جعفر بن محمد بن نمای حلی
 | کتابشناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | جعفر بن محمد بن جعفر بن هبه الله بن نما حلی |
| لقب | نجم الدین |
| تاریخ وفات | ۶۸۰ق حلّه |
| خویشاوندان سرشناس | محمد بن جعفر ابن نما(پدر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محقق حلی • محمد بن جعفر ابن نما |
| شاگردان | علامه حلی |
| تألیفات | مُثیرُالاَحزان و مُنیرُ سُبُلِ الاَشجان • شرحُ الثّارِ فی اَحوالِ المُختار |
نجم الدین جعفر بن محمد بن جعفر بن هبه الله بن نما حلی(وفات ۶۸۰ق) از علمای شیعه قرن هفتم قمری واز علمای خاندان ابن نما واز استادان علامه حلی است. مهمترین اثر جعفر بن محمد مُثیرُ الاَحزان و مُنیرُ سُبُلِ الاَشجان از مقتل‌های معروف واقعه عاشورا است.
زندگی
جعفر بن محمد بن جعفر بن محمد (هِبَةُ اللـه) ابن نما، ملقب به نجم‌الدین از علما و محدثین قرن هفتم قمری است. وی شعر نیز می‌سرود و اشعارش درباره پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) در برخی منابع، از جمله تألیفات او نقل شده است.[۱] این ابیات نمونه‌ای از اشعار او در باره مقام پیامبر(ص)ست:
| ان كنت في آل الرسول مشكِّكا | فاقرأ هداك الله في القرآن | |
| فهو الدليل على عُلوِّ محلِّهم | و عظيم فضلهم و عظم الشان | |
| وهم الودائع للرسول محمّد | بوصيةٍ نزلت من الرحمن |
نمونه‌ای از سروده‌های او درباره اهلبیت(ع)
| وقفت على دار النبي محمد | فألفيتها قد أقفرت عرصاتها | |
| وأمست خلاء من تلاوة قارئ | وعطل فيها صومها وصلاتها | |
| فاقوت من السادات من آل هاشم | ولم يجتمع بعد الحسين شتاتها | |
| فعيني لقتل السبط عبرى و لوعتي | على فقدهم ما تنقضي زفراتها |
پدرش، نجیب الدین محمد بن جعفر بن هبة الله (۵۶۵-۶۳۶ یا ۶۴۵هجری قمری) از فقهای بزرگ امامیه و از اساتید محقق حلی است. اگر در متون فقهی، ابن نما به صورت مطلق بیاید، منظور پدرش محمد بن جعفر ابن نما است که اندیشه‌هایش در میان فقها معروف است.[۴]
جد بزرگش، هبة الله بن نما از بزرگان شیعه به شمار می‌رفت. کنیه اش ابوالبقاء است[۵]و رئیس و عفیف لقبش داده بودند.[۶] برادر او، احمد بن محمد و برادرزادهاش، حسن بن احمد نیز از جمله علمای شیعه بودند. حسن بن احمد را از اساتید شهید اول شمرده‌اند.[۷]
جعفر بن محمد بن جعفر در حدود سال ۶۸۰ق در حله درگذشت.[۸]
اساتید
- پدرش، محمد بن جعفر ابن نما
- محقق حلی، صاحب شرایع الاسلام (متوفای ۶۷۶ق)
شاگردان
- علامه حلی؛
- برادر خودش نظام الدین احمد؛[۹]
- محمد بن حسن بن محمد بن مهتدی؛ در ۶۷۰ق از او اجازه روایت گرفته است.[۱۰]
- شيخ كمال الدين علي بن حسين بن حماد؛ او از ابن نما نقل روایت می کند.[۱۱]
- عبدالرزاق بن احمد معروف به ابن الفوطی؛[۱۲]
تألیفات
- مُثیرُالاَحزان و مُنیرُ سُبُلِ الاَشجان؛ مهمترین کتاب اوست که مقتل امام حسین(ع) و یارانش است. این کتاب در ۱۳۱۸ق به صورت چاپ سنگی در تهران؛[۱۳] در ۱۳۲۶ق در بمبئی؛ در ۱۳۶۹ق با مقدمه‌ای از عبدالمولی طریحی در نجف و در سال ۱۴۰۶ق در قم به کوشش مؤسسه امام مهدی به چاپ رسیده است. البته طریحی کتاب را به محمد بن جعفر نسبت داده است.[۱۴] این کتاب به زبان‌های فارسی و اردو ترجمه شده است.
افندی احتمال داده که اِلتِهابُ نیرانِ الاَحزان عنوان دیگر مثیرالاحزان باشد، ولی باتوجه به اطلاعاتی که فیض کاشانی در خصوص کتابی با این نام داده،[۱۵] در گفته افندی باید تردید کرد.
- شرحُ الثّارِ فی اَحوالِ المُختار که علامه مجلسی آن را به صورت کامل در جلد ۴۵ بحارالانوار از صفحه ۳۴۶ تا ۳۸۷ آورده است.[۱۶] برخی نام کتاب را «اَخْذُ الثّار» ثبت کرده‌اند.[۱۷] وی مطالب کتاب را از مقتل ابی مخنف نقل کرده است.[۱۸]
- مَنهَجُ الشیعَةِ فی فَضائلِ وَصِیّ خاتَمِ الشَّریعة؛[۱۹]
به گفته ابن فوطی، ابن نما در مذمت برادرش علم الدین اسماعیل مقاله‌ای مشتمل بر نثر و نظم انشا کرده و نسخه‌ای از آن را به خط خویش برای ابن فوطی ارسال داشته است.[۲۰]
کرامت
شیخ عباس قمی در کتاب فوائد الرضویة از علامه حلی خاطره‌ای از استاد خود ابن نما نقل می‌کند: «امیر شهر حلّه، روزی به قصد شکار به صحرا رفت و بر قبّه «مشهد الشمس» پرندهای را دید و یک باز شکاری، به تعقیب آن فرستاد، پرنده در حال فرار بود و باز او را تعقیب میکرد؛ پرنده به مقبره ابن نما، دانشمند معروف در مشهد الشمس پناه برد؛ اما باز شکاری او را دنبال کرد و در چنگال خویش گرفت اما دیری نگذشت که باز شکاری از حرکت باز ایستاد و پر و بال او لرزید و پایش خشک شد! همراهان امیر که این منظره را به چشم دیدند به وی گزارش نمودند، او دانست که صاحب این مشهد نزد خداوند عظمت بالایی دارد و به تعمیر آن قبّه همّت گماشت.»[۲۱]
پانویس
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۵۷
- ↑ سماوی، الطليعه من شعراء الشيعه، ص۳۰؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۵۷
- ↑ سماوی، الطليعه من شعراء الشيعه، ص۳۰؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۵۷
- ↑ پاک‌نیا تبریزی، «آشنایی با منابع معتبر شیعه مقتل مثیر الاحزان و منیز سبل الاشجان»، ص ۱۶۸.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۷۹
- ↑ مامقانی، تنقيح المقال في علم الرجال، الناشر موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، ج۱۶ ، ص۱۰۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۱۰۶
- ↑ لجنة العلميه فى موسسة الامام الصادق عليه السلام، معجم طبقات المتكلمين، ۱۴۲۴ق، ج۳، ص۱۰۷.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۷۹
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ۱۳۹۲ق، ص۳۱
- ↑ حر عاملی، امل الامل فی علماء جبل عامل، مکتبة اندلس، ج۲، ص۵۴.
- ↑ مجمع الفكر الإسلامی، موسوعة مؤلفى الامامية، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۸۵.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۳۳.
- ↑ ابن نما، مثیر الاحزان، مقدمه طریحی، ۱۴۰۶ق، ص۹-۱۰.
- ↑ فیض کاشانی، علم الیقین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۸۲۴
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۴۶.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۷۹ ؛ ثقة الاسلام تبریزی، مرآت الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۴۲
- ↑ ثقة الاسلام تبریزی، مرآت الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۴۲.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۷۹
- ↑ ابن فوطی، تلخیص مجمع الآداب، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۵۷۰
- ↑ قمی، فواید الرضویه، موسسه بوستان کتاب، ص۸۱
یادداشت
- ↑ اگر در خاندان رسول خدا شک داری قرآن را بخوان تا هدایت شوی. قرآن بر والایی جایگاه و فضل و منزلتشان دلالت دارد. آنان امانت‌های پیامبر با توصیه خداوند رحمانم هستند.
- ↑ بر خانه پیامبر خدا محمد(ص) ایستادم، دیدم که از رونق افتاده و از تلاوت قاریان قرآن خالی گشته و نماز و روزه در آن تعطیل و از سادات هاشمی تهی گشته و پس از شهادت حسین سامان نیافته است. دیدگانم در شهادت سبط پیامبر گریان و سوز دلم در نبودشان و آه سینه‌ام تمام نشدنی است.
منابع
- آقابزرگ طهرانی، محمد محسن، طبقات اعلام الشیعه، به کوشش علی نقی منزوی، بیروت، بی‌نا، ۱۳۹۲ق.
- ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، تلخیص مجمع الآداب، به کوشش احمد حسینی، قم، بی‌نا، ۱۴۰۱ق.
- ابن نما، جعفر بن محمد، مثیر الاحزان و منیر سبل الاشجان، قم، مدرسة الإمام المهدی، ۱۴۰۶ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- پاک‌نیا تبریزی، عبدالکریم، «آشنایی با منابع معتبر شیعه: مقتل مثیرالأحزان و منیر سبل الأشجان»، مبلغان، شماره ۱۳۶، دی و بهمن ۱۳۸۹ش.
- تبریزی، علی بن موسی، مرآت الکتب، تحقیق محمدعلی حائری، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۱۴ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، امل الامل فی علماء جبل عامل، تحقیق احمد حسینی اشکوری، بغداد، مکتبة اندلس، بی‌تا.
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، قم، اسماعیلیان، ۱۳۹۰ق.
- فیض کاشانی، ملا محسن، علم الیقین، تحقیق محسن بیدارفر، قم، بیدار، ۱۳۷۷ش.
- فیض کاشانی، مولی محسن، المحجة البیضاء، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، ۱۳۸۳ق.
- قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویه فی احوال علماء المذهب الجعفریه.
- لجنه العلميه فى موسسه الامام الصادق عليه السلام، معجم طبقات المتكلمين، قم، موسسه الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۴ق،
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مجمع الفكر الإسلامی، موسوعة مؤلفى الامامية، قم، مجمع الفكر الإسلامی، ۱۴۲۸ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی