ویکی شیعه:Featured articles/2025/16
مداد العلماء افضل من دماء الشهداء جملهای مشهور، به این معنا که مُرکّب قلم عالمان برتر از خون شهیدان است. این جمله در کتابهای حدیثی پیشینِ شیعه نیامده است؛ اما در تفسیر مَنهَجُالصّادقین، نوشتهٔ قرن دهم قمری، بهعنوان حدیث ذکر شده است. علیاکبر غفاری، حدیثپژوه شیعه، این جمله را حدیث ندانسته و آن را برداشتی نادرست از روایتی دیگر دانسته است که شیخ صدوق از امام صادق(ع) آن را نقل کرده و منظور از آن این نیست که مرکب عالِم بر خون شهید برتری دارد؛ بلکه منظور این است که دعوت الهی بیشتر بهوسیله قلم و جوهر و استدلال و برهان صورت گرفته تا شهادت و فداکردن جانها. پس روایت دلالتی بر برتری کیفی و فضیلت مداد عالِم بر خون شهید ندارد. در مقابل، عالمانی چون علامه مجلسی و ابنفَهْد حلی، با استناد به حدیث نقلشده از امام صادق بر این باورند که مرکب قلم عالِم بر خون شهید برتری دارد؛ با این استدلالها که قلم عالِم کاملکننده حقیقت دین است، اما خون شهید ظاهر دین را به کمال میرساند. همچنین قلم عالِم، بعد از مرگ او، همچنان سودمند است، اما خون شهید چنین نیست. درباره تعارض این روایت با روایت دیگری که در آن آمده است بالاتر از هر کار خوبی، خوبیای وجود دارد، مگر شهادت در راه خدا، گفته شده در احادیث مربوط به برتری شهادت، خود عمل مدنظر نیست؛ بلکه انجامدهندهٔ آن، یعنی شهید، مدنظر است؛ اما در جملهٔ «مدادالعلماء ...»، خود عمل و کارایی آن در جامعه مطرح است.
دیگر مقالات منتخب: بسط تجربه نبوی – نماز – قرآن