کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر (کتاب)
کفایةُ الأثَر فِی النَّص عَلَی الأئمّة الإثنی عَشَر علیهم السلام کتابی است که روایات و نصوص دالّ بر خلافت و امامت ائمه اطهار(ع) را گرد آورده است. این کتاب نوشته ابوالقاسم علی بن محمد بن علی خزاز قمی رازی (متوفای ۴۰۰ق) راوی و فقیه شیعی نیمه دوم قرن چهارم هجری است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | علی خزاز قمی (درگذشته ۴۰۰ق) |
| موضوع | امامان شیعه(ع) |
| سبک | روایی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | بیدار |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | ۱۴۰۱ق |
| نسخه الکترونیکی | https://lib.eshia.ir/16054/1/2 |
درباره مؤلف
ابوالقاسم علی بن محمد بن علی خزاز قمی رازی از راویان شیعه در نیمه دوم قرن چهارم هجری و از معاصران شیخ صدوق و شیخ مفید به شمار میآید. او از درس شیخ صدوق و شیخ مفید بهره برد . نجاشی و علامه حلی او را مورداطمینان و از فقهای شیعه معرفی کرده‌اند.[۱]
موضوع و نام‌های کتاب
مؤلف در این کتاب روایات معتبر را از شخصیت‌های مشهور صحابه از رسول خدا(ص) و همچنین روایات فراوانی را از ائمه درباره تعداد امامان بعد از حضرت رسول خدا(ص) و نام آن‌ها جمع کرده است.[۲]
از این کتاب، با نام‌های «الکفایة فی النُّصوص»، «کفایة الاثر فی النصوص علی عدد الائمة» و «کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر» یاد شده است.[۳]
انگیزه تألیف
مؤلف در مقدمه کتاب انگیزه خود را این‌گونه بیان می‌کند که جمعی از ضعفای شیعه را دیده که تحت تأثیر تبلیغات مخالفین اهل بیت قرار گرفته و میگویند که روایتی بر امامت ائمه(ع) از صحابه پیامبر(ص) و اهل بیت آن حضرت نیست. از این رو تلاش می‌کند تا با نگارش این کتاب و جمع‌آوری تمام روایاتی که در این‌باره به دستش رسیده، دسیسه مخالفان را نقش بر آب سازد و تمام شبهات را در این‌باره پاسخگو باشد.[۴]
محتوا
علی بن محمد خزاز کتاب را در دو بخش، سامان داده است:
- بخش اول: به روایات معتبری از صحابه معروف پیامبر اسلام(ص) اختصاص دارد که درباره امامت دوازده تن ائمه معصومین(ع) استناد نموده‌اند؛ مانند:
خزاز از میان زنان، به سخنان شخصیت هایی مانند: فاطمه زهرا(س) و ام سلمه و عایشه استناد جسته است.
- بخش دوم: مؤلف در این قسمت به ذکر روایاتی که از دیگر ائمه(ع) (هر امام نسبت به امام بعدی) وارد شده، میپردازد.
در پایان کتاب، دو باب به زید بن علی اختصاص پیدا کرده است:
نخستین روایت کتاب از ابن عباس از پیامبر(ص) در باره برگزیده شدن خودش به عنوان پیامبر و امیرالمؤمنین (ع) به عنوان امام و امامان از نسل امام حسین(ع) به عنوان حجت‌های الهی بربندگان توسط خداوند است. در پایان روایت رسول خدا تصریح دارد که نهمین نفر از فرزندان حسین به عنوان قائم اهلبیت و مهدی امت است که شبیه ترین افراد در شمائل و خصلت‌ها و گفتار و رفتارش به پیامبر(ص) است؛ که پس از غیبتی طولانی دین خدا را آشکار می‌سازد و با نصرت الهی تأیید می‌شود و با ملائکه یاری می‌گردد و زمین را از عدالت پر می‌کند پس از آن که از ظلم پر شده است. [۷] روایات پایانی کتاب درباره مواضع زید بن علی بن حسین و جایگاه او در نزدائمه(ع) است. هم چنین روایاتی از زید درباره امام زمان(عج) و قیامش در آخرالزمان و پرساختن زمین از عدالت نقل شده است. در روایتی امام صادق(ع) فرمود: خداوند عمویم زید را رحمت کند اگر پیروز می شد به آن چه وعد داده بود وفا می‌کرد زیرا او در قیامش به رضای از آل‌محمد دعوت کرده بود ومن رضای از آل‌محمد هستم. همین مطلب را متوکل بن هارون( که دریافت کننده صحیفه سجادیه از یحیی بن زید است) از یحیی پسر زید نقل کرده است . طبق این گزارش یحیی به متوکل بن هارون گفت: پدرم زید عاقل تر از آن بود که چیز(مقام امامت) را ادعا کند که حقش نبود. [۸]
ارزش کتاب
این کتاب به جهت قدمت، از معتبرترین کتاب‌های روایی شیعه بوده و از زمان نگارش، همواره مصادر کتاب‌های حدیثی و کلامی بوده است.[۹] مجلسی این کتاب را ارزشمند و گران‌بها و اثری بی‌نظیر توصیف می‌کند که تا حال مانند آن درباره امامت نگاشته نشده است.[۱۰]
نسخههای خطی
- نسخهای در کتابخانه سید جلال‌الدین حسینی ارموی که تاریخ نگارش آن ۹۳۱ق و به خط تاج الدین بن عبد الله بن سلیمان فقیه است.
- نسخهای در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی در شهر قم که تاریخ نگارش آن ۱۰۸۶ق و به خط مؤمن بن عبد الجواد کاظمی است.
- نسخهای دیگر در کتابخانه مرعشی به تاریخ ۱۲۸۰ق و به خط محدث نوری صاحب مستدرک الوسائل.[۱۱]
چاپ
این کتاب در یک جلد به زبان عربی با تحقیق سید عبداللطیف حسینی کوه‌کمری خویی به‌همت انتشارات بیدار در سال ۱۴۰۱ق چاپ شده است. انتشارات کتابخانه علامه مجلسی در سال ۱۴۳۹ق با نام «کتاب الکفایة فی النصوص علی الأئمة الاثنی عشر علیهم السلام» و دلیل ما در سال ۱۴۳۰ق با عنوان «کفایة الاثر فی النصوص علی الائمة الاثنی عشر» دیگر انتشاراتی هستند که کتاب کفایة الاثر را منتشر کرده‌اند.[۱۲]
پانویس
- ↑ خزاز، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۶.
- ↑ کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الاثنی عشر، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۲.
- ↑ خزاز، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۷.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۲و۲۸۳.
- ↑ خزاز، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۸.
- ↑ الخزاز، كفاية الأثر في النص على الأئمة الإثني عشر، ج۱، ص ۱۰-۱۱.
- ↑ الخزاز، كفاية الأثر في النص على الأئمة الإثني عشر، ج۱، ص۳۰۴-۳۰۹.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۲.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۹.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۱.
- ↑ کفایة فی النص علی الأئمة الإثنی عشر، بنیاد محقق طباطبایی.
منابع
- خزاز، علی بن محمد، کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الاثنی عشر، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- احمدی، مهدی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۹ش.
- کفایة فی النص علی الأئمة الإثنی عشر، بنیاد محقق طباطبایی، تاریخ بازدید: ۸ بهمن ۱۳۹۹ش.
- کتاب‌شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی نور.