آیه ۷ سوره ممتحنه
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| جزء | ۲۸ |
| اطلاعات محتوایی | |
| درباره | وعده برقراری صلح و دوستی میان مسلمانان و دشمنانشان |
آیه ۷ سوره مُمتَحنه به مسلمانان وعده می‌دهد که خداوند میان آنها و دشمنانشان مَوَدَّت و دوستی قرار خواهد داد.
برخی مفسران معتقدند ایجاد مودت در آیه ۷ سوره ممتحنه به معنای دوستی است. خداوند دشمنان را از حالت دشمنی و جنگ به حالت صلح و دوستی تغییر خواهد داد. اما برخی دیگر معتقدند ایجاد مودت و دوستی در این آیه به معنای مسلمان‌شدن دشمنان است. این آیات در سال ۸ هجری قمری نازل شد و وعده در این آیه با فتح مکه و مسلمان‌شدن مشرکان مکه در همان سال تحقق یافت.
خداوند در ابتدای سوره ممتحنه دستور به دشمنی با کافران داده است. برخی محققان معتقدند زمانی که دشمن ضرر و زیان بر ما می‌رساند، نباید تقاضای دوستی از این افراد داشت. اما اگر مومنان درست عمل کرده و بر اصول اعتقادی خود باقی بمانند، و دشمن ضرر و زیان‌زدن به ما را رها کند در نهایت آشتی و صلح جاری خواهد گردید.
﴿عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِيرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ٧﴾ [ممتحنه:7]|﴿امید است که خدا میان شما و میان کسانی از آنان که [ایشان را] دشمن داشتید دوستی برقرار کند و خدا تواناست و خدا آمرزنده مهربان است ٧﴾
ایجاد مودت بین مسلمانان و کافران
خداوند در ابتدای سوره ممتحنه به مسلمانان دستور به دشمنی با کافران داده است.[۱] این آیات موجب ناراحتی و نگرانی مسلمانان شد که دوستان و خویشاوندانی در میان کافران داشتند. در نهایت، با نزول آیه هفتم سوره ممتحنه، خداوند نگرانی آنان را رفع کرد. خدواند وعده داد میان دو گروه محبت و مودت برقرار خواهد کرد.[۲] مفسران معتقدند براساس این آیه خداوند قادر است دوستی میان مومنان و کافران را برقرار سازد.[۳] این آیه متذکر می‌شود که دشمنی تا ابد ادامه نخواهد داشت. اگر مومنان درست عمل کنند، بر اصول اعتقادی خود باقی بمانند، در نهایت آشتی و صلح جاری خواهد گردید.[۴]
برخی محققان معتقدند از مجموع آیات سوره ممتحنه، از جمله آیه هفتم، چنین برداشت می‌شود که وقتی دشمن ضرر و زیان بر ما می‌رساند، نباید تقاضای دوستی از این افراد داشت.[۵] باید نسبت به کفار لجوج قطع رابطه صورت گیرد.[۶] اما وقتی ضرر و زیان‌زدن به ما را رها کردند می‌توان امید داشت که خداوند مودت را برقرار سازد.[۷] آیه ۷ سوره ممتحنه امیدی به مومنان می‌دهد تا اینکه ارتباط پنهان و مخفی ایجاد نکنند.[۸] تعبیر «ْالَّذِینَ عَادَیْتُم مِّنهُْم؛ کسانی که با آنها دشمنی می‌ورزید» را شامل کافران و مشرکان دانسته‌اند.[۹] تعبیر «َاللَّهُ قَدِیرٌ؛ خدا تواناست» تأکید دارد که خداوند قدرت بر این امر را دارا است.[۱۰]
تعبیر «عَسیَ اللَّهُ؛ امید است که خدا»[۱۱]
تعبیر عسی برای بیان امید است. در آیه ۷ ممتحنه که «عسی» پیرامون خداوند استفاده شده به معنای قطعیت دانسته شده[۱۲] که این امر حتما واقع می‌شود و مسلمانان باید به وقوع آن یقین داشته باشند.[۱۳] اما برخی مفسران این تعبیر در این آیه را به معنای احتمال دانسته‌اند.[۱۴] مکارم شیرازی مفسر و عالم شیعی معتقد است «عسی» در این آیه نیز به معنای احتمال است و قطعیت ندارد؛ زیرا برای وصول به یک هدف شرائطی لازم است، هرگاه بعضی از شرائط حاصل نباشد این تعبیر به کار می‌رود.[۱۵]
مقصود از مَوَدَّت
مفسران دو نوع تبیین برای بیان مقصود از مودت بیان داشته‌اند: مودت به معنای ایجاد محبت[۱۶] و مودت به معنای پذیرفتن اسلام[۱۷].
اسلام‌آوردن
برخی مفسران معتقدند دشمنی و دوری مسلمانان و کافران به جهت کفر کافران بوده و با از بین رفتن کفر آنها این ارتباط تبدیل به دوستی می‌گردد.[۱۸] بنابر این مقصود از ایجاد مودت و دوستی در این آیه این است که خداوند به کافران توفیق پذیرش اسلام را خواهد داد و آنها مسلمان می‌شوند.[۱۹] بنابراین، این دستور نقض و نسخ حکم دشمن‌داشتن و تبری از کافران که در آیات ابتدایی سوره ممتحنه گفته شده نمی‌باشد.[۲۰]
به اعتقاد برخی مفسران آیه ۷ سوره ممتحنه بیان می‌دارد که در اثر اسلام‌آوردن کافران، مودت و دوستی برقرار شود.[۲۱] این آیات در سال هشتم هجری نازل شد[۲۲] که در همان سال با فتح مکه و مسلمان‌شدن مشرکان مکه، وعده‌ی مسلمان‌شدن دشمنان تحقق یافت و این‌گونه مودت و دوستی میان دو گروه برقرار گردید.[۲۳] برخی مفسران معتقدند این آیه امری خارق‌العاده بوده و خبر از آینده داده است؛[۲۴] زیرا به‌صورت تلویحی بر فتح مکه اشاره داشته که عداوت و دشمنی را تبدیل به دوستی کرده و مدتی پس از نزول آیه واقع شد.[۲۵]
ایجاد محبت بین قلب‌ها
برخی مفسران شیعه[۲۶] و اهل‌سنت[۲۷] ایجاد مودت در آیه ۷ سوره ممتحنه را به معنای دوستی دانسته‌اند که خداوند میان مومنان و کافران مکه، که خویشان مسلمانان بودند، برقرار خواهد کرد. برخی مفسران این معنا را یکی از معانی محتمل در آیه دانسته‌اند.[۲۸] سید محمدتقی مدرسی مفسر شیعه پیرامون این آیه متذکر شده که خداوند دشمنان را از حالت دشمنی و جنگ به حالت صلح و دوستی وا می‌دارد و در این صورت دیگر اسلام دستور به جنگ با این کافران نمی‌دهد.[۲۹]
پانویس
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۰۸.
- ↑ طیب، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱۲، ص۴۹۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۰۸.
- ↑ «سوره ممتحنه، آیات ۱ الی ۱۳»، پرتوی از نور.
- ↑ «تدبر در سوره ممتحنه (7)»، آپارات.
- ↑ »تفسیر آیه 7 سوره ممتحنه - تبدیل شدن عداوت کفار به محبت با لطف خدا»، آپارات.
- ↑ «تدبر در سوره ممتحنه (7)»، آپارات.
- ↑ »تفسیر آیه 7 سوره ممتحنه - تبدیل شدن عداوت کفار به محبت با لطف خدا»، آپارات.
- ↑ طیب، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱۲، ص۴۹۶.
- ↑ طیب، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱۲، ص۴۹۶.
- ↑ سوره ممتحنه، آیه۷.
- ↑ سید قطب، فی ظلال القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۳۵۴۴.
- ↑ سید قطب، فی ظلال القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۳۵۴۴.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۵۶۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۳۰.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۵، ص۳۱۵.
- ↑ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۳۳.
- ↑ »تفسیر آیه 7 سوره ممتحنه - تبدیل شدن عداوت کفار به محبت با لطف خدا»، آپارات.
- ↑ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۳۳.
- ↑ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۳۳.
- ↑ سید کریمی حسینی، تفسیر علیین، ۱۳۸۲ش، ص۵۵۰.
- ↑ «سوره ممتحنه، آیات ۱ الی ۱۳»، پرتوی از نور.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۳۰۲.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۲۹۸.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۲۹۸.
- ↑ شریف لاهیجی، تفسیر شریف لاهیجی، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۴۵۱ - ۴۵۲.
- ↑ ملاحویش آل غازی، بیان المعانی، ۱۳۸۲ق، ج۵، ص۵۰۳.
- ↑ طیب، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱۲، ص۴۹۶.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۵، ص۳۱۵.
منابع
- «تدبر در سوره ممتحنه (7)»، آپارات، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
- »تفسیر آیه 7 سوره ممتحنه - تبدیل شدن عداوت کفار به محبت با لطف خدا»، آپارات، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
- حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، بیروت، دارالعلوم، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
- حسینی همدانی، سید محمدحسین، انوار درخشان، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- «سوره ممتحنه، آیات ۱ الی ۱۳»، پرتوی از نور، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
- قطب، سید، فی ظلال القرآن، بیروت، قاهره، دارالشروق، چاپ هفدهم، ۱۴۱۲ق.
- سید کریمی حسینی، سید عباس، تفسیر علیین، قم، انتشارات اسوه، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق: میر جلال‌الدین حسینی ارموی (محدث)، تهران، دفتر نشر داد، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- ملاحویش آل غازی، عبدالقادر، بیان المعانی علی حسب ترتیب النزول، دمشق، مطبعة الترقی، چاپ اول، ۱۳۸۲ق.