸-۱۹۹.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۲۹.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۶۵۲.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۹۸-۱۹۹.
- ↑ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۶۰؛ قطبالدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۴.
- ↑ بستانی و همکاران، «ارزیابی روایات شأن نزول آیات درباره نجاشی پادشاه حبشه»، ص۳۷-۳۹.
- ↑ واحدی، اسباب النزول، ۱۴۱۲ق، ص۳۸.
- ↑ واحدی، اسباب النزول، ۱۴۱۲ق، ص۴۰.
- ↑ واحدی، اسباب النزول، ۱۴۱۲ق، ص۱۴۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۸۰.
- ↑ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۱۴.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۲۰ق، ج۱۰، ص۵۰۵.
- ↑ بستانی و همکاران، «ارزیابی روایات شأن نزول آیات درباره نجاشی پادشاه حبشه»، ص۴۱-۵۷.
- ↑ بستانی و همکاران، «ارزیابی روایات شأن نزول آیات درباره نجاشی پادشاه حبشه»، ص۴۰.
- ↑ ابوالسعود، تفسیر ابیالسعود، دار احیا التراث العربی، ج۹، ص۲۰۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۴۴۲.
- ↑ ابناثیر، اسدالغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۸۹.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۳۸۵ش، ج۱۷، ص۵۶.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۲۸-۳۳۲.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۹۸؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۶۴۴.
- ↑ ابنقیم، زاد المعاد، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۲۰.
- ↑ یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۶۵۱؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۶۴۵.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۶۵۲-۶۵۳.
- ↑ یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۶۵۳-۶۵۴.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۹۸.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۶۵۲-۶۵۳.
- ↑ بستانی و همکاران، «واکاوی روایی-تاریخی گزارشهای اسلام آوردن نجاشی پادشاه حبشه»، ص۸۶.
- ↑ جاحظ، المختار فی الرد علی النصاری، ۱۴۱۱ق، ص۶۱.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۶۵۲-۶۵۳؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۹۸؛ یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۶۵۴-۶۵۷.
- ↑ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۶۰؛ قطبالدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: علامه حلّی، منتهی المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص ۲۹۶؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۱۰۰.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۸، ص۳۴۷.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۸، ص۳۴۷.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۸، ص۳۴۷.
- ↑ مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۶۰.
- ↑ رحیمی، «واکاوی مبانی مشروعیت نماز میت غیابی در فقه مذاهب اسلامی»، ص۱۴۷.
- ↑ شهید ثانی، تمهید القواعد، ۱۴۱۶ق، ص۱۷۴.
- ↑ «اتیوپی مسجد تاریخی نجاشی را بازسازی میکند.»، ایکنا.
- ↑ «بازسازی قدیمیترین مسجد آفریقا در اتیوپی»، ایکنا.
- ↑ «مسجد نجاشی بازسازی شد.»، پایگاه تخصصی مسجد.
منابع
- ابناثیر، علی ابن ابیالکرم، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
- ابوالسعود، محمد بن محمد، تفسیر ابیالسعود، بیروت، دار احیا التراث العربی، بیتا.
- ابوحیان توحیدی، علی بن محمد، الإمتاع و الموانسة، تحقیق: هیثم خلیفة طعیمی، بیروت، المکتبة العصریة، ۱۴۲۴ق.
- ابنسعد، محمد بن سعد، الطبقات الكبری تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الكتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- ابنقیم جوزیة، محمد بن ابیبکر، زاد المعاد فی هدی خیر العباد، تحقیق: شعیب ارنووط و عبدالقادر ارنووط، بیروت، موسسة الرسالة، ۱۴۱۵ق.
- بستانی، قاسم و مینا شمخی و علی مطوری و عیسی محمودی مرزعاوی، «ارزیابی روایات شأن نزول آیات درباره نجاشی پادشاه حبشه»، فصلنامه مطالعات فهم حدیث، شماره ۱۸، ۱۴۰۲ش.
- بستانی، قاسم و مینا شمخی و عیسی محمودی مرزعاوی، «واکاوی روایی-تاریخی گزارشهای اسلام آوردن نجاشی پادشاه حبشه»، فصلنامه تاریخ اسلام، دوره ۲۶، شماره ۱، ۱۴۰۴ش.
- بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفی أحوال صاحب الشریعة، تحقیق: عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دارالكتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- «مسجد نجاشی بازسازی شد.»، سایت تخصصی مسجد، تاریخ بازدید ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ش.
- جاحظ، عمرو بن بحر، المختار فی الرد علی النصاری، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۱ق.
- «اتیوپی مسجد تاریخی نجاشی را بازسازی میکند.»، ایکنا، تاریخ درج ۱۰ آبان ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «بازسازی قدیمیترین مسجد آفریقا در اتیوپی»، ایکنا، تاریخ درج ۱۶ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ش.
- رحیمی، مرتضی، «واکاوی مبانی مشروعیت نماز میت غیابی در فقه مذاهب اسلامی»، دو فصلنامه تخصصی مطالعات فقه و اصول مذاهب، سال پنجم، شماره اول، بهار و تابستان ۱۴۰۱ش.
- شهید ثانی، زینالدین بن علی، تمهید القواعد الأصولیة و العربیة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- صدوق، محمد بن علی، الخصال، محقق و مصحح: علیاکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی (المحشّٰی)، گردآورنده: احمد محسنی سبزواری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، به کوشش جمعی از محققین، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری(نشر تاریخ الأمم و الملوك)، تحقیق: محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، تحقیق احمد محمد شاکر، بیروت، موسسة الرسالة، ۱۴۲۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد حبیب قصیر، بیجا، مکتبة الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۹ق.
- عاملی، سید جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۵ش.
- علامه حلّی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- قطبالدین راوندی، سعید بن عبد اللّٰه، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- مجلسی، محمدباقر، بِحارُ الاَنوارِ الجامعةُ لِدُرَرِ اَخبارِ الاَئمةِ الاَطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذاهب الخمسة، بیروت، دارالتیار الجدید، دار الجواد، چاپ دهم، ۱۴۲۱ق.
- واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، تحقیق عصام بن عبدالمحسن، الدمام السعودیة، دار الاصلاح، ۱۴۱۲ق.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بیتا.
- یوسفی غروی، محمدهادی، موسوعة التاریخ الاسلامی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.