آب نیسان
 | مقالات ویکیشیعه با رویکرد «ارتباط با مکتب اهلبیت» نوشته میشوند. برای آگاهی از دیگر ابعاد موضوع، منابع دیگر را جویا شوید. |
آب نَیسان از آب باران در ماه نیسان که از ۲۳ فروردین تا ۲۳ اردیبهشت است، گرفته می‌شود. ابن‌طاووس در کتاب مهج‌الدعوات از حضرت محمد(ص) نقل می‌کند که پس از جمع‌آوری آب‌باران در ماه نیسان سوره‌ها و اذکاری همچون سوره حمد، آیة الکرسی و سوره توحید، صلوات و لا اله الا الله بر آن خوانده شود. براساس این حدیث آب نیسان خواصی درمانی دارد.
حدیث آب نیسان از قرن هفتم قمری به بعد در منابعی همچون بحار الانوار و مستدرک الوسائل نقل شده است. علامه مجلسی روایتی که از پیامبر اسلام(ص) درباره آب نیسان نقل شده است را ضعیف دانسته ولی روایت منقول از امام صادق(ع) در همین باره را قبول دارد.
تعریف آب نیسان و زمان تهیه آن
آب نَیسان به آبی گفته می‌شود که از آب باران در ماه نیسان گرفته شده است.[۱] نَیسان هفتمین ماه سریانی[۲] مطابق با ماه آوریل رومی[۳] و اردیبهشت (دومین ماه فصل بهار) است[۴] و از ۲۳[۵] یا ۲۴ فروردین[۶] شروع می‌شود و سی روز ادامه دارد.[۷]
خواص آب نیسان
بنابر روایت کتاب مهج الدعوات ابن‌طاووس از پیامبر(ص)، آب نیسان خواصی دارد، مثلا برخی بیماری‌ها همچون صرع، نازایی، بواسیر، چشم درد را درمان کرده، بلغم را کم و دندان‌ها را سفت می‌کند و از برخی امراض همانند سرماخوردگی، درد معده، جنون، جذام، برص و دندان درد جلوگیری می‌کند. طبق این روایت، این آب رذائل اخلاقی مثل بخل، حرص و تکبر را از قلب انسان خارج می‌کند.[۸]
آداب تهیه آب نیسان
ابن طاووس در کتاب مهج الدعوات نقل می‌کند که حضرت محمد(ص) درباره روش تهیه آب نیسان به امام علی(ع) گفته است: در ماه نیسان آب باران در ظرفی جمع شود و به ترتیب سوره حمد، آیة الکرسی، سوره توحید، سوره فلق، سوره ناس و سوره کافرون هر کدام هفتاد مرتبه بر آب خوانده شده، سپس هفت روز صبح و شام از آن نوشیده شود.[۹] در نقل دیگری علاوه بر سوره‌های قبلی سوره قدر هفتاد مرتبه خوانده شود.[۱۰]
علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد از امام صادق(ع) نقل می‌کند: در ماه نیسان آب باران در ظرفی جمع شود و به ترتیب سوره حمد، آیة الکرسی، سوره کافرون، سوره اعلی، سوره فلق، سوره ناس، سوره توحید، لا اله الا الله، الله اکبر، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد و سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ هر کدام هفتاد مرتبه بر آب خوانده شده سپس صبح و شام از آن نوشیده شود.[۱۱] به گفته مجلسی، محدث قرن یازدهم، اگر این سوره‌ها و اَذکار بصورت جمعی خوانده می‌شود، بهتر است هر یک از افراد جداگانه هفتاد مرتبه بخوانند.[۱۲]
نقد و بررسی روایت آب نیسان
روایت آب نیسان در کتاب مهج الدعوات[۱۳] اثر ابن‌طاووس از قرن هفتم هجری قمری و در منابع متعددی همچون بحار الانوار،[۱۴] زاد المعاد،[۱۵] خزائن احمد نراقی،[۱۶] مستدرک الوسائل،[۱۷] مفاتیج الجنان[۱۸] و تفسیر الاثری[۱۹] آمده است. با این حال مجلسی در «زاد المعاد» روایت حضرت محمد(ص) درباره آب نیسان را به خاطر عبدالله بن عمر ضعیف می‌داند، ولی ظاهرا روایتی را که شهید اول از امام صادق(ع) درباره آب نیسان نقل می‌کند، قبول دارد.[۲۰] از سوی دیگر سید محسن امین با نقل عبارات کتاب خودش «خطط جبل عامل» در کتاب اعیان‌الشیعه[۲۱] جمع کردن آب نیسان و تبرک جستن به آن را از خرافات بی‌اساس عامیانه دانسته است.[۲۲]
تک‌نگاری
درباره آب نیسان در قرن‌های مختلف کتاب‌ها و رساله‌هایی نوشته شده است همچون:
- نسخه خطی رساله «آب نیسان و قمر در عقرب»، محمد باقر بن اسماعیل حسینی خاتون آبادی(۱۱۲۷ق).[۲۳]
- نسخه خطی رساله «خاصیت آب نیسان»، عبادالله بخاری(۱۱۵۷ق).[۲۴]
- نسخه خطی رساله «خاصيت آب نيسان»، مظفر بن محمد بن ابراهيم (قرن ۱۳ قمری).[۲۵]
- آب نیسان، هدیه خدا به بشر (کشف و پژوهشی علمی پیرامون اثر دارویی و شفابخشی خارق العاده آب نیسان) فواید باران در فروردین و اردیبهشت ماه، حسن درویشی، نشر شمیم کوثر، قم، ۱۳۹۰ش.
پانویس
- ↑ معین، فرهنگ فارسی معین، ۱۳۸۴ش، ص۲۰۰۵.
- ↑ حسینی زبیدی، تاج العروس من جواهر القاموس، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۲۸؛ معین، فرهنگ فارسی معین، ۱۳۸۴ش، ص۲۰۰۵.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی معین، ۱۳۸۴ش، ص۲۰۰۵.
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی عمید، ۱۳۸۸ش، ص۹۲۸؛ مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۸۶.
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، ۱۴۲۳ق، ص۳۳۰؛ قمی، سفينة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۳۹۴.
- ↑ نراقی، خزائن، ۱۳۸۰ش، ص۲۳۱.
- ↑ نراقی، خزائن، ۱۳۸۰ش، ص ۲۳۱؛ معین، فرهنگ فارسی معین، ۱۳۸۴ش، ص۲۰۰۵.
- ↑ ابن طاووس، مهج الدعوات و منهج العبادات، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۶.
- ↑ ابن طاووس، مهج الدعوات و منهج العبادات، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۶.
- ↑ ابن طاووس، مهج الدعوات و منهج العبادات، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۷.
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، ۱۴۲۳ق، ص۳۳۰.
- ↑ مجلسی، زادالمعاد، ۱۴۲۳ق، ص۳۳۰.
- ↑ ابن طاووس، مهج الدعوات و منهج العبادات، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۶.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۳، ص۴۷۶.
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، ۱۴۲۳ق، ص۳۳۰.
- ↑ نراقی، خزائن، ۱۳۸۰ش، ص۲۳۱.
- ↑ نوری، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۷، ص۳۲.
- ↑ قمی، مفاتیح‌الجنان، ۱۳۸۹ش، ص۴۷۱.
- ↑ معرفت، تفسیر الاثری الجامع، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۲۶۹.
- ↑ مجلسی، زادالمعاد، ۱۴۲۳ق، ص۳۳۰.
- ↑ ان السید محسن الامین کان ناقدا و راصدا اجتماعیا للعادات العامیه فی کتابه القیم خطط جبل عامل فقد افرد فی هذا الکتاب بابب خاصا للعادات العامیه (من ص ۱۱۸ الی ص ۱۲۱) ذکر فیه جمله من معتقداتهم و عاداتهم الاجتماعیه و الدینیه حیث تمتزج الخرافه بالایمان الدینی بالخبره الشعبیه. فهو یذکر مثلا أنهم ... یکشفون رووسهم تحت ماء نیسان و یتلقونه بالأوانی و یتبرکون به(امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۲۵).
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۲۵.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۱۴۸.
- ↑ اصفهانی، مجموعه فهرست گزيده نسخ خطی فارسی آسيای ميانه و قفقاز در علوم پزشكی، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۷.
- ↑ اصفهانی، مجموعه فهرست گزيده نسخ خطی فارسی آسيای ميانه و قفقاز در علوم پزشكی، ۱۳۸۷ش، ص۴۱.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، تحقیق: احمد حسینی اشکوری، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
- ابن‌طاووس، على بن موسى، مهج الدعوات و منهج العبادات، تصحیح ابوطالب كرمانى و محمدحسن محرر، قم، دار الذخائر، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- اصفهانی، محمدمهدی، مجموعه فهرست گزيده نسخ خطی فارسی آسيای ميانه و قفقاز در علوم پزشكی، تهران، دانشگاه علوم پزشكی ايران، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- امین، سیدمحسن، اعیان‌الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- حسينی زبيدی، محمدمرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، تصحیح على هلالى و علی سيرى، بیروت، دارالفكر، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، فرهنگ نما، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- قمی، عباس، مفاتیح‌الجنان، قم، نشتا، چاپ سوم، ۱۳۸۹ش.
- كلينی، محمد بن يعقوب، الكافی، تصحیح على اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار، تصحیح جمعى از محققان، بیروت، دار إحياءالتراث‌العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مجلسى، محمدباقر، زاد المعاد- مفتاح الجنان، تصحیح علاءالدين اعلمى، بیروت، موسسه الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- مجلسى، محمدتقى، لوامع صاحبقرانى، قم، مؤسسه اسماعيليان، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
- معرفت، محمدهادی، تفسیر الاثری الجامع، قم، موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، ۱۴۲۹ق.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، تهران، اَدِنا، چاپ سوم، ۱۳۸۴ش.
- نراقی، احمد بن محمد مهدی، خزائن، تصحیح حسن حسن زاده، قم، قیام، ۱۳۸۰ش.
- نورى، حسين بن محمد تقى، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، تصحیح مؤسسه آل‌البيت عليهم‌السلام، قم، مؤسسة آل‌البيت عليهم‌السلام، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
پیوند به بیرون
- «جستاری پیرامون خواص آب نیسان» حسینی‌نیا، سیدمحمدرضا و شریف سالمی‌زاده، در مجله حدیث و اندیشه، شماره ۲۹، ۱۳۹۹ش.