شطرنج: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Movahhed .. |
imported>Movahhed جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''شطرنج'''، بازی فکری | '''شطرنج'''، بازی فکری دو نفره‌ای است که در [[فقه]]، درباره [[حرمت]] یا عدم حرمت آن بحث می‌شود. این بازی پیشینه طولانی دارد و از قرن بیستم میلادی، در زمره رشته‌های ورزشی قرار گرفته است. در کتاب‌های فقهی، از شطرنج در بخش [[مکاسب محرمه]] (تجارت‌های حرام)، بحث می‌شود. روایات، شطرنج را [[قمار]] و کاری باطل شمرده و از آن نهی کردهاند؛ از این‌رو بسیاری از [[فقیهان]]، از گذشته تاکنون، این بازی را حرام دانسته‌اند؛ اما امروزه به باور برخی همچون [[امام خمینی]]، اگر شطرنج ابزار قمار نباشد و با آن به صورت قمار، بازی نشود، این بازی حرام نیست. | ||
==موضوع‌شناسی== | ==موضوع‌شناسی== | ||
نسخهٔ ۴ مهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۰۸:۲۸
شطرنج، بازی فکری دو نفره‌ای است که در فقه، درباره حرمت یا عدم حرمت آن بحث می‌شود. این بازی پیشینه طولانی دارد و از قرن بیستم میلادی، در زمره رشته‌های ورزشی قرار گرفته است. در کتاب‌های فقهی، از شطرنج در بخش مکاسب محرمه (تجارت‌های حرام)، بحث می‌شود. روایات، شطرنج را قمار و کاری باطل شمرده و از آن نهی کردهاند؛ از این‌رو بسیاری از فقیهان، از گذشته تاکنون، این بازی را حرام دانسته‌اند؛ اما امروزه به باور برخی همچون امام خمینی، اگر شطرنج ابزار قمار نباشد و با آن به صورت قمار، بازی نشود، این بازی حرام نیست.
موضوع‌شناسی
شطرنج، بازی باستانی است که به گفته برخی در هندوستان و به گفته برخی دیگر در ایران پدیده آمده است.[۱] این بازی از قرن بیستم میلادی، پیشرفت بسیاری کرده و در زمره رشته‌های ورزشی قرار گرفته است. امروزه بیشتر کشورهای جهان (از جمله کشورهای اسلامی مصر، ایران، پاکستان، عربستان سعودی و ترکیه[۲]) عضو فدراسیون بین‌المللی شطرنج هستند.[۳] شطرنج ورزشی فکری و دو نفره است و شانزده مهره سفید و شانزده مهره سیاه دارد که میان دو طرف بازی تقسیم می‌شوند. بازی بر روی صفحه‌ای مربع‌شکل انجام می‌شود که به ۶۴ مربع کوچک مساوی سفید و سیاه، تقسیم شده است.[۴]
شطرنج در روایات
احادیث فراوانی درباره شطرنج وجود دارد.[۵] روایات، بازی شطرنج را گونه‌ای قمار و کاری باطل دانسته و از آن نهی کردهاند. به نقل از کلینی، امام صادق گفته است: شطرنج و نرد از مصادیق قمار هستند.[۶] طبق حدیث دیگری، پیامبر (ص) از بازی با شطرنج و نرد، نهی کرده است.[۷]
در برخی از روایات، عبارت‌های بسیار تندی درباره بازی شطرنج دیده می‌شود؛[۸] از جمله: بازى با شطرنج شرک است؛ سلام‌كردن به بازى‌كننده آن گناه کبیره و موجب خلود در جهنم است؛ دست‌زدن به آن مانند دست‌زدن به گوشت خوک است؛ جایگاه بازی‌کننده آن در جهنم است.[۹]
حکم فقهی
در گذشته، بازی شطرنج به منظور قمار و کسب درآمد انجام می‌شد؛ از این‌رو در کتاب‌های فقهی، از شطرنج در بخش مکاسب محرمه(تجارت‌های حرام)، بحث شده است.[۱۰] فقیهان گذشته به‌جز شیخ صدوق که بنا بر احتیاط واجب آن را حرام اعلام کرده است، همه، بازی شطرنج را حرام دانسته‌اند؛[۱۱] اما در سال ۱۳۶۷ش، امام خمینی در پاسخ به استفتائی، شطرنج را در صورتی که به عنوان ابزار قمار، شناخته نشود و بازی با آن به صورت قمار نباشد، جایز اعلام کرد.[۱۲] به باور وی و برخی از فقیهان پس از او، این بازی تنها در صورتی حرام است که ابزار قمار شمرده شود.[۱۳]
در مقابل این نظریه، بسیاری از فقها همچون آیت الله خوئی شطرنج را از ابزارهای ویژه قمار می‌دانند و معتقدند که روایات، بازی با آن را بی‌قید و شرط حرام کردهاند؛ از این‌رو بازی شطرنج، چه به صورت قمار باشد و چه نباشد، حرام است.[۱۴] برخی از فقیهان شیعه برای حرمت بازی شطرنج، دلیل دیگری دارند. آنها با توجه به روایات فراوانی که در آنها عبارت‌های تندی درباره شطرنج آمده است، نتیجه گرفته‌اند که حرمت بازی شطرنج، به جهت حرام‌بودن قمار نیست و این بازی فی‌نفسه حرام است؛ یعنی حتی اگر مصداق قمار نباشد، جایز نیست.[۱۵]
پانویس
منابع
- انصاری دزفولی، مرتضی، كتاب المكاسب المحرمة و البيع و الخيارات، قم، كنگره جهانى بزرگداشت شيخ اعظم انصارى، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- رحمانی، محمد، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیة الله سید احمد خوانساری»، فقه اهل بيت، ش۱۷و۱۸، ۱۳۷۸ش.
- حرّ عاملى، محمد بن حسن، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- خمینی، سیدروح الله، صحيفه امام، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، بی‌تا.
- رمضانی، مهدی و احمد گلی، «تأملی بر دقایق بازی شطرنج در سبک آذربایجانی و عراقی»، شعرپژوهی، ش۳، ۱۳۹۳ش.
- تاریخچه شطرنج، سایت اطلاع‌رسانی هیئت شطرنج استان اردبیل، دیده‌شده در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۶.
- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق على اكبر غفارى، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- ↑ رمضانی و گلی، «تأملی بر دقایق بازی شطرنج در سبک آذربایجانی و عراقی»، ص۱۵۹.
- ↑ پایگاه فیده، اعضای فدراسیون شطرنج، دیده‌شده در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۶
- ↑ تاریخچه شطرنج ، سایت اطلاع‌رسانی هیئت شطرنج استان اردبیل، دیده‌شده در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۶.
- ↑ تاریخچه شطرنج ، سایت اطلاع‌رسانی هیئت شطرنج استان اردبیل، دیده‌شده در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۶.
- ↑ ر.ک: حرّ عاملى، وسایل الشيعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۷، ص۳۱۸-۳۲۶.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۳۶.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۳۷.
- ↑ رحمانی، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیة الله سیداحمد خوانساری»، ص۳۱۳.
- ↑ حرّ عاملى، وسایل الشيعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۷، ص۳۲۳.
- ↑ ر.ک: شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۲.
- ↑ رحمانی، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیة الله سید احمد خوانساری»، ش۱۷و۱۸، ص۳۲۰.
- ↑ خمينى، صحيفه امام، ج۲۱، ص۱۲۹.
- ↑ رحمانی، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیة الله سیداحمد خوانساری»، ش۱۷و۱۸،ص۳۱۵.
- ↑ رحمانی، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیة الله سیداحمد خوانساری»، ش۱۷و۱۸، ص۳۱۲و۳۱۳.
- ↑ رحمانی، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیة الله سیداحمد خوانساری»، ص۳۱۳و۳۱۴.