تفلیس

تفلیس

اطلاعات کلی
کشور	گرجستان
مساحت	۳۵۰ کیلومتر مربع
جمعیت کل	۱،۵۰۰،۰۰۰
اماکن
حوزه علمیه	مدرسه علمیه رسول اکرم(ص)
مساجد	مسجد جامع تفلیس • مسجد اهل بیت(ع) در منطقه سوغانلو
مؤسسات	شعبه‌ای از موسسه آل البیت

تفلیس (به گرجی: თბილისი) (تلفظ: tbilisi) پایتخت و بزرگترین شهر گرجستان است. در روایتی از امام صادق(ع) از این شهر در کنار کوفه و قم یاد شده است. شیعیان در این شهر مراکز و مساجدی دارند. شعبه‌ای از موسسه آل البیت، در تفلیس مستقر است. مسجد جامع این شهر را با دو محراب شیعه و سنی نماد اتحاد مسلمانان می‌دانند.

اطلاعات عمومی

تفلیس پایتخت گرجستان و به عروس قفقاز معروف است. این شهر ۳۵۰ کیلومتر مربع مساحت و حدود ۱،۲۰۲،۰۰۰ (سال ۲۰۲۱م)نفر جمعیت دارد. تفلیس از مراکز سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی قفقاز است. در طول تاریخ محل تقاطع و اتصال تجاری و فرهنگی ایران با فرنگ بوده است. محل زندگی و مدفن میرزا فتحعلی آخوندوف در این شهر واقع است. در دوره مشروطیت بسیاری از کتب و جراید در تفلیس چاپ و به ایران منتقل می‌شد. همچنین این شهر محل عبور ایرانیانی بود که به فرنگ عزیمت می‌کردند؛ از این‌رو در خاطرات مکتوب این اشخاص مانند ناصرالدین شاه قاجار، به اوصاف تفلیس، اشاراتی شده است..

اسلام

مسلمان در دوره حکومت خلیفه سوم، با لشکرکشی به قفقاز، توانستند شرق گرجستان را فتح کنند آنان در قرن نخست قمری تفلیس را تصرف کردند و در قرن دوم قمری با تشکیل امارت تفلیس، در این شهر مستقر شدند. اولین مسجد تفلیس در قرن ۱۶ میلادی یا ۱۰ قمری ساخته شد. در ۱۵۲۲ میلادی (۹۲۸ قمری) در سمت راست رودخانه کر و در محل کلیسای خراب شده، مسجد شیعیان ساخته شد که در ۱۹۵۸ میلادی توسط دولت کمونیستی شوروی تخریب گردید.

در سال‌های ۱۷۳۵-۱۷۲۳ میلادی (۱۱۴۷-۱۱۳۵ قمری) در دوره کوتاه مدت سلطه عثمانی‌ها بر تفلیس، مسجد سنی‌ها ساخته شد و در اواسط همان قرن با دستور نادرشاه نابود گردید و در سال‌های ۱۸۵۱-۱۸۴۶ میلادی (۱۲۲۹-۱۲۲۴ش) بازسازی شد. در پایان قرن ۱۹ میلادی این مسجد نیز خراب شد و بعدها در محل آن مسجدی ساخته شد که به مسجد جامع تفلیس مشهور است.

عزاداری محرم در گرجستان

پیشینه تشیع

بنا بر برخی منابع قیس بن سعد بن عباده که از فرماندهان و کارگزاران حکومت امام علی(ع) بود، در سال ۵۸ قمری از بیم معاویه به تفلیس گریخته و در سال ۸۵ قمری در آنجا درگذشته است. البته در برخی منابع دیگر مرگ او در سال آخر حکومت معاویه و یا سال ۶۰ قمری در مدینه ذکر شده است.

در روایتی امام صادق(ع) از تفلیس در کنار کوفه و قم یاد می‌کند.

مراکز شیعی

مقالهٔ اصلی: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث

مؤسسه آل البیت شعبه‌ای از مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث است که توسط دفتر آیت الله سیستانی در سال ۱۳۸۰ شمسی در شهر تفلیس بنا شده است. این مؤسسه بزرگترین بنیاد دینی در گرجستان است و کتابخانه آن نیز بزرگترین کتابخانه شیعی گرجستان محسوب می‌شود. مؤسسه آل البیت خدمات مادی و معنوی به شیعیان ارائه می‌دهد. برخی از فعالیت‌های آن عبارت‌اند از:

• خدمات‌دهی به بیماران نیازمند شیعه.
• تعمیر و بازسازی مساجد و حسینیه‌ها،
• برگزاری آیین‌های ماه‌های رمضان، ماه محرم و ایام فاطمیه
• اعزام مبلغ
• انتشار مجله «مجتبی» برای کودکان به ترکی آذری و گرجی
• انتشار و توزیع کتاب؛ از جمله کتاب «جامعه مسلمانان قفقاز بر اساس اسناد و آرشیو گرجستان، از سال ۱۸۰۰ تا ۱۹۱۷»، در این کتاب اسناد حکومتی مربوط به مسلمانان طی این سال‌ها جمع‌آوری شده است. این اسناد شامل نصب قاضی، نماینده حکومتی، اعزام روحانیان برای اداره مساجد و امور مذهبی است. در این اسناد آمار مسلمانان، مساجد، مفتیان و... مشخص شده است.

مسجد جامع تفلیس دارای دو محراب شیعه و سنی

مسجد جامع تفلیس

مسجد جامع تفلیس دو محراب شیعیان و اهل‌سنت دارد و بر دیوارهای آن احادیثی مانند حدیث مدینه العلم و ثقلین نگاشته شده است. این مسجد را نماد وحدت شیعه و اهل‌سنت در گرجستان می‌دانند.

سایر

• مدرسه علمیه رسول اکرم(ص) وابسته به جامعه المصطفی العالمیه در تفلیس.
• مؤسسه خیریه ایمان در تفلیس که در زمینه آموزش‌های غیرحضوری اسلامی فعالیت می‌کند.
• مسجد اهل بیت(ع) در منطقه سوغانلو از توابع تفلیس که به همت آیت‌الله سید سعید حکیم ساخته شده است. این منطقه حدود ۴۰،۰۰۰ شیعه دارد.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله : پورحسین، مهدی، آل البیت در گرجستان، روزنامه اطلاعات، جمعه ۱۶ اسفند، ۱۳۹۲
• دائرة المعارف بزرگ اسلامی
• دانشنامه جهان اسلام