حکم بن ابی‌العاص: تفاوت میان نسخه‌ها

| نام = حَکم بن ابی العاص بن امیه

| تاریخ مرگ = سال ۳۱ یا ۳۲ق.

<!-- عرض جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش فرض شمال-->

<!-- طول جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش فرض غرب-->

| شناخته شده برای =

'''حَکم بن ابی العاص بن امیه'''، عموی [[عثمان بن عفان|عثمان بن عَفّان]]، پدر [[مروان بن حکم|مروان]] خلیفه اموی و از دشمنان سرسخت [[پیامبر(ص)]] بود. پس از آشکار شدن دعوت رسول خدا(ص) در [[مکه]]، وی پیامبر(ص) را بسیار می‌آزرد.

حکم بن ابی العاص پس از [[فتح مکه]]، به رغم میل خود، [[اسلام]] آورد و پس از مدتی در [[مدینه]] ساکن شد. وی در مدینه از رفتارهای زشت خود دست برنداشت. پیامبر(ص) او را لعنت کرده و به [[طائف]] تبعید کرد. و عثمان در زمان خلافت خود، ـ برخلاف اقدام پیامبر(ص) ـ حکم و فرزندانش را به مدینه بازگرداند.

حکم بن ابی العاص از سرشناسان تیره [[بنی امیه]] از قبیله [[قریش]] بود.<ref>ابن حجر عسقلانی، ج۲، ص۱۰۴</ref> از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست. گزارش‌های اندک از زندگی او اغلب درباره دشمنی هایش با [[پیامبر(ص) |پیامبر اکرم(ص)]] است و نشان می‌دهد وی از آن دسته دشمنانی بوده است که رفتارهای زشتی با پیامبر(ص) داشتند و از درایت و دوراندیشی تهی بودند. گفته شده کار وی [[حجامت]] بوده است.<ref>ابن رسته، ص۲۱۵</ref>

===دشمنی با پیامبر(ص) ===

پس از آشکار شدن دعوت رسول خدا(ص) در [[مکه]]، حکم بن ابی العاص پیامبر(ص) را بسیار می‌آزرد و از کسانی بود که بر سر پیامبر(ص) در هنگام [[نماز]] شکنبه گوسفند ریخت.<ref>ابن هشام، ج۲، ص۱۵۷</ref> حکم بر خویشانش که [[مسلمان]] می‌شدند، سخت می‌گرفت، چنان که برادرزاده خود، [[عثمان بن عفان|عثمان]]، را با طناب بست و او را تهدید کرد تا از دین جدید دست برندارد، وی را آزاد نخواهد کرد.<ref>ابن سعد، ج۳، ص۵۵</ref> وی در توطئه قتل پیامبر اکرم (توطئه [[دارالندوه]]) شرکت داشت و جزو محاصره کنندگان خانه آن حضرت بود.<ref>رجوع کنید به همان، ج۱، ص۲۲۸</ref>

حکم همچنان بر [[کفر]] و [[شرک]] خود باقی بود تا آنکه پس از [[فتح مکه]]، به رغم میل خود، [[اسلام]] آورد و پس از مدتی در [[مدینه]] ساکن شد.<ref>ابن حجر عسقلانی، همانجا</ref> مسلمانان همواره با تردید به اسلام آوردن حکم می‌نگریستند و مسلمانی او را واقعی نمی‌پنداشتند.<ref>رجوع کنید به بلاذری، ج۵، ص۱۲۵</ref>

===اذیت و آزار پیامبر(ص) ===

* حکم در مدینه نیز از رفتارهای زشت خود دست برنداشت. وی پشت سر [[رسول خدا(ص)]] به راه می‌افتاد و از راه رفتن پیامبر(ص) تقلید و حرکات حضرت را با دست و بینی و چشم مسخره می‌کرد.<ref>همانجا؛ ابن عبدالبرّ، ج۱، ص۳۵۹؛ ابن حجر عسقلانی، ج۲، ص۱۰۵</ref> یک بار که پیامبر(ص) حکم را در حال تقلید کردن دید، او را نفرین کرد و فرمود: «‌به همین حال بمان »، و حکم از آن لحظه تا پایان عمر به همان قیافه ماند<ref>طبری، ج۱۰، ص۵۸؛ ابن عبدالبرّ، ج۱، ص۳۵۹ـ۳۶۰</ref> و دچار رعشه و بی‌عقلی شد.<ref>بلاذری؛ ابن عبدالبرّ، همانجاها</ref>

* حکم اسرار پیامبر(ص) را فاش می‌نمود.<ref>بلاذری، همانجا</ref> مثلاً، آنچه را پیامبر(ص) درباره مشرکان [[قریش]] و [[منافق|منافقان]] به بزرگان [[صحابه]] می‌گفت، برملا می‌کرد.<ref>ابن عبدالبرّ، ج۱، ص۳۵۹</ref>

* یکی دیگر از کارهای او، که پیامبر(ص) را رنجیده خاطر ساخت، این بود که پشت خانه رسول خدا(ص) می‌ایستاد و به سخنان ایشان گوش می‌داد. یک بار نیز از شکاف در به درون خانه پیامبر(ص) می‌نگریست که پیامبر(ص) بیرون آمد و فرمود: «‌چه کسی مرا از شرّ این مرد نجات می‌دهد؟‌» سرانجام، رسول خدا(ص) وی را [[لعنت]] و به [[طائف]] تبعید کرد و فرمود او حق ندارد در مدینه با من زندگی و سکونت کند.<ref>بلاذری، همانجا</ref> برخی فرزندان حکم، از جمله عثمان و حارث<ref>همانجا</ref> و به قولی، [[مروان بن حکم|مروان]]، <ref>ابن عبدالبرّ، همانجا؛ ابن اثیر، ج۲، ص۳۷</ref> نیز همراه وی در طائف به سر بردند. تبعید حکم به طائف به سبب همه رفتارهای خصمانه او و نیز افشای اسرار پیامبر(ص) برای دشمنان وی از کفار و منافقان بود.<ref>بلاذری؛ ابن عبدالبرّ، همانجاها</ref> حکم از آن پس به طَریدِ (تبعید شده) رسول خدا(ص) مشهور گشت.<ref>رجوع کنید به ابن عبدربّه، ج۴، ص۲۶۷؛ مسعودی، ج۳، ص۷۸؛ ابن طقطقی، ص۱۴۳</ref>

* حکم بن ابی العاص مصداق بارز آیه ۵۷ [[سوره احزاب]] بود که در آن، آزار پیامبر(ص) با آزار خدا یکسان شمرده شده و خدا آزاردهندگان پیامبر را در دنیا و [[آخرت]] از رحمت خود دور کرده و [[عذاب]] خوارکننده‌ای برای ایشان در آخرت مهیا ساخته است.

* به گزارش [[احمد بن یحیی بلاذری|بلاذری]]<ref>بلاذری، ج۵، ص۱۲۶</ref> پیامبر اکرم(ص) نه فقط حَکم، بلکه ذریه و نسل او را نیز لعنت کرد، مگر مؤمنان آنان که‌اندک‌اند. ماجرای لعن حکم و فرزندانش از سوی پیامبر(ص)، در روایات متعددی از زبان [[صحابه]] و [[تابعین]] نقل شده است.<ref>رجوع کنید به ابن عبدالبرّ، ج۱، ص۳۶۰؛ ابن اثیر، ج۲، ص۳۷ـ۳۸؛ ذهبی، ج۲، ص۱۰۸</ref>

پس از رحلت پیامبر اکرم(ص)، حکم و فرزندانش تا زمان [[خلافت]] [[عثمان بن عفان|عثمان]] در تبعید بودند. عثمان ظاهراً به سبب خویشاوندْدوستی اصرار داشت که حکم و خانواده‌اش به [[مدینه]] بازگردند.<ref>رجوع کنید به ابن عبدربّه، ج۲، ص۱۹۴، ج۴، ص۲۸۶</ref> در زمان خلافت [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]]، عثمان از او خواست که حکم و فرزندانش را به مدینه بازگرداند، اما ابوبکر گفت: «‌من نمی‌توانم تبعیدی رسول خدا(ص) را به مدینه بازگردانم ».

با به خلافت رسیدن [[عمر بن خطاب]]، عثمان تقاضای خود را تکرار کرد، اما عمر نیز نپذیرفت. زمانی که عثمان به خلافت رسید، حکم و فرزندانش را به مدینه بازگرداند.<ref>یعقوبی، ج۲، ص۱۶۴؛ ابن اثیر، ج۲، ص۳۸</ref> بر این کار عثمان ایراد گرفته‌اند.<ref>رجوع کنید به بلاذری، همانجا؛ طبری، ج۴، ص۳۴۷، ۳۹۹</ref> مسلمانان نیز به بازگشتِ رانده شدگانِ رسول خدا(ص) به مدینه اعتراض کردند.<ref>رجوع کنید به ابن اثیر، همانجا</ref> عثمان با فراخواندن حکم و فرزندانش از [[طائف]] به مدینه و بخشیدن صد هزار درهم به او به منزله [[صله رحم]]، بی‌توجهی خود را به اقدام پیامبر(ص) و عواطف و احساسات مسلمانان نشان داد.<ref>صفدی، ۱۹۶۲، ج۱۳، ص۱۱۲</ref>

حکم در آخر عمر نابینا شد<ref>همو، ۱۳۲۹، ص۱۴۷</ref> و سرانجام در سال ۳۱ یا ۳۲ در [[مدینه]]<ref>همانجا؛ ابن حجر عسقلانی، ج۲، ص۱۰۶</ref> و به قولی، در آخر خلافت عثمان و چند ماه پیش از قیام مردم بر ضد عثمان (۳۵) درگذشت.<ref>ابن عبدالبرّ، ج۱، ص۳۵۹</ref> به دستور عثمان، بر سر قبر حَکم خیمه‌ای برپا کردند.<ref>ابن سعد، ج۸، ص۱۱۳</ref>

حکم بن ابی العاص هشت دختر و ۲۱ پسر داشت که مشهورترین آنها [[مروان بن حکم|مروان]]، داماد عثمان و خلیفه مشهور اموی، بود.<ref>ابن قتیبه، ص۳۵۳؛ نیز رجوع کنید به مصعب بن عبداللّه، ص۱۵۹ـ۱۶۰؛ بلاذری، ج۵، ص۱۶۰ـ۱۶۳</ref>