قرائت ورش از نافع
قرائت وَرْش از نافع یکی از دو طریق مشهور قرائت نافع، از قاریان هفتگانه، است. عثمان بن سعید مصری، معروف به ورش (۱۱۰-۱۹۷ق) از شاگردان نافع بن عبدالرحمن مدنی،یکی از قاریان سبعه، بود. او ریاست تعلیم قرآن را در مصر برعهده داشت. قرائت ورش اگرچه در معنا و الفاظ تفاوت چندانی با قرائت عاصم ندارد؛ اما این قرائت به سبب توجه به مسائل تجویدی مورد توجه قرار گرفته است.
جایگاه قرائت ورش
از افراد متعددی که قرائت نافع را نقل کرده‌اند، روایت قالون و ورش شهرت بیشتری دارد[۱] و این دو بدون واسطه از استاد خود روایت می‌کنند.[۲] قرائت ورش از نظر قاریان، مورد اعتماد معرفی شده است.[۳] این قرائت در غرب دنیای اسلام[۴]، از جمله مصر، مناطق شمالی سودان، لیبی، تونس، الجزایر، مغرب و موریتانی منتشر گردیده و در مصر مصحفی مطابق قرائت ورش از نافع چاپ شده است.[۵] سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، اگر چه با خواندن قرآن به قرائت‌های متعدد و مختلف آن موافق نیست و خواندن قرآن به قرائت‌های متعدد را مصداق تذکر و دعوت به قرآن نمی‌داند، اما با این حال خواندن قرآن به قرائت ورش را به دلیل رواج آن در دنیای غرب اسلام، خوب و مناسب دانسته است.[۶]
ویژگی قرائت
از مراتب سه‌گانه تجوید (ترتیل، حَدر و تدویر) قرائت ورش به طریقه ترتیل انجام گرفته است.[۷] ابن جزری، از عالمان علم قرائت، او را پیشوای اهل ترتیل می‌داند.[۸] ورش در قرائت صاحب سلیقه و گزینش‌هایی منحصر به خود بوده است.[۹] او پس از احاطه و تسلط به دانش نحو، قرائتی مختص به خود برگزید[۱۰] و در مواضعی با قرائت نافع مخالفت کرد.[۱۱] قرائت به تحقیق، تأکید بر اماله (میل دادن فتحه به کسره و الف به یاء)،[۱۲] مدّ طولانی در مدّهای متصل و منفصل، تخفیف همزه[۱۳] و به طور کلی توجه بیشتر به بعضی از مسائل تجویدی، از ویژگی‌های قرائت او به شمار می‌آید.[۱۴] او در تلاوت بین دو سوره، به سه روش مختلف عمل می‌کند:
- ذکر کردن بَسمَله (بسم الله الرحمن الرحیم)
- بیان نکردن بَسمَله همراه با رعایت قانون سَکت (مکث کوتاه بدون تنفس)
- وصل کردن سوره، به سوره قبل بدون ذکر بَسمَله.[۱۵]
به گفته برخی از محققان قرائت او با قرائت عاصم، تنها در مباحث تجویدی و نحوه قرائت متفاوت است، لکن در معنا و حتی در تلفظ واژگان قرآنی تفاوت چندانی ندارد.[۱۶]
شرح حال وَرْش
عثمان بن سعید مصری، یکی از راویان قرائت نافع از قاریان هفتگانه است. عثمان در سال ۱۱۰ق در مصر به دنیا آمد.[۱۷] مطابق برخی از گزارش‌ها وی به دلیل سفیدی زیاد بدنش و یا به دلیل آنکه در راه رفتن به گونه‌ای از پرندگان به نام وَرشان شباهت داشت، از جانب استاد خود، نافع، به «ورش» ملقب شده است.[۱۸] وی در سال ۱۵۵ق به مدینه نزد نافع رفت و قرائت قرآن کریم را بر او عرضه داشت.[۱۹] ورش پس از بازگشت به مصر، به ریاست تعلیم قرائت قرآن در آمد[۲۰] و افراد بسیاری چون ابویعقوب الازرق، یونس بن عبدالاعلی و سلیمان بن داود به شاگردی او درآمدند[۲۱] که از میان آنها طریق ازرق و اصفهانی مورد توجه قاریان قرار گرفته است.[۲۲] به گفته برخی از قرآن‌پژوهان ورش صدای خوشی داشت و به خوبی قرائت می‌کرد، به گونه‌ای که برخی از مردم هنگام قرائت او بی‌هوش می‌شدند.[۲۳] وی در سال ۱۹۷ ق در مصر درگذشت.[۲۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ بیلی، الاختلاف بین القراءات، دار الجیل، ص۸۲؛ گروهی از نویسندگان، «قرائت نافع»، ج۱، ص۳۷۳۳.
- ↑ گروهی از نویسندگان، «قرائت نافع»، ج۱، ص۳۷۳۳.
- ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۶۰۱؛ ابن جزری، غایة النهایة، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۵۰۳.
- ↑ فرشچیان و رستمی‌زاده، «مکتب ورش در قرائت قرآن کریم»، ص۲۵.
- ↑ بیلی، الاختلاف بین القراءات، دار الجیل، ص۸۲.
- ↑ خامنه‌ای، «بیانات در محفل انس با قرآن کریم»، در سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای.
- ↑ حلبی، آشنایی با علوم قرآنی، ۱۳۷۴ش، ص۱۵۷ و ۱۵۸.
- ↑ ابن جزری، غایة النهایة، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۵۰۲.
- ↑ فرشچیان و رستمی‌زاده، «مکتب ورش در قرائت قرآن کریم»، ص۲۶.
- ↑ ابن جزری، غایة النهایة، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۵۰۳.
- ↑ گروهی از نویسندگان، «قرائت نافع»، ج۱، ص۳۷۳۳؛ فرشچیان و رستمی‌زاده، «مکتب ورش در قرائت قرآن کریم»، ص۴۲.
- ↑ فرشچیان و رستمی‌زاده، «مکتب ورش در قرائت قرآن کریم»، ص۲۵.
- ↑ فرشچیان و رستمی‌زاده، «مکتب ورش در قرائت قرآن کریم»، ص۲۵؛ محیسن، معجم حفاظ القرآن عبر التاریخ، دار الجیل، ج۱، ص۶۰۸.
- ↑ فرشچیان و رستمی‌زاده، «مکتب ورش در قرائت قرآن کریم»، ص۲۵.
- ↑ گروهی از نویسندگان، «قرائت نافع»، ج۱، ص۳۷۳۳.
- ↑ فرشچیان و رستمی‌زاده، «مکتب ورش در قرائت قرآن کریم»، ص۴۲.
- ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۶۰۱ و ۱۶۰۲؛ ابن جزری، غایة النهایة، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۵۰۲؛ ذهبی، معرفة القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ص۹۱.
- ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۶۰۱ و ۱۶۰۲؛ ابن جزری، غایة النهایة، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۵۰۲؛ ذهبی، معرفة القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ص۹۱.
- ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۶۰۱ و ۱۶۰۲؛ ابن جزری، غایة النهایة، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۵۰۲؛ ذهبی، معرفة القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ص۹۱.
- ↑ ابن جزری، غایة النهایة، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۵۰۲.
- ↑ ذهبی، معرفة القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ص۹۱؛ محیسن، معجم حفاظ القرآن عبر التاریخ، ج۱، ص۶۰۸؛ فرشچیان و رستمی‌زاده، «مکتب ورش در قرائت قرآن کریم»، ص۲۹.
- ↑ دمیاطی، اتحاف فضلاء البشر، ص۱۱؛ فرشچیان و رستمی‌زاده، «مکتب ورش در قرائت قرآن کریم»، ص۲۹.
- ↑ عمر و مکرم، معجم القرائات القرآنیة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۸.
- ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۶۰۱؛ ابن جزری، غایة النهایة، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۵۰۳.
منابع
- ابن جزری، محمد بن محمد، غایة النهایة فی طبقات القراء، بی‌جا، مکتبة ابن تیمیة، ۱۳۵۱ق.
- بیلی، احمد، الاختلاف بین القراءات، بیروت، دار الجیل، بی‌تا.
- حلبی، علی‌اصغر، آشنایی با علوم قرآنی، تهران، اساطیر، ۱۳۷۴ش.
- خامنه‌ای، سید علی، «بیانات در محفل انس با قرآن کریم»، در سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج: ۱۴ فروردین ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۶ فروردین ۱۴۰۱ش.
- دمیاطی، احمد بن محمد، اتحاف فضلاء البشر فی القرائات الاربعة عشر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، معرفة القراء الکبار علی الطبقات و الأعصار، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق.
- عمر، احمد مختار و مکرم، عبدالعال سالم، معجم القرائات القرآنیة، قم، اسوه، ۱۴۱۲ق.
- فرشچیان، رضا و رستمی‌زاده، رضا، «مکتب ورش در قرائت قرآن کریم»، در مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره ۲، ۱۳۸۶ش.
- گروهی از نویسندگان، «قرائت نافع»، در فرهنگ نامه علوم قرآن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۴ش.
- محیسن، محمد سالم، معجم حفاظ القرآن عبر التاریخ، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
- یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء ارشاد الاریب الی معرفه الادیب، بیروت، دار الغرب الإسلامی، ۱۴۱۴ق.