حاجی محمدرضا حکیمی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حاجی محمدرضا حکیمی |
| لقب | ابوالملّة |
| تاریخ وفات | ۱۳۳۸ق |
| خویشاوندان سرشناس | ملا مهدی شریعتمدار |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | حبیب‌الله رشتی • آخوند خراسانی |
| تألیفات | سفرنامه‌ای که به چاپ نرسیده است. |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | از علمای مشروطه خواه • رییس انجمن ولایتی گیلان• عضو کمیته اتحاد اسلام در نهضت جنگل |
حاجی محمدرضا حکیمی(۱۳۳۸ق) معروف به ابوالملّة، از علمای مشروطه‌خواه و عضو کمیته اتحاد اسلام در نهضت جنگل، و از شاگردان حبیب‌الله رشتی و آخوند خراسانی.
زندگانی
حکیمی در رشت به‌دنیا آمد. از تاریخ تولدش اطلاعی در دست نیست. پدرش، محمدکاظم، مشهور به حکیم‌باشی بود. چون بزرگان این خانواده به طبابت اشتغال داشتند، حکیم به‌صورت نام خانوادگی آنان درآمد.[۱] او پس از تحصیل مقدماتی در رشت، به نجف اشرف رفت و نزد میرزا حبیب‌اللّه رشتی و آخوند خراسانی به تحصیل پرداخت و سپس به گیلان بازگشت.[۲] حکیمی در ۱۳۳۸ق درگذشت. از او سفرنامه‌ای باقی مانده که به چاپ نرسیده است.[۳]
فعالیت‌های سیاسی
فعالیت‌های سیاسی محمدرضا حکیمی در چند بخش صورت گرفته که عبارتند از:
در جنبش مشروطه
حکیمی در جنبش مشروطه در گیلان، همراه علمای مشروطه‌خواه بود. وی در کشمکش‌های میان مشروطه‌خواهان و مخالفان مشروطه، رهبری روحانیان مشروطه‌خواه را برعهده گرفت و با دایی خود، ملا مهدی شریعتمدار، که سرگروه مخالفان بود، به مبارزه پرداخت و خانه خود را محل تماس مستمر با سران گروه‌های ملی‌گرا و مشروطه‌خواه کرد.[۴]
وی در سال ۱۳۲۴ش به نمایندگی مجلس شورا برگزیده شد، ولی به سبب تمایلش به ماندن در رشت، از قبول آن خودداری کرد.[۵]
رئیس انجمن ولایتی
حکیمی در آذر سال ۱۳۲۴ش، نمایندگی انجمن ولایتی را پذیرفت و پس از چندی رئیس انجمن شد. این انجمن از آغاز جنبش مشروطه در گیلان بر همه امور اداری و سیاسی آن منطقه نظارت داشت.[۶]
اصلاحات محلی، رفع نقایص ادارات، پیشرفت فرهنگ، افزایش مدارس، احداث بیمارستان و یتیم‌خانه و مؤسسه‌های خیریه، تماس با حکومت‌های وقت، ارتباط با انجمن‌های ولایات و برقراری امنیت در تمامی منطقه گیلان، از برنامه‌های انجمن بود.[۷]
حکیمی با وجود عمر کوتاه این انجمن که با استعفای او خاتمه یافت، با قاطعیت به کار پرداخت.[۸]
تبعید
پس از تعطیل‌شدن انجمن، در پی اعتراض مردم، حاکم وقت، انجمن دیگری تشکیل داد که متشکل از جناح مستبدان بود. شرکت حکیمی در چنین انجمنی، با سمت منشی دوم انجمن، موجب شگفتی و ناراحتی آزادی‌خواهان شد، ازاین رو خواستار تبعید وی شدند. این انجمن تا زمان به‌توپ بسته‌شدن مجلس شورای ملی (۲۳ جمادی‌الاول ۱۳۲۶ق) فعالیت داشت.[۹]
ریاست دوباره بر انجمن ولایتی
پس از به‌توپ بسته‌شدن مجلس و حمایت مردم از مشروطه، حکیمی نیز به حمایت از مجلس و مشروطه برخاست و مردم را به دفاع از دستاوردهای مشروطه تشویق کرد و در صف اول مبارزه قرار گرفت. وی پس از پیروزی مشروطه‌خواهان در ۱۳۲۷ق بار دیگر به ریاست انجمن ولایتی برگزیده شد و تا زمان هجوم روسها به گیلان و دستگیری شماری از اعضای انجمن در ۲۹ ذی‌الحجه ۱۳۲۹ق در این سمت باقی ماند.[۱۰]
عضو نهضت جنگل
سفارت شوروی در صفر ۱۳۳۰ق در نامه‌ای به وزارت امور خارجه، خواهان تبعید شماری از آزادی‌خواهان، از جمله حکیمی، شد.[۱۱] حکیمی پس از آغاز نهضت جنگل، به آن پیوست و عضو کمیته اتحاد اسلام گردید.[۱۲] وی مورد احترام و وثوق مردم گیلان بود و به او لقب ابوالملّه داده بودند.
پانویس
- ↑ سرتیپ‌پور، نامها و نامدارهای گیلان، ص۵۱۰.
- ↑ سرتیپ‌پور، نامها و نامدارهای گیلان، ص۵۱۰.
- ↑ سرتیپ‌پور، نامها و نامدارهای گیلان، ص۵۱۰، ۵۱۳.
- ↑ سرتیپ‌پور، نامها و نامدارهای گیلان، ص۵۱۰.
- ↑ رابینو، مشروطه گیلان، ص۵۹.
- ↑ فخرائی، گیلان در جنبش مشروطیت، ص۶۷و۱۳۹؛ سرتیپ‌پور، نامها و نامدارهای گیلان، ص۵۱۰.
- ↑ فخرائی، گیلان در جنبش مشروطیت، ص۱۳۹.
- ↑ سرتیپ‌پور، نامها و نامدارهای گیلان،ص۵۱۱ـ۵۱۲.
- ↑ رابینو، مشروطه گیلان، ص۲۸-۳۳؛ سرتیپ‌پور، نامها و نامدارهای گیلان، ص۵۱۲.
- ↑ سرتیپ‌پور، نامها و نامدارهای گیلان، ص۵۱۲ـ ۵۱۳.
- ↑ فخرائی، گیلان در جنبش مشروطیت، ص۲۵۰ـ ۲۵۱.
- ↑ فخرائی، سردار جنگل: میرزا کوچک خان، ص۹۶ـ ۹۷.
منابع
- یاسنت لویی رابینو، مشروطه گیلان، چاپ محمد روشن، رشت ۱۳۶۸ش.
- سرتیپ‌پور، جهانگیر، نامها و نامدارهای گیلان، رشت ۱۳۷۱ش.
- فخرائی، ابراهیم، سردار جنگل: میرزا کوچک خان، تهران ۱۳۶۶ش.
- فخرائی، ابراهیم، گیلان در جنبش مشروطیت، تهران ۱۳۵۶ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام