کتابخانه سلیمانیه
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | حکومت عثمانی در دوران سلطنت سلیمان یکم |
| تأسیس | (بنای اصلی: ۹۶۴ق) (آغاز به‌کار امروزی: ۱۳۳۶ق) |
| کاربری | کتابخانه |
| مکان | استانبول ترکیه |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | نسخه‌های خطی |
| معماری | |
| معمار | معمار سنان |
کتابخانه سُلیمانیه (Suleymaniye Library) کتابخانه‌ای قدیمی و پژوهشی در شهر استانبول در کشور ترکیه و یکی از بزرگ‌ترین مراکز نگهداری نسخ خطی اسلامی در جهان است. ساختمان این کتابخانه در زمان حکومت عثمانی بنا شد و از سال ۱۳۳۶ق به‌صورت امروزی کار خود را آغاز کرد. پس از افتتاح کتابخانه، نسخه‌های خطی از دیگر کتابخانه‌های ترکیه به سلیمانیه انتقال پیدا کرد و مجموعه‌ای بزرگ تشکیل شد. تعداد نسخ خطی در کتابخانه سلیمانیه، ۶۵۳۲۱ نسخه به زبان‌های عربی، فارسی، ترکی و دیگر زبان‌ها گفته شده و برای آن، فهرست‌های متعددی منتشر شده است. بزرگ‌ترین تالار کتابخانه، برای استفاده پژوهشگران و علاقمندان به نسخه‌های خطی اختصاص داده شده است.
جایگاه
کتابخانه سلیمانیه در استانبول یکی از بزرگ‌ترین مراکز نگهداری نسخه‌های خطی در جهان اسلام است. این کتابخانه، از مجموع ۱۰۰ کتابخانه بزرگ و کوچک و ده‌ها کتابخانه شخصی تشکیل شده[۱] و دارای نسخه‌های خطی فارسی، عربی، ترکی، یونانی، ارمنی و سریانی در رشته‌های گوناگون معارف اسلامی است.[۲] کتابخانه سلیمانیه وابسته به وزارت فرهنگ ترکیه است.[۳]
تعداد نسخه‌های خطی و چاپی
تعداد آثار خطی موجود در این کتابخانه، ۶۵۳۲۱ نسخه گزارش شده که ۶۲۶۷ نسخه‌اش به زبان فارسی فهرست گردیده است.[۴] از تعداد نسخه‌های خطی و چاپی در کتابخانه سلیمانیه، می‌توان به ۱۶۰هزار نسخه به زبان عربی، ۷۰هزار نسخه به زبان ترکی و ۱۳۰هزار نسخه به زبان فارسی اشاره کرد و دستنویس‌های موجود در آن که به ۱۳۱ مجموعه می‌رسد.[۵] برای نسخ خطی این کتابخانه و مجموعه‌های تابعه آن، فهرست‌های متعددی چاپ و منتشر شده است.[۶] یکی از فهرست‌ها، کتاب «فهرست نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه سلیمانیه» تألیف محمد عبدلی است که مجمع ذخائر اسلامی آن را در سال ۱۳۹۳ش منتشر کرد.[۷]
تاریخچه تأسیس
بنای اصلی کتابخانه در سال ۹۵۶ق آغاز و در سال ۹۶۴ق به‌دست معمار سنان پایان یافت و به‌صورت امروزی در سال ۱۳۳۶ق (۱۹۱۸م) کار خود را آغاز کرد.[۸] شهرت کتابخانه به سلیمانیه به‌علت بنیان‌گذاری آن در دوران سلطنت سلیمان قانونی (۹۲۶-۹۷۴ق) دهمین پادشاه دولت عثمانی است.[۹] این کتابخانه بر بالای تپه‌ای مُشرِف به دریا بنا گردید که از دور هم قابل مشاهده است.[۱۰]
استقلال و گسترش کتابخانه
کتابخانه سلیمانیه، ابتدا در مجموعه سلیمانیه قرار داشت و شامل کتابخانه و دیگر بناها نظیر مسجد، مدرسه، بیمارستان، حمام، محل اطعام فقرا و دارالحدیث بود. بعدها کتابخانه دارای تشکیلاتی مجزا شد و به‌طور مستقل به‌کار خود ادامه داد. با استقلال کتابخانه، دیگر کتابخانه‌های مهم ترکیه مثل ایاصوفیه و دیگر کتابخانه‌های فرعی به سلیمانیه پیوستند و مجموعه‌ای بزرگ را شکل دادند.[۱۱] برای نمونه، می‌توان کتابخانه راغب‌پاشا را نام برد که بیش از دوهزار نسخه خطی و سنگی موجود در آن، به کتابخانه سلیمانیه راه یافت.[۱۲] حتی کتاب‌های خطی در دیگر شهرها، مساجد و کتابخانه‌های کوچک هم به این کتابخانه انتقال داده شد.[۱۳]
تالارها و بخش‌های کتابخانه
کتابخانه سلیمانیه دارای دو تالار بزرگ و کوچک است. تالار بزرگ، مخصوص نسخ خطی است و پژوهشگران در آن از فهرست‌های کتابخانه‌های قدیمی و کتب خطی و انواع فهرست‌ها، فرهنگ‌ها، دایرةالمعارف‌ها استفاده می‌کنند.[۱۴]
تالار کوچک کتابخانه هم مختص محققانی است که بخواهند از دستگاه‌های ریزفیلم‌خوان استفاده کنند.[۱۵] بخش تهیه ریزفیلم در سال ۱۳۲۹ش (۱۹۵۰م) تأسیس شد و در آن از نسخه‌های قدیمی، کتاب‌های نوشته‌شده به‌خط مؤلفان آن‌ها و یا آثار خطی که ارزش هنری دارند، عکس و فیلم تهیه می‌شود.[۱۶]
بخش دیگر هم به صحافی و ترمیم کتاب‌ها اختصاص دارد که تأسیس آن در سال ۱۳۴۱ش (۱۹۶۲م) صورت گرفت. در این بخش، کتاب‌هایی که جلد یا ورق‌های آن آسیب دیده، ترمیم شده و در صورت لزوم مجدداً جلد می‌شود. از سال ۱۳۳۶ش (۱۹۵۷م) کتابخانه ویژه کودکان نیز در محدوده کتابخانه، تشکیل شده است.[۱۷]
پانویس
- ↑ سبحانی، کتابخانه کوپرلی و فهرست کتابخانه آن، ص۲۶.
- ↑ نزهت، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه سلیمانیه، ص۷۲.
- ↑ علیزاده، «کتابخانه سلیمانیه استانبول»، سایت استانبول‌سرا.
- ↑ علیزاده، «کتابخانه سلیمانیه استانبول»، سایت استانبول‌سرا.
- ↑ متقی، کتابخانه سلیمانیه، ص۱۴۱.
- ↑ متقی، کتابخانه سلیمانیه، ص۱۴۱.
- ↑ «فهرست نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه سلیمانیه، استانبول - ترکیه»، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ عزب، «فهرست نسخه‌های عربی، ترکی و فارسی کتابخانۀ سلیمانیه استانبول»، ص۵۶.
- ↑ نزهت، «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه سلیمانیه»، ص۷۳.
- ↑ متقی، «کتابخانه سلیمانیه»، ص۱۴۰.
- ↑ نزهت، «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه سلیمانیه»، ص۷۳.
- ↑ حسینی، فهرست نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه راغب‌پاشا، استانبول ترکیه، ۱۳۹۲ش، ص۷.
- ↑ نزهت، «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه سلیمانیه»، ص۷۳.
- ↑ علیزاده، «کتابخانه سلیمانیه استانبول»، سایت استانبول‌سرا.
- ↑ علیزاده، «کتابخانه سلیمانیه استانبول»، سایت استانبول‌سرا.
- ↑ علیزاده، «کتابخانه سلیمانیه استانبول»، سایت استانبول‌سرا.
- ↑ علیزاده، «کتابخانه سلیمانیه استانبول»، سایت استانبول‌سرا.
منابع
- حسینی، سید محمدتقی، فهرست نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه راغب پاشا، استانبول ترکیه، قم، مجمع ذخائر اسلامی، ۱۳۹۲ش.
- سبحانی، توفیق، «کتابخانه کوپریلی و فهرست کتب خطی آن»، در مجله وقف میراث جاویدان، پاییز و زمستان ۱۳۷۴ش، شماره ۱۱ و ۱۲.
- عزب، خالد (ترجمه علی علی‌محمدی)، «فهرست نسخه‌های عربی، ترکی و فارسی کتابخانۀ سلیمانیه استانبول»، در کتاب ماه کلیات، آبان ۱۳۸۹ش، شماره ۱۵۵.
- علیزاده، سارا، «کتابخانه سلیمانیه استانبول»؛ مرجع اطلاعات استانبول برای فارسی‌زبانان، تاریخ بازدید: ۹ آبان ۱۴۰۱ش.
- «فهرست نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه سلیمانیه، استانبول - ترکیه»، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۹ آبان ۱۴۰۱ش.
- متقی، حسین، «کتابخانۀ سلیمانیه»، در مجله میراث شهاب، پاییز ۱۳۸۸ش، شماره ۵۷.
- نزهت، بهمن، «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه سلیمانیه»، در مجله نامه فرهنگستان، پاییز ۱۳۹۳ش، شماره ۵۳.