خبیب بن عدی

خُبَیب بن عَدِی بن مالک بن عامر اَوْسی انصاری، از اصحاب رسول خدا(ص) و از نخستین شهدای صدر اسلام است. وی به درخواست طوایف عَضَل و قارَه برای تبلیغ دین اسلام به سوی آنان رفت ولی آنان خیانت کرده خُبَیب بن عَدِی را به اسارت گرفته و شهید کردند.

خبیب بن عدی

مشخصات فردی
نام کامل	خُبَیب بن عَدِی بن مالک بن عامر اَوْسی انصاری
محل زندگی	مدینه
مهاجر/انصار	انصار
نسب/قبیله	اوس
شهادت	سال چهارم هجری، تنعیم
نحوه شهادت	بستن بر چوبه دار و نیزه زدن
مشخصات دینی
حضور در جنگ‌ها	جنگ بدر و اُحُد
نقش‌های برجسته	صحابه
دیگر فعالیت‌ها	از طرف رسول خدا به عنوان مبلغ اسلام برای طایفه‌های عضل و قاره

ماجرای اسارت

او از قبیله اوس و از انصار و نیز از اصحاب بدر بود. وی در جنگ احد نیز همراه رسول خدا بود.

خبیب بن عدی یکی از مبلّغانی بود که پیامبر در صفر سال ۴ ، به درخواست طوایف عَضَل و قارَه برای تبلیغ دین اسلام به سوی آنان اعزام کرد، اما نمایندگان طوایف عضل و قاره خیانت کردند و به یاری طایفه بنی لحیان برخی از یاران پیامبر را به شهادت رساندند. در این واقعه خبیب بن عدی و زید بن دَثنه را اسیر کردند و به مکه بردند و آنان را در مقابل دو اسیر از هذیل که در مکه بودند، به قریش فروختند. از آنجا که اسارت خبیب در ماه حرام (ذیقعده) بود، بنی حارث تصمیم گرفتند او را مدتی در اسارت نگاه دارند.

خبیب بن عدی در خانه زنی به نام ماویه یا در خانه دختر حارث بن عامر یا دختر عقبة بن حارث، زندانی شد. گفته شده است زنی که خبیب در خانه‌اش زندانی بود، از خبیب کراماتی دید، از جمله آنکه یک بار خبیب را در حال خوردن خوشه‌ای انگور مشاهده کرد، در حالی که آن هنگام در مکه باغی و انگوری نبود. هنگامی که خبیب در حبس بود، اگرچه فرصتی برای انتقام جویی یافت، غدر و خیانت نکرد و آن زن چون این رفتار کریمانه را دید، گفت که هرگز اسیری بهتر از خبیب ندیده است.

شهادت

هنگامی که قریش تصمیم گرفتند خبیب را بکشند، وی را به تَنْعیم بردند جمعی از مردم مکه نیز همراه وی به تنعیم رفتند. خبیب درخواست کرد به وی مهلت دهند تا دو رکعت نماز بخواند. بنی حارث پذیرفتند و خبیب پیش از مرگ، دو رکعت نماز خواند و این کار خبیب سنّت ماندگاری شد برای کسانی که تسلیم مرگ اجباری می‌شوند. او پس از نماز رو به قاتلین گفت: اگر ترس این را نداشتم که به من نسبت ترس از مرگ بدهید نماز دیگری می‌خواندم. آن‌گاه دست بر آسمان برداشت و پس از دعا و نفرین بر قاتلانش شعری را خواند که این دو بیت از جمله آن است:

ولست أبالي حين اقتل مسلما

على أي شق كان في الله مصرعي

وذلك في ذات الإله وإن يشأ

يبارك على أوصال شلو ممزع

ترجمه: حال که مسلمان کشته می‌شوم باکی ندارم که بر کدامین پهلو بمیرم. اگر خدا اراده کند در تکه گوشت‌های تکه‌تکه شده برکت می‌اندازد

خبیب نخستین مسلمانی بود که به دار آویخته شد. او را به تیری چوبی بستند و چهل تن از فرزندان کشته شدگان مشرکان در بدر، با زخم نیزه او را از پای درآوردند. گفته شده است چون خبیب بن عدی کشته شد، صورتش به سوی قبله بود و هر چه خواستند او را به خلاف قبله برگردانند، موفق نشدند و وی را به حال خود رها کردند. وقتی او را بر چوبه دار می‌بستند گفت: اللهم انا قد بلغنا رسالة رسولک فبلغه الغداة ما یصنع بنا.

اگرچه عقبة بن حارث بن عامر را قاتل خبیب بن عدی دانسته‌اند، گفته شده که عقبه سوگند خورده که خبیب را نکشته است و در آن هنگام خردسال‌تر از آن بوده که چنین کند. از او نقل شده است که «ابا مَیسَرَه نیزه را در دست من قرار داد و دست مرا به همراه نیزه گرفت و خبیب را ضربه زد تا او را به قتل رسانید»

بیتی از شعر حسان بن ثابت درباره خبیب

صقرا توسّط فی الانصار منصبه

سمح السجیة محضا غیر مؤتشب

ترجمه: خبیب چنان بر سر ایمانش پایدار و استوار بود که هنگام مرگ چون از او خواستند از اسلام و پیامبر روی برگرداند تا آزادش کنند، پاسخ داد که اگر همه آنچه در زمین است از آن من باشد، دوست ندارم از اسلام روگردانم.

مشرکان هنگام قتل خبیب به او گفتند، آیا دوست داشتی اکنون محمد در جای تو بود و تو نزد خانواده‌ات بودی؟ و خبیب پاسخ داد که به خدا سوگند، دوست ندارم محمد در جای خودش، خاری به پایش فرو رود.

چهره خبیب بن عدی به عنوان شهیدی که بسیار مظلومانه و توأم با شکنجه و در اسارت به قتل رسید، پیرایه‌ای قدسی یافته است و از مأموریتی که خبیب و دیگر یارانش برای آن اعزام شدند، می‌توان دریافت که خبیب مردی اهل علم و فضل و آشنا به احکام اسلام بوده است. حسّان بن ثابت اشعاری در رثای خبیب بن عدی گفته است.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله : دانشنامه جهان اسلام
• شبکة فلسطین للحوار؛ شعر قاله الصحابی الجلیل (خبیب بن عدی).