غاشیه نام هشتاد و هشتمین سوره قرآن است و همچنین از نام‌های روز قیامت. غاشیه، از مصدر "غشاوة" به معنی پوشاندن (فراگیرنده) است.[۱]
این واژه در آیه نخست سوره غاشیه آمده است: هل أتیک حدیث الغاشیة ﴿۱﴾ (آیا سخن غاشیه به تو رسیده است.)[۲] مفسران معتقدند سخن از قیامت در این سوره، سبب شده که یکی از نام‌های قیامت، غاشیه محسوب شود.[۳] علت انتخاب این نام برای قیامت نیز به دلیل حوادثی است که همه را در برمی‌گیرد. بعضی گفته‌اند: نامگذاری روز قیامت به غاشیه، به خاطر آتشی است که چهره‌های کفار و مجرمان را می‌پوشاند.[۴]
در برخی از روایات، درباره تفسیر و تأویل واژه «غاشیه» آمده است منظور از «هل أتیک حدیث الغاشیة»[۵] این است که (در آخر الزمان و پس از قیام امام زمان) قائم دشمنان اسلام و اهل بیت را با شمشیر فرا می‌گیرد.[۶] در روایتی دیگر از امام صادق(ع)، منظور از «هل أتیک حدیث الغاشیة...لا يُسْمِنُ وَ لا يُغْنِي مِنْ جُوعٍ» کسانی معرفی شده‌اند که دور امام (زمان) را می‌گیرند و نه همراهی‌شان به امام سودی می‌بخشد و نه آنان را بی‌نیاز می‌کند.[۷]در روایتی دیگر از امام صادق علیه‌السلام حاکمان جور و ظلم که با استبداد حکومت را از اهلبیت گرفتند به عنوان کسانی معرفی شده‌اند که با ظلم و ستمشان دین خدا را فراگرفتند.[۸]
در تفسیر أطیب البیان ذیل آیه ۲۱ سوره نبأ و آیه ۳۶ سوره نازعات آمده است که جهنم یک مار غاشیه است که ملائکه عذاب آن را به صحرای محشر می‌آورند. این مار در کمین کافران است و آتش از دهانش شعله می‌زند؛ دهان خویش را باز می‌کند و اهل خود را می‌بلعد.[۹] در این کتاب تفسیری، به منبع روایی این مطلب اشاره‌ای نشده است.
ضرب المثل فارسی «از ترس عقرب جراره به مار غاشیه پناه می‌برد» حاکی از این است که گاهی انسان چنان به سختی گرفتار می‌شود که از سختی بزرگ به رنج ساده‌تر پناه می‌برد.[۱۰]
پانویس
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۱ق، ج۱۵، ص۱۲۷.
- ↑ سوره غاشیه، آیه ۱.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۲۶، ص۴۱۴.
- ↑ سوره غاشیه، آیه ۱.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۰.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۷۹.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۰.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۳، ص۳۵۹ و ۳۸۳.
- ↑ آشنایی با ریشه ضرب المثل‌ها، پایگاه خبرنگاران جوان.
منابع
- آشنایی با ریشه ضرب المثل‌ها، پایگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۱۹ شهریور ۱۳۹۲ش.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۱ق.
- خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۳ش.