پرش به محتوا

ابن‌میثم بحرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداری
imported>Hanife
جزبدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mohamadhaghani
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۹۷: خط ۹۷:
*رسالة فى آداب البحث<ref>طریحى، مجمع البحرین ، ج6، ص172</ref>؛
*رسالة فى آداب البحث<ref>طریحى، مجمع البحرین ، ج6، ص172</ref>؛
*الاستغاثة فى بدع الثلاثة<ref>شریف لاهیجى ، محبوب القلوب، ج2، ص545</ref> كه [[آقابزرگ]]<ref>آقابزرگ، الذریعة، ج2، ص28</ref> آن را از تصنیفات [[شریف ابوالقاسم على بن احمد كوفى]] (درگذشت352ق) دانسته است.
*الاستغاثة فى بدع الثلاثة<ref>شریف لاهیجى ، محبوب القلوب، ج2، ص545</ref> كه [[آقابزرگ]]<ref>آقابزرگ، الذریعة، ج2، ص28</ref> آن را از تصنیفات [[شریف ابوالقاسم على بن احمد كوفى]] (درگذشت352ق) دانسته است.
*[[استقصاء النظر فى امامة ائمة الاثنى عشر]]<ref>شریف لاهیجى، محبوب القلوب، ج2، ص545</ref>، كه [[افندی اصفهانى]] در صحت انتساب آن به ابن میثم تردید كرده است<ref>افندی، ریاض العلماء، ج2،ص545</ref>؛
*[[استقصاء النظر فى امامة ائمة الاثنى عشر]]<ref>شریف لاهیجى، محبوب القلوب، ج2، ص545</ref>، كه [[عبدالله افندی اصفهانى]] در صحت انتساب آن به ابن میثم تردید كرده است<ref>افندی، ریاض العلماء، ج2،ص545</ref>؛
*اصول البلاغة، كه آن را برای نظام الدین منصور پسر [[عطاءالملك جوینى]] نوشت.<ref>كنتوری، كشف الحجب و الاستار عن اسماء الكتب و الاسفار، ص49</ref> این كتاب به تجریدالبلاغة نیز نامبردار است<ref>آقابزرگ، ج2، ص28، ج3، ص352</ref>
*اصول البلاغة، كه آن را برای نظام الدین منصور پسر [[عطاءالملك جوینى]] نوشت.<ref>كنتوری، كشف الحجب و الاستار عن اسماء الكتب و الاسفار، ص49</ref> این كتاب به تجریدالبلاغة نیز نامبردار است<ref>آقابزرگ، ج2، ص28، ج3، ص352</ref>
*[[رسالة فى الامامة]]<ref>استرآبادی ، منهج المقال ، ص511</ref>؛
*[[رسالة فى الامامة]]<ref>استرآبادی ، منهج المقال ، ص511</ref>؛

نسخهٔ ‏۹ ژوئن ۲۰۱۴، ساعت ۰۹:۱۶

پرونده:مقبره و مسجد ابن میثم بحرانی.jpg
اطلاعات کلی
ناممیثم بن على بن میثم بحرانى
مذهبشیعه
زادروز۶۳۶ق /۱۲۳۹م
محل زندگیعراق و بحرین
اطلاعات علمی
استادانابوالسعادات اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانى و كمال الدین على بن سلیمان بحرانى
شاگردانخواجه نصیر الدین طوسی
آثارقواعد المرام فى علم الكلام، اختیار مصباح السالكین و شرح بزرگ نهج‌البلاغه مصباح السالكین
اطلاعات دیگر
پیشهمحدث، فقیه و متكلم


كمال الدین میثم بن على بن میثم بحرانى (۶۳۶ - ۶۷۹یا۶۹۹ق)، محدث، فقیه و متكلم مشهور شیعى سدۀ ۷ق/ ۱۳م بوده است. ابن میثم پس از تکمیل تحصیل خود به درخواست دانشمندان عراقی به تربیت شاگردان و تألیف و تصنیف پرداخت و گفته‌اند خواجه نصیر الدین طوسی نزد او فقه خواند. شهرت عمده ابن میثم در كلام است و آثار زیادی در این زمینه و زمینه‌های دیگر به او نسبت داده‌اند که قواعد المرام فى علم الكلام و اختیار مصباح السالكین از جمله آنهاست.

تحصیلات

برخى لقب او را مفیدالدین آورده اند.[۱] از زندگى او آگاهى اندكى در دست است. همین قدر گفته اند كه در ۶۳۶ق /۱۲۳۹م، به دنیا آمد[۲] و نزد ابوالسعادات اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانى و كمال الدین على بن سلیمان بحرانى دانش آموخت.[۳]

اگرچه در منابع اشاره‌اى به محل تحصیلات او نشده، ولى احتمالاً در عراق و در مراكز تجمع شیعیان مانند حله به تحصیل علم پرداخت. اما ظاهراً پس از آن به بحرین بازگشت و گوشه عزلت برگزید.

تالیف و تدریس

پس از مدتی دانشمندان عراق، بویژه اهل حله كه او را مردی دانشمند مى شمردند، از او خواستند كه به تربیت شاگردان و تألیف و تصنیف بپردازد. ابن میثم در آغاز از سفر سر باز زد، اما سپس به عراق رفت[۴] و به احتمال قوی در حله اقامت گزید؛ زیرا كسانى كه از او روایت كرده اند مانند سید عبدالكریم بن طاووس حلى[۵] و علامه حلی[۶] اهل حله هستند.

وی با خواجه نصیرالدین طوسی معاصر بود و گفته‌اند كه خواجه نزد او فقه مى‌خواند و ابن میثم در كلام شاگرد خواجه بوده است.[۷]

در واقع شهرت عمده ابن میثم در كلام است و حتى در شرحى كه بر نهج البلاغه نوشته، روش كلامى و فلسفى در پیش گرفته است.

سبك استدلال

وی در طرح مسائل و سبك استدلال به روش خواجه نصیرالدین در تجرید الاعتقاد نظر داشته و مستند استدلال‌های او، برخلاف علامه حلى، بیشتر عقل است نه نقل، اگرچه از نظر چیرگى بر همه آراء و عقاید گونه‌گون متكلمان از علامه حلى ضعیف‌تر مى‌نماید.

برخی نظرات کلامی

قواعد المرام فی علم الکلام

ابن میثم، معرفت و شناخت خدا را عقلاً واجب دانسته و بر آن است كه این معرفت از روی تقلید و به موجب نقل، قابل حصول نیست.[۸]

وی ظاهراً در باب اثبات صانع، نظر معتزله را بر اشاعره برتری داده است.[۹]

وی در باب نبوت، سبك دقیق فلسفى در پیش گرفته و آن را به مطالب «ما، هل ، لِم َ، كیف و من» تطبیق داده و بیان كرده است.[۱۰]

درباره حشر و معاد نظر ابوالحسن بصری را پذیرفته و بر آن است كه اجزاء اصلیه انسان كه تحول و تغییر نمى یابد، محشور مى شود.[۱۱]

متكلمی توانا

به هر حال ابن میثم در روزگار خود چندان شهرت داشته كه او را با صفاتى چون فیلسوف، محقق و زبده فقها و محدثان و متكلم ماهر[۱۲] وصف كرده‌اند و طریحى[۱۳] او را همچون خواجه نصیرالدین در علم كلام دانسته است.

همچنین سلیمان ماحوزی بحرانى به درخواست شاگردان و دوستان، رساله‌ای در شرح حال او به نام السلافة البهیة فى الترجمة المیثمیه نگاشته است. به گفته همو[۱۴] فقیهان و محدثان و متكلمان و ادیبان به آراء و روایات ابن میثم، به تصریح یا به اشاره استناد جسته اند.[۱۵]

آثار

مصباح السالکین یا شرح نهج البلاغه

حدود 30 اثر به ابن میثم نسبت داده شده است :

آثار چاپی

آثار خطی و چاپ نشده

برای دیگر نسخ خطى او مى توان به بروكلمان مراجعه كرد.[۳۰]

مقبره ابن میثم بحرانی واقع در مسجد الشیخ میثم البحرانی در بحرین

درگذشت

درباره تاریخ درگذشت ابن میثم اگرچه بیشتر منابع ۶۷۹ق / ۱۲۸۰م را ذكر كرده‌اند، ولى با توجه به این نكته كه وی در ۶۸۱ق تألیف الشرح الصغیر لنهج البلاغة را به پایان رساند[۳۱] مى بایست پس از آن تاریخ درگذشته باشد؛ كنتوری نیز در یك جا ۶۹۹ق /۱۳۰۰م را تاریخ درگذشت او دانسته است [۳۲] قبر او را در دو جا: الدونج یا هلتا در ماحوز بحرین دانسته‌اند. میرزا حسین نوری [۳۳] یادآور شده كه براساس قراین و شواهد قبر او مى‌بایست در هلتا باشد، و برخى نیز اشاره كرده‌اند كه قبر واقع در الدونج، از آن نیای او میثم بن معلى است نه كمال‌الدین ابن میثم.[۳۴]

پانویس

  1. ↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ج2، ص210؛ تنكابنی، ص420
  2. ↑ ماحوزی ، فهرست، قصص العلماء، ص69
  3. ↑ افندی، ریاض العلماء، ج5، ص227
  4. ↑ ماحوزی، «السلافه البهیه فى الترجمه المیثمیه»، ج1، ص43، 44
  5. ↑ افندی،ریاض العلماء، ج5، ص227
  6. ↑ خوانساری، روضات الجنات ، ج7، ص216
  7. ↑ ماحوزی، «السلافة البهیه فى الترجمه المیثمیه»، ج1، ص47؛ نك: نوری، مستدرك الوسائل ، ج3، ص426؛ خوانساری، روضات الجنات ، ج6، ص302
  8. ↑ ابن میثم، قواعد المرام فى علم الكلام ، ص28
  9. ↑ ابن میثم، قواعد المرام فى علم الكلام، ص63، ص82، ص84
  10. ↑ ابن میثم، قواعد المرام فى علم الكلام ، ص121
  11. ↑ ابن میثم، قواعد المرام فى علم الكلام، ص139-144؛ برای برخى دیگر از نظرات او، نك: شرح نهج البلاغه؛ شریف لاهیجى، محبوب القلوب، ج2، ص545 -547
  12. ↑ حرعاملى، امل الامل، ج1، ص332؛ ماحوزی، «السلافه»، ج1، ص42
  13. ↑ طریحی، مجمع البحرین، ج6، ص172
  14. ↑ ماحوزی بحرانى، «السلافهالبهیه فى الترجمه المیثمیه»، ج1، ص47-53
  15. ↑ ماحوزی بحرانى، «السلافهالبهیه فى الترجمه المیثمیه»، ج1، ص47،48
  16. ↑ شرح نهج البلاغه، ج1، ص4
  17. ↑ استرآبادی،منهج المقال ، ص511
  18. ↑ كنتوری ، كشف الحجب و الاستار عن اسماء الكتب و الاسفار، ص 349
  19. ↑ آقا بزرگ، الذریعه، 23/168
  20. ↑ الذریعة، ج17، ص179
  21. ↑ طریحى، مجمع البحرین ، ج6، ص172
  22. ↑ شریف لاهیجى ، محبوب القلوب، ج2، ص545
  23. ↑ آقابزرگ، الذریعة، ج2، ص28
  24. ↑ شریف لاهیجى، محبوب القلوب، ج2، ص545
  25. ↑ افندی، ریاض العلماء، ج2،ص545
  26. ↑ كنتوری، كشف الحجب و الاستار عن اسماء الكتب و الاسفار، ص49
  27. ↑ آقابزرگ، ج2، ص28، ج3، ص352
  28. ↑ استرآبادی ، منهج المقال ، ص511
  29. ↑ نجف، فهرست مخطوطات مكتبه آیه الله حكیم العامه، ج1، ص164
  30. ↑ GAL,S,I/705
  31. ↑ آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، قرن 7، ص188
  32. ↑ كنتوری ، كشف الحجب و الاستار عن اسماء الكتب و الاسفار، ص 291
  33. ↑ ج3، ص461
  34. ↑ نامه دانشوران، ج3، ص287

منابع

  • آستان قدس ، فهرست ؛
  • آقابزرگ ، الذریعه؛
  • آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، قرن 7، به كوشش على نقى منزوی ، بیروت 1972م ؛
  • ابن میثم ، میثم ، شرح نهج البلاغه، تهران ، 1404ق ؛
  • همو، قواعد المرام فى علم الكلام ، به كوشش احمد حسینى ، قم ، 1398ق ؛
  • استرآبادی ، میرزا محمد، منهج المقال ، تهران ، 1306ق ؛
  • افندی اصفهانى ، عبدالله ، ریاض العلماء، به كوشش محمود مرعشى و احمد حسینى ، قم ، 1401ق ؛
  • بحرانى یوسف ، كشكول ، بیروت ، 1406ق ؛
  • تنكابنى ، محمد، قصص العلماء، تهران ، 1364ش ؛
  • حرعاملى ، محمد، امل الا¸مل ، به كوشش احمد حسینى ، بغداد، مكتبه الاندلس ؛
  • خوانساری ، محمدباقر، روضات الجنات ، تهران ، 1382ق /1962م ؛
  • دانش پژوه ، محمد تقى و بهاءالدین علمى انواری ، فهرست كتابهای خطى مجلس شورای اسلامى شم 2، تهران ؛
  • شریف لاهیجى ، محمد، محبوب القلوب ، نسخه عكسى موجود در كتابخانه مركز؛ ششن ، رمضان ، نوادر مخطوطات العربیه فى مكاتبات تركیا، بیروت ، 1400ق ؛
  • شوشتری ، قاضى نورالله ، مجالس المؤمنین ، تهران ، 1365ش ؛
  • طریحى ، فخرالدین ، مجمع البحرین ، به كوشش احمد حسینى ، تهران ، مكتبه المرتضویه؛
  • عیسوی ، احمد محمد و محمد سعید ملیح ، فهرست مخطوطات المكتبه الغربیه بالجامع الكبیر بصنعاء، اسكندریه ، منشأه المعارف ؛
  • فهرست مخطوطات خزانه الروضه الحیدریه، به كوشش احمد حسینى ، نجف ، 1391ق ؛
  • كنتوری ، اعجاز حسین ، كشف الحجب و الاستار عن اسماء الكتب و الاسفار، به كوشش م . هدایت حسین ، كلكته ، 1935م ؛
  • ماحوزی بحرانى ، سلیمان ، «السلافه البهیه فى الترجمه المیثمیه»، كشكول (نك: بحرانى در همین مآخذ)؛
  • همو، فهرست آل بابویه و علماء البحرین ، به كوشش احمد حسینى و محمد مرعشى ، قم ، 1404ق ؛
  • نامه دانشوران ، قم ، دارالفكر؛
  • نجف ، محمد مهدی ، فهرست مخطوطات مكتبه آیه الله حكیم العامه، نجف ، 1381ق ؛
  • نوری ، میرزا حسین ، مستدرك الوسائل ، تهران ، 1318-1321ق ؛
  • نیز: GAL,S.

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=ابن‌میثم_بحرانی&oldid=142823»