علم منایا و بلایا: تفاوت میان نسخه‌ها
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ ۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۵۲
علم مَنَایا و بَلایا آگاهی امامان شیعه از اتفاق‌هایی است که برای اشخاص در آینده روی می‌دهد. این اتفاق‌ها در علم منایا درباره مرگ، کیفیت و زمان آن و در علم بلایا درباره حوادث و گرفتاری‌های اشخاص است. بر طبق احادیث، ائمه(ع) این علم را از پیامبر(ص) فراگرفته‌اند. امامان معصوم(ع) این علم را به برخی از یاران نزدیک رازدار می‌آموختند. حبیب بن مظاهر و رُشَید هَجَری از جمله یاران خاص ائمه(ع) بودند که امام علی(ع) به آن‌ها این علم را آموخت و حضرت به همین دلیل به رشید هجری لقب رشید البلایا داده بودند.
جایگاه و اهمیت
«عِنْدِی عِلْمُ الْمَنَايَا وَ الْبَلَايَا... فَسَلُونِی عَمَّا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ عَمَّا كَانَ قَبْلِی... نزد من علم منایا و بلایاست...پس سوال کنید مرا از آینده تا روز قیامت و از گذشته قبل از من...»
تاریخ بایگانی، ابن شهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۳۹.
بنا به نقل حدیثی از امام علی(ع)، علم منایا و بلایا، یکی از علومی است که ائمه(ع) از پیامبر(ص) فراگرفته‌اند.[۱] در سخنی دیگر از امام صادق(ع)، علم منایا و بلایا از کتاب جفر گرفته‌شده که خداوند متعال آن را به پیامبر(ص) و ائمه(ع) پس از او اختصاص داده است.[۲] عرفانی نویسنده مقاله «منابع و قلمرو علوم معصومان» مدعی است، علم به منایا و بلایا یکی از هفت دسته قلمرو علوم معصومان است.[۳]
مفهوم‌شناسی
منایا جمع منیّه به معنای مرگ‌و‌میر و بلایا جمع بلیّه به معنای رنج‌ها و گرفتاری‌ها است.[۴] علم منایا و بلایا، به معنای آگاهی ائمه(ع) از اتفاق‌هایی است که برای اشخاص در آینده روی می‌دهد.[۵] این اتفاق‌ها در علم منایا درباره مرگ، کیفیت و زمان آن است و در علم بلایا درباره حوادث و گرفتاری‌های اشخاص.[۶]
ائمه(ع) صاحب علم منایا و بلایا
علم منایا و بلایا از علومی است که ائمه(ع) مانند امام حسن مجتبی(ع)،[۷] امام حسین(ع)،[۸] امام سجاد(ع)[۹] و امام رضا(ع)،[۱۰] اهل‌بیت(ع) را امین خداوند، وارث پیامبر(ص) و صاحب علم منایا و بلایا معرفی کرده‌اند. از امام علی(ع) نقل‌شده كه فرمود: رسول خدا(ص) هزار باب علم به من آموخت كه هر بابى هزار باب ديگر مى‌گشايد و مجموعاً مى‌شود هزار هزار باب، تا آنجا كه از هر چه بوده و تا روز قيامت خواهد بود آگاه شدم و علم منايا و بلايا و ... را فراگرفتم.[۱۱]
بنا به نقل سُدَیر صَیْرَفی از امام صادق(ع)، علم منایا و بلایا از کتاب جفر گرفته‌شده که خداوند متعال آن را به پیامبر(ص) و ائمه(ع) پس از او اختصاص داده است.[۱۲] صفار قمی از اسحاق بن عمار روایت می‌کند که امام(ع) فرمود: ای اسحاق! رُشَید هَجَری علم منايا و بلايا را مي‌دانست، امام سزاوارتر است.[۱۳] سلمان فارسی سه روز بعد از مراسم فوت پیامبر(ص) در خطبه‌ای برای مهاجر و انصار، ضمن برشمردن فضائل امام علی(ع)، او را صاحب علم منایا و بلایا دانست.[۱۴]
تعلیم به یاران خاص
ائمه(ع) این علم را به یاران نزدیک خود که رازدار بودند، می‌آموختند.[۱۵] امام علی(ع) از پیامبر(ص) نقل می‌کند که فرمود: خداوند مرا امر کرد که به سلمان علم منایا و بلایا بیاموزم.[۱۶] همچنان‌که امام علی(ع) این علم را به عمار یاسر، حبیب بن مظاهر، میثم تمار و رشید هجری نیز آموخت.[۱۷] مولف رجال کشی (اختیار معرفة الرجال) به نقل از فُضَیل بن زُبیر، گفت‌و‌گویی از سه تن اخیر نقل می‌کند که آن‌ها از کیفت کشته شدن یکدیگر درراه اهل‌بیت(ع) خبر می‌دهند. این گفت‌و‌گو نشان دهنده آگاهی این سه نفر از علم منایا و بلایا است.[۱۸]امام علی(ع) به رشید، لقب رشید البلایا داده بودند.[۱۹] به ادعای محمدتقی مصباح یزدی از اساتید حوزه علمیه قم، حُجْر بن عَدِی و عمرو بن حَمِق خُزاعی از یاران دیگر امام علی(ع) نیز دارای علم منایا و بلایا بودند.[۲۰]
پانویس
- ↑ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۸۳.
- ↑ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۳۱-۳۲.
- ↑ عرفانی، «منابع و قلمرو علوم معصومان»، ص۱۰۷-۱۰۸.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۳۹۶.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۷۲۴.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۳۹۶.
- ↑ عاملی، تحلیلی از زندگانی سیاسی امام حسن‌مجتبی(ع)، ۱۳۸۴ش، ص۱۵۳.
- ↑ ذهنی تهرانی، از مدینه تا مدینه (مقتل)، ۱۳۸۹ش، ص۲۲۲.
- ↑ صفار قمی، بصائر الدرجات، بی‌تا، ص ۱۴۰.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۸۳؛ قندوزی، ینابیع المودة، بی‌تا، ج ۱، ص۲۳۱.
- ↑ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۳۱-۳۲.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۳۹۹؛ صفار قمی، بصائر الدرجات، بی‌تا، ص ۲۸۵.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، بی‌تا، ج۲، ص۶۷-۶۸.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۳۹۵.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۳۴۷.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۳۹۷.
- ↑ جمعی از نویسندگان، پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ۱۳۸۵ش، ص۱۳۳.
- ↑ کشی، رجال کشی (اختیار معرفة الرجال)، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۹۱.
- ↑ مصباح یزدی، آذرخشی دیگر از آسمان کربلا، ۱۳۸۲ش، ص۷۸.
منابع
- ابن شهرآشوب، محمدعلی، مناقب، قم، علامه، به تصحیح محمدحسین آشتیانی و هاشم رسولی، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
- جمعی از نویسندگان، پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، قم، زمزم هدایت، ۱۳۸۵ش.
- ذهنی تهرانی، سید محمدجواد، از مدینه تا مدینه (مقتل)، تهران، پیام حق، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، قم، مسجد مقدس جمکران، ترجمه منصور پهلوان، چاپ ششم، ۱۳۸۸ش.
- صفار قمی، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، تهران، موسسة الاعلمی، به تصحیح محسن کوچه‌باغی، بی‌تا.
- طبرسی، ابومنصور، الاحتجاج، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، ترجمه احمد غفاری، چاپ اول، بی‌تا.
- عاملی، سید جعفرمرتضی، تحلیلی از زندگانی سیاسی امام حسن‌مجتبی(ع)، قم، موسسه بوستان کتاب، چاپ سوم، ۱۳۸۴ش.
- عرفانی، محمدنظیر، «منابع و قلمرو علوم معصومان»، در دو فصلنامه مطالعات حدیث‌پژوهی، شماره ۱، پاییز و زمستان ۱۳۹۴ش.
- قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربی، قم، اسوه، بی‌تا.
- کشی، محمد بن عمر، رجال کشی (اختیار معرفة الرجال)، قم، مؤسسة آل البيت(ع)، به تصحیح مهدی رجائی، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، كتاب فروشى علميه اسلاميه، ترجمه سید جواد مصطفوی، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، قم، اسوه، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، به تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بی‌جا، موسسة الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، قم، نشر معروف، ۱۳۸۶ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، آذرخشی دیگر از آسمان کربلا، قم، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چاپ نهم، ۱۳۸۲ش.
- مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، قم، الموتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد، به تصحیح على‌اكبر غفاری و محمود محرمی، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.