فرزدق: تفاوت میان نسخه‌ها
Ahmadnazem (بحث | مشارکت‌ها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Ahmadnazem (بحث | مشارکت‌ها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
در منابع [[اهل سنت]]، فرزدق [[شیعه]] دانسته شده است.<ref>ابن اثیر، الکامل، ج 14، ص 358 و مقدسی، محمد بن احمد؛ احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ج 2، ص 618.</ref> ملاقات وی با [[امیرالمومنین(ع)]] و حفظ [[قرآن]] بنا بر فرمایش ایشان، سرودن اشعاری در مذمت [[ابن ملجم]]،<ref>اربلی؛ کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج۱، ص۵۸۲</ref>، رفت و آمد به [[کوفه]]<ref> الکامل، پیشین، ج 10، ص 353.</ref> که پایگاه شیعیان است، ملاقات با [[امام حسین]](ع) در مسیر حرکت ایشان به سمت کوفه<ref>طبری، تاریخ طبری، ج 7، ص 2969. </ref>و سرودن ابیاتی در رثای ایشان<ref>دیوان الفرزدق، ج 1، ص 7.</ref> و مهمتر از همه، ماجرای سرودن شعر در مدح [[امام زین العابدین]](ع) در حضور [[هشام بن عبدالملک]]،<ref>تاریخ گزیده، مستوفی، ص 709.</ref> | در منابع [[اهل سنت]]، فرزدق [[شیعه]] دانسته شده است.<ref>ابن اثیر، الکامل، ج 14، ص 358 و مقدسی، محمد بن احمد؛ احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ج 2، ص 618.</ref>شاید ملاقات وی با [[امیرالمومنین(ع)]] و حفظ [[قرآن]] بنا بر فرمایش ایشان، سرودن اشعاری در مذمت [[ابن ملجم]]،<ref>اربلی؛ کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج۱، ص۵۸۲</ref>، رفت و آمد به [[کوفه]]<ref> الکامل، پیشین، ج 10، ص 353.</ref> که پایگاه شیعیان است، ملاقات با [[امام حسین]](ع) در مسیر حرکت ایشان به سمت کوفه<ref>طبری، تاریخ طبری، ج 7، ص 2969. </ref>و سرودن ابیاتی در رثای ایشان<ref>دیوان الفرزدق، ج 1، ص 7.</ref> و مهمتر از همه، ماجرای سرودن شعر در مدح [[امام زین العابدین]](ع) در حضور [[هشام بن عبدالملک]]،<ref>تاریخ گزیده، مستوفی، ص 709.</ref> از شاخص‌ترین دلایلی است که به سبب آن، وی را در ردیف شیعیان برشمرده‌اند. | ||
==فرزدق و خاندان اهل بیت== | ==فرزدق و خاندان اهل بیت== | ||
نسخهٔ ۷ دسامبر ۲۰۱۵، ساعت ۲۰:۰۹
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب در تاریخ ۲۱ آذر ۱۳۹۴ توسط [[کاربر:{{{کاربر}}}]] برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده است. اگر بیش از پنج روز از آخرین ویرایش مقاله میگذرد میتوانید برچسب را بردارید. در غیر این صورت، شکیبایی کرده و تغییری در مقاله ایجاد نکنید. |
| اطلاعات | |
|---|---|
| لقب | فرزدق |
| زمینه فعالیت | شعر، نقل حدیث |
| تاریخ تولد | بین سالهای ۱۹ تا ۲۳ق |
| والدین | مادر: لیلی بنت حابس خواهر اقرع بن حابس از صحابه پیامبر(ص) |
| در زمان حکومت | امویان |
| سبک نوشتاری | شعر (قصیده، مرثیه و...) |
| دیوان اشعار | دیوان الفرزدق |
| علت شهرت | شاعر ستایشگر اهل بیت(ع) |
همام بن غالب معروف به فرزدق از شعرای مشهور عرب در قرن اول و دوم هجری. قصیده‌ای که به صورت فی‌البداهه در ستایش امام زین العابدین(ع) و در برابر هشام بن عبدالملک سرود معروف است.
فرزدق به خاندان اهل بیت ارادت داشت ولی در عین حال در مدح خلفای اموی نیز شعر می‌سرود و بنابراین نمی‌توان وی را در ردیف کمیت و دعبل که شیفته اهل بیت بودند قرار داد.
نسب، لقب و کنیه
همام بن غالب بن صعصعه بن عقال[۱] از بزرگان بنی تمیم به حساب می‌آمد.[۲] پدرش غالب نیز فردی بخشنده و شریف و از بزرگان قوم خویش بود[۳] و مادرش لیلی بنت حابس خواهر اقرع بن حابس تمیمی از صحابه پیامبر(ص) بود.[۴] در منابع تاریخی سخن دقیقی از سال تولد او به میان نیامده است و با اختلافی که در ثبت تاریخ وفات او وجود دارد، می‌توان ولادت او را بین سالهای 19 تا 23 تخمین زد.
کنیه او ابوفراس[۵] و لقبش فرزدق بود. وی پنج فرزند به نام‌های لبطه، سبطه، خبطه، رکضه و زمعه داشت که زمعه نیز شاعر بود.[۶]
جایگاه ادبی
فرزدق از شعرای بزرگ عصر اموی محسوب می‌شود.[۷] عواملی همچون: بدوی بودن،[۸] حضور در افصح قبایل عرب،[۹] و تیزهوشی او در پاسخگویی،[۱۰] بستر مناسبی جهت شکوفایی ذوق شعری وی فراهم آورد. گفته‌اند اگر شعر فرزدق نبود، ثلث لغت عرب از دست می‌رفت و نیمی از روایات و اخبار نابود می‌شد.[۱۱] ذوق شاعرانه فرزدق بیشتر با هجو تناسب داشت[۱۲] و بیشتر اشعار او در قالب هجو و یا فخر قبیلگی سروده شده است.[۱۳]
مذهب
در منابع اهل سنت، فرزدق شیعه دانسته شده است.[۱۴]شاید ملاقات وی با امیرالمومنین(ع) و حفظ قرآن بنا بر فرمایش ایشان، سرودن اشعاری در مذمت ابن ملجم،[۱۵]، رفت و آمد به کوفه[۱۶] که پایگاه شیعیان است، ملاقات با امام حسین(ع) در مسیر حرکت ایشان به سمت کوفه[۱۷]و سرودن ابیاتی در رثای ایشان[۱۸] و مهمتر از همه، ماجرای سرودن شعر در مدح امام زین العابدین(ع) در حضور هشام بن عبدالملک،[۱۹] از شاخص‌ترین دلایلی است که به سبب آن، وی را در ردیف شیعیان برشمرده‌اند.
فرزدق و خاندان اهل بیت
فرزدق و امام علی
نقل شده که روزی فرزدق با پدرش نزد امیرالمومنین علی(ع) رفت. حضرت پرسید: «او کیست؟» غالب پاسخ داد: «پسرم است که شاعر است.» حضرت فرمود: «به او قرآن بیاموز که بهتر از شعر است.»[۲۰] نقل شده که وی پس از این جریان پاهای خویش را در بند کرد تا قرآن را حفظ نمود.[۲۱]
فرزدق و امام حسین
در حوادث سال ۶۰ق آمده است که فرزدق برای حج به سوی مکه رفت و در منزلگاه صفاح با امام حسین(ع) برخورد کرد. امام از او احوال مردم کوفه را جویا شد و او در پاسخ گفت: «آنان را پشت سر گذاشتم در حالی که دل هایشان با تو و شمشیرهایشان بر ضد تو (و در نقلی با بنی امیه) بود.[۲۲]»
خود فرزدق در شعری به شرح این دیدار پرداخته است که بیت نخست آن چنین است: خطای لوآ در mw.text.lua در خط 25: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil).
فرزدق و امام سجاد
بخشی از قصیده فرزدق
در توصیف امام زین العابدین:
سادهالگو:بیت الگو:بیت الگو:بیت الگو:بیت الگو:بیت الگو:بیت الگو:بیت الگو:بیت الگو:بیت الگو:بیت الگو:بیت الگو:بیتالگو:پایان شعر
دیوان الفرزدق، ج۲، ص۱۷۸-۱۸۱
در دوران حکومت ولید بن عبدالملک، ولیعهد و برادرش هشام بن عبدالملک به قصد حج به مکه رفت. او در هنگام طواف به سمت حجر الاسود رفت تا آن را استلام کند ولی به علت ازدحام جمعیت نتوانست به آن نزدیک شود. ناچار برگشت و در جای بلندی برایش کرسی گذاشتند و او از بالای آن کرسی به تماشای جمعیت پرداخت. در این میان امام زین العابدین وارد شد و پس از طواف، به سمت حجرالاسود رفت. جمعیت با همه ازدحامی که بود، راه را باز کردند تا امام خود را به حجر الاسود نزدیک ساخت. اطرافیان هشام سخت شگفت‌زده شدند. یکی از آنها از خود هشام پرسید: «این شخص کیست؟» هشام با آنکه علی بن حسین(ع) را می‌شناخت، گفت: «نمی شناسم.»
در این هنگام فرزدق با شهامت گفت: «ولی من او را می شناسم» او بر روی بلندی ایستاد و قصیده معروف خود در معرفی امام سجاد را سرود. هشام دستور داد مستمری فرزدق را از بیت المال قطع و خودش را نیز در «عسفان» بین مکه و مدینه زندانی کردند.
مدح و ستایش امام در فضای خفقان سیاسی، آن هم در حضور هشام، نه تنها گواه شهامت و شجاعت در خور تقدیر وی است، بلکه بر ارادت وی به این خاندان گواهی می‌دهد. زمانی که امام سجاد(ع) از زندانی شدن او مطلع شدند، مبلغ دوازده هزار درهم برای او فرستاد. فرزدق این مبلغ را پس داد و گفت: «من مدح تو را برای رضای خدا گفتم، نه برای عطا.» حضرت مبلغ را باز فرستاد و فرمود: «ما اهل بیت، چون چیزی به کسی بخشیم باز نستانیم.»[۲۳]
فرزدق و کمیت
کمیت بن زید اسدی با فرزدق پیوند قبیلگی داشت. وقتی او «قصاید هاشمیات» را در مدح اهل بیت سرود، برای محک زدن اشعار خود، نزد فرزدق آمد. فرزدق پس از شنیدن اشعار او در پاسخ چنین گفت:
- «آفرین پسرم، خوب گفته‌ای که از اراذل و اوباش دست برداشته‌ای و هرگز تیرت به خطا نخواهد رفت و گفتارت را تکذیب نخواهند کرد... این اشعار را انتشار بده و با دشمن دست به گریبان شو که تو از همه گذشتگان و حاضران شاعرتری.»[۲۴]
با وجود ارادت فرزدق به خاندان اهل بیت، توجه او به خلفای اموی و حضور در دستگاه آنان، با توجه به نقش و جایگاه اجتماعی یک شاعر و میزان تاثیرگذاری شعر در آن عصر، تامل برانگیز است و بنابراین نمی‌توان وی را در ردیف کمیت و دعبل که شیفته اهل بیت بودند قرار داد.
فرزدق و حاکمان اموی
به رسمیت شناختن فرزدق به عنوان یکی از شعرای عصر اموی،[۲۵] نشان دهنده حضور وی در دستگاه خلافت و حمایت معنوی آنان بوده است. وی در دربار خلفای اموی از جمله ولید، سلیمان، عمر بن عبدالعزیز و... حضور داشته و در تایید جایگاه و مقام خلیفه اللهی آنان اشعاری سروده است، برای نمونه درباره عبدالملک چنین سروده است: خطای لوآ در mw.text.lua در خط 25: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil).
این اشعار بیانگر دیدگاه نظری فرزدق درباره جایگاه خلافت است و دست کم وی را از قلمرو شیعه اعتقادی بیرون می‌برد.
ولی با این اوصاف نمی‌توان وی را شاعر درباری محض دانست. وی در مقابل رفتار برخی از امرای عرب که خلاف مبانی اسلام رفتار می‌کردند نیز اشعاری به هجو سروده است. هجو زیاد بن ابیه[۲۷] و معاویه[۲۸] از این جمله‌اند.
پانویس
منابع
- بلاذری، احمد بن یحیی؛ انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417، چاپ اول.
- کوفی، ابن اعثم؛ الفتوح، ترجمه محمد بن احمد مستوفی هروی، تحقیق غلامرضا طباطبایی مجد، تهرات، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1372.
- ابن هشام؛ السیره النبویه، ترجمه سید هاشم رسولی، تهران، انتشارات کتابچی، 1375، چاپ پنجم.
- مسعودی، علی بن حسین؛ مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجره، 1409، چاپ دوم.
- اسماعیل بن عمر بن کثیر؛ البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر،
- مستوفی، حمدالله بن ابی بکر؛ تاریخ گزیده، تحقیق عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، 1364، چاپ سوم.
- امین، سید محسن؛ مستدركات اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف المطبوعات.
- کلبی، هشام بن محمد؛ الاصنام، تحقیق احمد زکی پاشا، تهران، نشر نو، 1364، چاپ دوم.
- بلعمی؛ تاریخنامه ی طبری، تحقیق محمد روشن، تهران، البرز، 1373، چاپ سوم.
- ابن اثیر، عزالدین علی؛ الکامل، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران، موسسه مطبوعاتی علمی، 1371.
- مقدسی، محمد بن احمد؛ احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، مترجم علی نقی منزوی، تهران، مولفان و مترجمان ایران، 1361، چاپ اول.
- اربلی؛ کشف الغمه فی معرفه الائمه، تبریز، بنی هاشمی، 1381، چاپ اول،
- طبری، محمد بن جریر؛ تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، 1375، چاپ پنجم
- دیوان الفرزدق، مقدمه و شرح مجید طرد، بیروت، دارالکتاب العربی، 1414، چاپ دوم.
- دیوان الفرزدق، بیروت، دار صادر.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۲، ص۶۵
- ↑ مستوفی، حمدالله بن ابی بکر؛ تاریخ گزیده، ص۷۰۹
- ↑ امین، سید محسن؛ مستدركات اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۲۶۷
- ↑ مستوفی، حمدالله بن ابی بکر؛ تاریخ گزیده، ص۷۰۹
- ↑ ابن اعثم؛ الفتوح، ص۱۰۴۹
- ↑ انساب الاشراف، پیشین، ص66.
- ↑ کلبی، الاصنام، ص۸۳
- ↑ البدایه و النهایه، ج۹، ص۲۶۵
- ↑ امین، سید محسن؛ مستدرکات اعیان الشیعه، ج۳، ص۲۹۱
- ↑ امین، سید محسن؛ مستدرکات اعیان الشیعه، ج۳، ص۲۹۱
- ↑ الفتوح، ص ۱۰۴۹
- ↑ بلعمی؛ تاریخنامه ی طبری، ج۵، ص۱۵۵۲
- ↑ انساب الاشراف، پیشین، ص 94
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ج 14، ص 358 و مقدسی، محمد بن احمد؛ احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ج 2، ص 618.
- ↑ اربلی؛ کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج۱، ص۵۸۲
- ↑ الکامل، پیشین، ج 10، ص 353.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ج 7، ص 2969.
- ↑ دیوان الفرزدق، ج 1، ص 7.
- ↑ تاریخ گزیده، مستوفی، ص 709.
- ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۹، ص۲۶۵
- ↑ اعیان الشیعه، پیشین، ج 6، ص 451
- ↑ تاریخ طبری، ج 7، ص 2969
- ↑ تاریخ گزیده، مستوفی، ص 710؛ کشف الغمه، اربلی، ج 2، ص 80.
- ↑ مسعودی، علی بن حسین؛ مروج الذهب، ج 2، ص 231.
- ↑ کلبی، الاصنام، ص 83.
- ↑ امالی شیخ صدوق، ص۱۱۶
- ↑ الکامل، ابن اثیر، ج 11، ص 37؛ تاریخ طبری، ج 7، ص 2853.
- ↑ ابن هشام؛ السیره النبویه، ج 2، ص 350.