پنج‌تن: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:پنج تن | [[پرونده:پنج تن-کاشیکاری.jpg|بندانگشتی|300px|کاشی معرق با نام پنج تن آل عبا(ع) در مصلای امام خمینی- تهران]] | ||
'''پنج تن'''، عنوانی برای [[محمد|حضرت محمّد]]، [[حضرت علی]]، [[حضرت فاطمه]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهم السّلام که فضایل و مقامات مشترک و مشابه ایشان سبب امتیاز آنان در میان معصومین چهارده گانه نزد ''[[شیعه]]'' [[امامیه]] شده است. اینان به [[آل عبا]]، [[اصحاب کساء]] یا [[آل کسا]] و [[خمسه طیّبه]] نیز مشهورند. | '''پنج تن'''، عنوانی برای [[محمد|حضرت محمّد]]، [[حضرت علی]]، [[حضرت فاطمه]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهم السّلام که فضایل و مقامات مشترک و مشابه ایشان سبب امتیاز آنان در میان معصومین چهارده گانه نزد ''[[شیعه]]'' [[امامیه]] شده است. اینان به [[آل عبا]]، [[اصحاب کساء]] یا [[آل کسا]] و [[خمسه طیّبه]] نیز مشهورند. | ||
نسخهٔ ۱۹ سپتامبر ۲۰۱۴، ساعت ۱۹:۲۷
پنج تن، عنوانی برای حضرت محمّد، حضرت علی، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین علیهم السّلام که فضایل و مقامات مشترک و مشابه ایشان سبب امتیاز آنان در میان معصومین چهارده گانه نزد شیعه امامیه شده است. اینان به آل عبا، اصحاب کساء یا آل کسا و خمسه طیّبه نیز مشهورند.
فضائل پنج تن در قرآن
شهرت پنج تن، در آیات و روایات برگرفته از شأن نزول آیه تطهیر[۱] است. این آیه هنگام گردآمدن پیامبر(ص) و اهل بیت وی در زیر عبایی نازل شد. مفسّران شیعه و بسیاری از عامّه، اهل بیت(ع) پیامبر(ص) را در آن زمان منحصر به حضرت فاطمه(س) و شوهر و فرزندانش دانسته اند که در این آیه بدان اشاره شده و آنها را به دور از هرگونه پلیدی معرفی کرده است. عناوین آل عبا و آل کسا نیز ناظر به این امر است.
از آیات دیگری نیز فضیلت پنج تن استنباط شده است از جمله:
- آیه مباهله[۲] که در آن از علی(ع) به نفس پیامبر(ص)، از حضرت فاطمه(س) به زن برگزیده خاندان پیامبر(ص) و از حسنین علیهماالسّلام به فرزندان پیامبر(ص) تعبیر شده است.
- آیات 5 تا 22 سوره دهر، که به دنبال روزه گرفتن سه روزه علی، فاطمه و حسنین علیهم السّلام و بخشیدن افطار خود در هر سه شب به مسکین و یتیم و اسیر نازل شد و اخلاص و ایثار ایشان ستایش شد.
- آیه مودت[۳] که در آن مطابق تفاسیر عامه و خاصه مصداق ذوی القربای(خویشاوندان) پیامبر(ص)، علی(ع) و فاطمه(س) و حسنین علیهماالسّلام بوده و مودّت ایشان اجر رسالت پیامبر(ع) قرار داده شده است.
- آیات 19 تا 22 سوره الرّحمن، که در آنها از علی و فاطمه علیهماالسّلام به دو دریا تعبیر شده است که پیامبر به مثابه برزخی میان ایشان بوده و حسنین علیهماالسّلام چون لؤلؤ و مرجانی هستند که از ملاقات این دو دریا پدید می آیند.[۴]؛ [۵]؛ [۶]
- آیه 30 سوره بقره، فتلقّی آدم من ربّه کلمات، که مطابق بعضی روایات عامّه و خاصه در تفسیر این آیه، توسل حضرت آدم(ع) به انوار خمسة طیّبه و خواندن خداوند به اسماء ایشان (کلمات) سبب آمرزش و قبولی توبه وی گردید.[۷]؛ [۸]؛ [۹]؛ [۱۰]؛ [۱۱]. در بعضی از این روایات [۱۲]؛ [۱۳]؛ [۱۴] به اشتقاق نامهای پنج تن (محمّد، علی، فاطمه، حسن و حسین) از اسامی خداوند (محمود و حمید، علی و عالی و اعلی، فاطر و فاطم، محسن و ذوالاحسان و ذوالاسماء الحسنی) با اختلاف تصریح شده است.
نیز در تفسیر و تأویل این آیه و آیه و اذ ابتلی ابراهیم ربّه بکلماتٍ فاتمهّن[۱۵] علاوه بر تأویل کلمات به پنج تن و تأویل فَأتَمَّهُنَّ به 9امام از نسل امام حسین علیهم السّلام ، مناقب و فضایل عدیده ای در شأن آل عبا نقل شده است.[۱۶]؛[۱۷]؛ [۱۸]؛ [۱۹].
همچنین در آیة اَسْتَکْبَرْتَ اَم کَنتَ مِن العالین[۲۰] عالین به خمسه طیّبه تأویل شده است.[۲۱]؛ [۲۲].
آیات دیگری نیز مطابق بعضی روایات عامّه و خاصه به مقام پنج تن اشاره دارد که از آن جمله است : نساء:69؛ ابراهیم:24؛ نحل:43؛ طه:132؛ فرقان:74؛ ذاریات:27؛ طور:21؛ حشر:9[۲۳]؛ [۲۴].
فضائل پنج تن در احادیث
گذشته از آیات قرآن ، در جوامع روایی عامّه و خاصّه، ابوابی در اختصاصات و مناقب پنج تن آمده است.[۲۵]؛ [۲۶]؛ [۲۷]
در بعضی از روایات نیز جبرئیل ششمین نفر پس از پنج تن (جَبْریلُ سادِسُنا) خوانده شده است.[۲۸]؛ [۲۹]
احترام و افتخار به پنج تن در کلمات و احتجاجات و خطبه های اهل بیت علیهم السلام نیز به چشم می خورد. در بسیاری از مناشدات و معرفیهای افتخارگونه که از ائمه ایراد کرده اند تصریح به نامهای خمسه طیّبه به منزله شاخص در اصالت و حسب و نسب اهل بیت وجود دارد [۳۰]؛ [۳۱]؛ [۳۲].
برتری پنج تن بر سایر امامان
برتری و فضیلت پنج تن در میان ائمة چهارده گانه به مدد قراین ثابت می شود. این قراین همان مناقب مشترک و اختصاصی خمسه طیّبه است . نیز شهادت امام حسین علیه السّلام (61 ق ) که خاتم پنج تن بوده و در ادعیه و زیارات [۳۳] به «خامس اهل العباء» و «خامس اصحاب الکساء» موسوم است به منزله وفات همه پنج تن و ازین رو اعظم مصایب تلقّی شده است [۳۴].این القاب برای علی علیه السّلام نیز احتراماً به کار رفته است.[۳۵]
در میان پنج تن نیز ترتیب فضیلت و برتری به دلالت بعضی اخبار تا حدودی روشن است . آنچه مسلّم است پیامبر(ص) بر سایر پنج تن و امیرالمؤمنین بر فاطمه و حسنین علیهماالسّلام برتری دارند [۳۶] و در افضلیّت فاطمه بر حسنین یا بالعکس اختلاف است [۳۷]؛ [۳۸]؛ [۳۹].
پانویس
- ↑ احزاب:33
- ↑ آل عمران :61
- ↑ شوری:23
- ↑ شوشتری ، ج 3، ص 274ـ279، ج 9، ص 107ـ109
- ↑ مجلسی ، ج 24، ص 97ـ99، ج 37، ص 64، 73، 96
- ↑ سیوطی ؛ طبرسی ، ذیل آیه
- ↑ شوشتری ، ج 3، ص 76ـ80، ج 5، ص 11، ج 9، ص 102ـ105
- ↑ مجلسی ، ج 26، ص 323ـ 328، 333
- ↑ حسینی فیروزآبادی ، ج 1، ص 205
- ↑ امینی ، ج 7، ص 300ـ301
- ↑ طبرسی ؛ بحرانی ؛ ابوالفتوح رازی ، ذیل آیه
- ↑ شوشتری ، ج 5، ص 4
- ↑ مجلسی ، ج 15، ص 9، 14ـ15، ج 25، ص 6، ج 26، ص 327ـ 328، ج 37، ص 47، 62ـ63
- ↑ امینی ، ج 2، ص 300ـ301
- ↑ بقره : 124
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به بحرانی ؛ طبرسی ، ذیل آیة مذکور
- ↑ شوشتری ، ج 3، ص 79، ج 5، ص 262ـ265، ج 7، ص 180ـ 183، ج 18، ص 344ـ347
- ↑ مجلسی ، ج 25، ص 2ـ3، 6، 16ـ 17، ج 26، ص 273، 311ـ312، 323ـ327، 343
- ↑ حسینی فیروزآبادی ، ج 1، ص 207؛ امینی ، ج 2، ص 300ـ301؛ قندوزی ، ج 1، ص 290
- ↑ ص :75
- ↑ بحرانی ، ذیل آیه
- ↑ مجلسی ، ج 25، ص 2، ج 26، ص 346ـ 347
- ↑ رجوع کنید به شوشتری ، ج 3، ص 482ـ483، 542، 560، ج 14، ص 375، 389ـ391، 542، 550، 591 ـ593، 637، 682
- ↑ مجلسی ، ج 25، ص 16، 30، 220، 241، ج 37، ص 83
- ↑ رجوع کنید به حسینی فیروزآبادی ، ج 1، ص 264ـ311
- ↑ شوشتری ، ج 5، ص 3ـ4، 11ـ22، 45ـ 46، ج 18، ص 384 به بعد
- ↑ مجلسی ، ج 37، ص 35ـ107
- ↑ قندوزی ، ج 1، ص 323
- ↑ مجلسی ، ج 42، ص 63، ج 43، ص 49؛ نیز برای فضیلت پنج تن، محبت به ایشان و تعابیری که درباره مقام دنیوی و اخروی ایشان به کار رفته است رجوع کنید به مجلسی، ج 37، ص 36ـ37، 47، 64ـ65، 75، 78، 84 ـ 85؛ حسینی فیروزآبادی ، ج 1، ص 300، ج 2، ص 78، ج 3، ص 133، 139ـ 141؛ امینی ، ج 2، ص 300ـ 301؛ شوشتری ، ج 5، ص 20، 53، 90، ج 18، ص 348ـ355؛ تفسیر آیة مودّت در زمخشری ؛ قندوزی ، ج 2، ص 68، 297
- ↑ رجوع کنید به شوشتری ، ج 5، ص 28ـ29، 31ـ32، 39
- ↑ مجلسی ، ج 33، ص 184، ج 37، ص 48، 66، ج 45، ص 138
- ↑ امینی ، ج 1، ص 160، 209
- ↑ مجلسی ، ج 45، ص 250، ج 98، ص 179، 196، 235، 313، 318، 360
- ↑ مجلسی ، ج 44، ص 269ـ270، ج 45، ص 2، 88
- ↑ رجوع کنید به مجلسی ، ج 65، ص 130، ج 97، ص 205، 302، 373
- ↑ مجلسی ، ج 26، ص 272، ج 37، ص 75، 87، ج 39، ص 90ـ92
- ↑ رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی ، ج 4، ص 359
- ↑ میرزای قمی ، ج 2، ص 785
- ↑ مجلسی ، ج 43، ص 264، ج 45، ص 3
منابع
- قرآن
- محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983.
- ابوالفتوح رازی ، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن ، چاپ محمد جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح ، مشهد 1365ـ1375ش.
- عبدالحسین امینی ، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب ، بیروت 1387/1967.
- هاشم بن سلیمان بحرانی ، البرهان فی تفسیر القرآن ، قم ، بی تا .
- مرتضی حسینی فیروزآبادی ، فضائل الخمسة من الصحاح الستة ، بیروت 1402/ 1982.
- عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی ، الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور ، بیروت ، بی تا. .
- نورالله بن شریف الدین شوشتری ، احقاق الحق و ازهاق الباطل ، با تعلیقات شهاب الدین مرعشی ، چاپ محمود مرعشی ، قم 1377ـ .
- فضل بن حسن طبرسی ، مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، چاپ هاشم رسولی محلاتی و فضل الله یزدی طباطبائی ، بیروت 1408/1988.
- محمدبن عمر فخررازی ، التفسیر الکبیر ، قاهره، بی تا ، چاپ افست تهران ] بی تا.
- سلیمان بن ابراهیم قندوزی ، ینابیع المَودَّةِ لِذَویِ القُربی ، چاپ علی جمال اشرف حسینی ، قم 1416.
- محمدباقربن محمدتقی مجلسی ، بحارالانوار ، بیروت 1403/1983.
- ابوالقاسم بن محمدحسن میرزای قمی ، جامع الشتات ، چاپ سنگی تهران 1277.
پیوند به بیرون
منبع مقاله دانشنامه بزرگ اسلامی