آیه ۲۴ سوره سجده
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سجده |
| شماره آیه | ۲۴ |
| جزء | ۲۱ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مکه |
| درباره | نصب امام برای بنی اسرائیل |
| آیات مرتبط | آیه ۲۳ سوره سجده، آیه ۲۵ سوره سجده |
آیه ۲۴ سوره سجده بیانگر آن است که خداوند به جهت ایمان و استقامت برخی از بنی‌اسرائیل، آنها را امام و پیشوای قوم خود قرار داد. گروهی از مفسران، مراد از اَئمه در این آیه را پیامبران بنی‌اسرائیل و اوصیای حضرت موسی(ع) و عیسی(ع) دانسته‌اند. برخی نیز با استفاده از این آیه، امامت را منصبی الهی شمرده‌اند.
از امام باقر(ع) نقل شده که این آیه درباره فرزندان حضرت فاطمه زهرا(س) است. به گفته حَسَکانی (درگذشت: ۴۹۰ق) از عالمان اهل‌سنت نیز، خداوند بعد از وفات موسی(ع) و هارون، ۱۲ تن را امام و پیشوای بنی‌اسرائیل قرار داد؛ چنانکه بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) نیز ۱۲ تن را به امامت برگزید.
﴿وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ ٢٤﴾ [سجده:24]
﴿و چون شکیبایی کردند و به آیات ما یقین داشتند برخی از آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت می‌کردند ٢٤﴾
سوره سجده: آیه ۲۴
نکات کلی
آیه ۲۴ سوره سجده به وجود پیشوایانی برای قوم بنی‌اسرائیل اشاره کرده که به جهت ایمان به آیات الهی و استقامت در برابر مشکلات، به مقام امامت رسیدند.[۱] به گفته علی بن ابراهیم قمی از محدثان و مفسران شیعه در قرن سوم قمری، خداوند از صبر و استقامت ائمه در برابر مشکلات آگاه بود؛ ازاین‌رو آنان را پیشوای مردم قرار داد.[۲] این آیه از آیات مکی شمرده شده است.[۳]
مطابق تفسیر نمونه، مضارع‌بودن صیغه «یَهدون» و «یوقِنون»، دلالت بر استمرار این دو وصف (هدایت و یقین) در طول زندگی امامان دارد.[۴] همچنین ظاهر این آیه، بیانگر آن است که منظور از «امر» در اینجا، امر تشریعی و دستور شرعی است، نه امر تکوینی به معنی نفوذ فرمان الهی در عالم آفرینش.[۵]
منظور از ائمه در این آیه
برخی از مفسّران مراد از امامان در این آیه را پیامبران بنی‌اسرائیل دانسته[۶] و آنها را اوصیای حضرت موسی(ع) تا زمان زکریا، یحیی و عیسی و نیز اوصیای حضرت عیسی(ع) تا زمان بعثت خاتم الانبیاء معرفی نموده‌اند.[۷]
از امام باقر(ع) نقل شده که این آیه درباره فرزندان حضرت فاطمه زهرا(س) نازل شده است.[۸] حَسَکانی (درگذشت: ۴۹۰ق) از عالمان اهل‌سنت نیز در شواهد التنزیل آورده است: خدای تعالی بعد از مرگ موسی و هارون، هفت نفر از فرزندان هارون و بعد از آنها پنج نفر دیگر را امام و پیشوای بنی‌اسرائیل قرار داد؛ چنانکه بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) نیز ۱۲ تن را به امامت برگزید.[۹]
برخی مفسران از عبارت «جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً» در این آیه، چنین استفاده کرده‌اند که امامت و هدایت مانند نبوت و رسالت، از مناصب الهی بوده و لازم است به امر و نصب پروردگار صورت گیرد.[۱۰]
پانویس
- ↑ تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۱۶۶.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۷۰.
- ↑ معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۱۶۶.
- ↑ تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۱۶۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۸، ص۵۲۱؛ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۰، ص۴۶۶؛ تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۱۶۸.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۰، ص۴۶۶.
- ↑ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ۱۴۰۹ق، ص۴۳۷.
- ↑ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۸۴.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۱۹؛ صادقی تهرانی، البلاغ فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۹ق، ص۴۱۷.
منابع
- استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، تحقیق: حسین استاد ولی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- حسکانی، عبیدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق: محمدباقر محمودی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مؤسسة طبع و نشر، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- حسینی همدانی، سید محمدحسین، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تحقیق: محمدباقر بهبودی، کتابفروشی لطفی، تهران، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- صادقی تهرانی، محمد، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، مؤلف، قم، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، با مقدمهٔ محمدجواد بلاغی، ، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۸۲ش.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق و تصحیح: سید طیب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآن، قم، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.