مسجد غَمامه با نام‌های مسجد اِستِسقاء و مسجد مُصَلّا، مسجدی قدیمی در مدینه و در نزدیکی مسجدالنبی است. پیامبر اکرم(ص) در این محل، نماز عیدَیْن را می‌خوانده است. درباره علت نام‌گذاری‌اش گفته‌اند که پیامبر(ص) در این مکان در حال نماز بوده که غمامه (ابری) بر بالای سرش سایه افکنده است یا اینکه پیامبر(ص) در آن نماز استسقاء خواند و پس از نماز، ابری پدیدار شد و باران بارید. عمر بن عبدالعزیز (درگذشت ۱۰۱ق) هشتمین خلیفه اموی، در این محل، مسجدی بنا کرد. مسجد غمامه در دوران‌های مختلف، مرمت شده است و آخرین بازسازی آن، به زمان سلطنت فهد بن عبدالعزیز در دوره آل‌سعود بازمی‌گردد.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | عمر بن عبدالعزیز |
| تأسیس | قرن دوم هجری |
| کاربری | مسجد |
| مکان | مدینه |
| نام‌های دیگر | مسجد استسقاء • مسجد مصلی • مصلی العیدین • مسجد ابر |
| وقایع مرتبط | اقامه نمازهای عیدین توسط پیامبر(ص) • اقامه نماز استسقاء توسط پیامبر(ص) |
| مشخصات | |
| مساحت | ۷۷۳ مترمربع |
| وضعیت | فعال |
| معماری | |
| بازسازی | در سال‌های مختلف |
معرفی
مسجد غمامه با مساحت ۷۷۳ مترمربع در مدینه، در جنوب‌غربی مسجدالنبی و فاصله سیصد متری آن قرار دارد.[۱] گفته شده پیامبر(ص) نخستین نماز عید را در سال ۲ هجری قمری در مدینه[۲] و در صحرا و در محلی که به‌نام «مَناخه» بود،[۳] خواند و در دوران حکومت عمر بن عبدالعزیز، آن‌جا را مسجد کردند.[۴] روایتی از ابوسعید خُدْری نقل شده که پیامبر اکرم(ص)، روز عید فطر و قربان به مصلی می‌رفت و پس از اقامه نماز عید به ایراد خطبه می‌پرداخت.[۵]
این مسجد تا اواخر قرن نهم هجری، محل برگزاری نماز عید بوده است.[۶]
علت نام‌گذاری
گفته شده پیامبر(ص) در این مسجد در حال نماز بود و ابری بر بالای سرش بر او سایه افکند[۷] یا اینکه پیامبر(ص) در آن، نماز استسقاء خواند و پس از پایان نماز، ابری بر بالای مسجد پدیدار شد و باران بارید.[۸] غمامه به‌معنای ابر است.[۹]
نام مسجد را مسجد مُصَلّی نیز گفته‌اند؛[۱۰] چون پیامبر(ص) در آن نماز عیدین را اقامه می‌کرد.[۱۱]
بازسازی
مسجد غمامه در دوران مختلف بازسازی شده است.[۱۲] در قرن دوم هجری و نیز در قرن هشتم بین سال‌های ۷۴۸ تا ۷۵۳ق تعمیر شد و اساسی‌ترین تعمیرات مسجد، به در دوره سلطنت سلطان حسن نوه قلاوون در مصر بازمی‌گردد.[۱۳] این بنا در حکومت عثمانی نیز در دو دوره عبدالمجید اول عثمانی (حک: ۱۲۵۵ تا ۱۲۷۷ق) و سلطان عبدالحمید عثمانی (حک: ۱۲۹۳- ۱۳۲۷ق) بازسازی شد. در دوره سلطنت فهد بن عبدالعزیز پادشاه وقت عربستان سعودی نیز ترمیم و زیباسازی مسجد غمامه انجام شد و تاریخ آن بر روی کتیبه، سال ۱۴۱۱ق درج شده است.[۱۴]
وضعیت امروزی
مسجد غمامه در مقابل درب باب السلام مسجدالنبی قرار دارد و بر سردَر ورودی، تابلوی سبزرنگی نصب و نام مسجد بر آن حک شده است.[۱۵] شش گنبد کوچک و بزرگ و قوس‌های بیرونی مسجد که با سنگ‌های سیاه و خط‌های سفید پوشیده شده، از ویژگی‌های معماری این مسجد است.[۱۶]
پانویس
- ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۸۵ش، ص۲۵۸.
- ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۸۵ش، ص۲۵۸.
- ↑ حسنی، سیری در اماکن سرزمین وحی، ۱۳۷۱ش، ص۵۸.
- ↑ سمهودی، اخبار مدینه، ۱۳۷۶ش، ص۴۳۹؛ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۸۵ش، ص۲۵۸.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۷۹ش، ص۳۴۷.
- ↑ «مسجد غمامه، محل سایه ابر بر رسول اکرم(ص) در مدینه منوره»، خبرگزاری شبستان.
- ↑ حسینی شیرازی، موسوعه استدلالیه فی الفقه الاسلامی، ۱۴۰۷ق، ج۴۶، ص۱۱۷.
- ↑ نجفی، مدینه‌شناسی، ۱۳۸۶ش، ص۲۳۴.
- ↑ شهیدی، عرشیان، ۱۳۸۳ش، ص۱۰۲.
- ↑ سمهودی، اخبار مدینه، ۱۳۷۶ش، ص۴۳۹.
- ↑ خویلد، المساجد و الاماکن الاثریه، ۱۴۲۰ق، ص۹.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۷۹ش، ص۳۴۹.
- ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۸۵ش، ص۲۵۸؛ سمهودی، اخبار مدینه، ۱۳۷۶ش، ص۴۳۹.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۷۹ش، ص۳۴۹.
- ↑ «مسجد غمامه، محل سایه ابر بر رسول اکرم(ص) در مدینه منوره»، خبرگزاری شبستان.
- ↑ «مسجد غمامه، محل سایه ابر بر رسول اکرم(ص) در مدینه منوره»، خبرگزاری شبستان.
منابع
- حسنی، علی‌اکبر، سیری در اماکن سرزمین وحی، تهران، مشعر، ۱۳۷۱ش.
- حسینی شیرازی، سید محمد، موسوعه استدلالیه فی الفقه الاسلامی، قم، موسسه الفکر الاسلامی، ۱۴۰۷ق.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۷۹ش.
- خویلد، عبدالرحمن، المساجد و الاماکن الاثریه، تهران، مشعر، ۱۴۲۰ق.
- سمهودی، علی بن عبدالله، اخبار مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۷۶ش.
- شهیدی، سیدجعفر، عرشیان، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش.
- قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، مشعر، ۱۳۸۵ش.
- مسجد غمامه، محل سایه ابر بر رسول اکرم(ص) در مدینه منوره، خبرگزاری شبستان، تاریخ انتشار: ۱۳۹۹/۳/۱۹.
- نجفی، محمدباقر، مدینه‌شناسی، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.