آیه ۴۸ سوره نساء
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره نساء |
| شماره آیه | ۴۸ |
| جزء | ۵ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| آیات مرتبط | آیه ۱۱۶ سوره نساء، آیه ۵۳ سوره زمر |
آیه ۴۸ سوره نساء بیانگر این است که خداوند گناه شرک را نمی‌بخشد و بخشش او به گناهانی غیر از شرک تعلق می‌گیرد. این آیه به دنبال بحث‌های مربوط به یهود و نصاری آمده و تصریح به اهمیت گناه شرک دارد و آن را دروغ و گناهی بزرگ دانسته است. مفسران معتقدند شرک گناهی است غیرقابل بخشش و هیچ گناهی بالاتر از آن متصور نیست. در تفاسیر، همچنین از این آیه به عنوان یکی از امیدبخش‌ترین آیات نام برده شده است که همه گناهان غیر از شرک را قابل بخشش می‌داند.
این آیه در آیه ۱۱۶ همین سوره با اندکی تفاوت در انتهای آن تکرار شده است. مفسران این تکرار را حمل بر اهمیت مضمون آیه درباره بزرگی گناه شرک دانسته‌اند.
بیان آیه
طبق آیه ۴۸ سوره نساء، همه گناهان ممکن است از سوی خدا مورد بخشش واقع شوند؛ ولی شرک به‌هیچ وجه بخشیده نمی‌شود.[۱] ارتباط اين آيه با آيات سابق را از اين نظر دانسته‌اند كه يهود و نصارى هر یک به نوعى مشرک بودند و قرآن به‌وسيله اين آيه به آنها اعلام خطر می‌كند که اين عقيده را ترک گويند؛ زیرا گناهى است غيرقابل بخشش.[۲] انتهای آیه، شرک را ادعایی بی‌دلیل و دروغی بزرگ دانسته است.[۳]
مفسران این آیه را مانند آیه ۱۱۶ همین سوره از امیدبخش‌ترین آیات قرآن دانسته‌اند؛[۴] زیرا از بخشش همه گناهان غیر از شرک خبر داده و یکتاپرستان را به رحمت پروردگار دلگرم می‌سازد.[۵]
این آیه با اندکی تفاوت در انتهای آن، در آیه ۱۱۶ همین سوره تکرار شده است. مکارم شیرازی در بیان این تفاوت گفته است در آیه ۴۸ اشاره به مفسده بزرگ شرک از جنبه الهی دارد؛ اما در آیه ۱۱۶ زیان‌های غیرقابل جبران آن برای خود مردم بیان گردیده است.[۶] مفسران تکرار دو آیه را دلالت بر اهمیت مضمون آیه مبنی بر بزرگی گناه شرک دانسته‌اند.[۷]
إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ ۚ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَىٰ إِثْمًا عَظِيمًا
مسلماً خدا، اين را كه به او شرك ورزيده شود نمى‌بخشايد و غير از آن را براى هر كه بخواهد مى‌بخشايد، و هر كس به خدا شرك ورزد، به يقين گناهى بزرگ بربافته است.»
آیه ۴۸سوره نساء
شأن نزول
در تفسیر كشف الاسرار و عدة الابرار آمده است که آیه ۴۸ سوره نساء در شأن وحشى بن حرب و اصحاب وى نازل شد. زمانی که وحشی حمزه را کشت و به مكه بازگشت، پشيمان شد و نامهاى نوشت به پیامبر(ص) كه چنين كارى از ما سر زد و ما از آن پشيمان شديم. سپس این آیه نازل شد.[۸]
بخشش همه گناهان غیر از شرک
گفته شده مطابق این آیه خداوند گناه شرک را هیچ‌گاه نمی‌بخشد.[۹] در تفسیر ابوالفتوح رازی آمده است هر که شرک ورزد، بخشیده نشود و هرکه پایین‌تر از شرک مرتکب گناهی شود، بخشش و عذاب او متوقف بر مشیت خداوند است.[۱۰] برخی گفته‌اند منظور از بخشش گناهان غیر از شرک، آن است که این گناهان قابلیت آمرزش دارند نه این که حتماً بخشیده خواهند شد.[۱۱]
فخر رازی (درگذشته ۶۰۶ق) مفسر اهل‌سنت، گفته است هرکه مرتد و مشرک شود از رحمت خداوند محروم می‌گردد.[۱۲] در تفاسیر نیز آمده هیچ عمل صالحی همراه با شرک، انسان را نجات نمی‌بخشد.[۱۳] گفته شده عدم آمرزش شرک در صورتی است که شخص، مشرک از دنیا برود و گرنه در دنیا هر گناهی با توبه قابل آمرزش است.[۱۴] در واقع این موضوع جایی است که انسان مشرک بدون توبه از دنیا برود.[۱۵]
پانویس
- ↑ قرشی بنابی، تفسير احسن الحديث، ج۲، ص۳۷۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۴۰۹.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۸۰.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۶۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۴۰۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۳۳.
- ↑ طبرسی، جوامع الجامع، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۸۸؛ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۹۷.
- ↑ میبدی، كشف الاسرار و عدة الابرار، ج۲، ص۵۳۵.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۸۳.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۱۳.
- ↑ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۴۵۳.
- ↑ فخر رازی، تفسیر کبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۲۲۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۴۰۹.
- ↑ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۴۵۳.
- ↑ مصباح یزدی، رستگاران، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۲۸۸.
منابع
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۴۰۸ق.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، تصحیح ابوالقاسم گرجی، قم، حوزه علمیه قم، ۱۴۱۲ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر الکبیر، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر، ۱۳۷۵ش.
- مصباح یزدی، محمد تقی، رستگاران، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، بی‌تا.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامی، ۱۳۷۱ش.
- میبدی، احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۱ش.