آیه ۱۲۴ سوره طه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
، «تنگی قلب به واسطه دوری از [[ولایت امام علی(ع)]]»<ref>گنابادی، بیان السعاده، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۹.</ref> | ، «تنگی قلب به واسطه دوری از [[ولایت امام علی(ع)]]»<ref>گنابادی، بیان السعاده، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۹.</ref> | ||
و «زندگی در حال کوری و کری از مسیر هدایت»<ref>بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۷۸۵.</ref> می‌شود. | و «زندگی در حال کوری و کری از مسیر هدایت»<ref>بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۷۸۵.</ref> می‌شود. | ||
اما از نظر ایشان مهمترین معنای دنیایی تنگی معیشت در نزد مفسران، «گرفتار شدن انسان به [[حرص]] و زیاده‌طلبی نسبت به آنچه ندارد و ترس نسبت به از دست دادن آنچه | اما از نظر ایشان مهمترین معنای دنیایی تنگی معیشت در نزد مفسران، «گرفتار شدن انسان به [[حرص]] و زیاده‌طلبی نسبت به آنچه ندارد و ترس نسبت به از دست دادن آنچه دارد»است.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۹۵؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۲۵۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۲۸؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵، رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۲، ص۱۱۱.</ref> | ||
مفسران درخصوص معنای معیشت تنگ در [[آخرت]] نیز آن را به مواردی چون «[[عذاب قبر]]»<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵؛ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۷۸۶.</ref>، «غذاهای [[جهنم|جهنمی]]»<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵.</ref>، «تسلط مارهای جهنمی»<ref>شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر إثنی‌عشری، ۱۳۶۳ش، ج۸، ص۳۴۳.</ref> تفسیر کرده‌اند. | مفسران درخصوص معنای معیشت تنگ در [[آخرت]] نیز آن را به مواردی چون «[[عذاب قبر]]»<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵؛ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۷۸۶.</ref>، «غذاهای [[جهنم|جهنمی]]»<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵.</ref>، «تسلط مارهای جهنمی»<ref>شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر إثنی‌عشری، ۱۳۶۳ش، ج۸، ص۳۴۳.</ref> تفسیر کرده‌اند. | ||
نسخهٔ ۲۲ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۳۶
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره طه |
| شماره آیه | ۱۲۴ |
| جزء | ۱۶ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | علت تنگی معیشت در دنیا، و کوری در روز قیامت، فراموش کردن خدا و اعراض از یاد او است. |
| آیات مرتبط | آیه ۹۷ سوره اسراء، آیه ۱۷ سوره جن، آیه ۱۰۰ سوره طه |
آیه ۱۲۴ سوره طه بیان می‌دارد که رویگردانی از یاد خدا، تنگی معیشت در دنیا، و کوری در روز قیامت، را به دنبال خواهد داشت.
در برخی از روایات رویگردانی از خداوند به رویگردانی از ولایت امیرالمومنین(ع) تفسیر شده و برخی از مفسران بر این باورند که کوری ایشان در قیامت نیز کوری از ولایت امام علی(ع) است.
مهمترین معنای تنگی معیشت در دنیا در نزد مفسران، گرفتار شدن انسان به حرص برای آنچه ندارد و ترس نسبت به از دست دادن آنچه دارد است. از این رو در اینجا تنگی مادی منظور نیست تا گفته شود چرا برخی از کافران ثروت فراوان دارند؟ بلکه منظور نارضایتی از زندگی است. چه فردِ کافر، ثروتمند باشد و چه فقیر.
مفسران بر این باورند که کوری در آخرت همچون کوری در دنیا نیست بلکه ممکن است فرد نسبت به خوبی‌ها کور و نسبت به بدی‌ها بینا باشد، از نظر ایشان می‌توان کوری در آخرت را به معنای عدم راهیابی به سوی سعادت و بهشت دانست.
اهمیت و جایگاه آیه
به گفته مفسران، آیه ۱۲۴ سوره طه ناظر به یکی از سنت‌های الهی در خصوص فرد و جامعه است[۱] که طبق آن، برای کسانی که از یاد خدا روی‌گردان شده‌اند، دو مجازات وجود دارد: یکی معیشت ضَنک (زندگی تنگ) در این دنیا و دیگری نابینایی در دنیای دیگر.[۲]
وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکا وَنَحْشُرُهُ یوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمَیٰ؛ و هر کس از یاد من دل بگرداند، در حقیقت، زندگی تنگ [و سختی] خواهد داشت، و روز رستاخیز او را نابینا محشور می‌کنیم.» (سوره طه، آیه ۱۲۴)
برخی از مفسران بر این باورند که مضمون این آیه در نقطهٔ مقابل عبارت «فَمَنِ اِتَّبَعَ هُدای» در آیه پیشین، قرار دارد و نشان می‌دهد که همانگونه که تبعیت از هدایت الهی، سعادت را به دنبال دارد، رویگردانی از یاد خدا نیز موجب تنگی و ناگواری در معیشت می‌شود.[۳]
برخی از پژوهشگران، از معنای این آیه در جهت تبیین مبانی و اصول پیشرفت یاد کرده[۴]و برخی نیز با نگاهی روانشناختی به آیه آن را به عنوان نسخه الهی در درمان استرس و اضطراب معرفی نموده‌اند.[۵]
معنای اعراض و رویگردانی از یاد خدا
از ابوبصیر اینگونه روایت شده است که:
از امام صادق(ع) سؤال کردم که منظور از آیه ««هر که از یاد من رو بگرداند زندگیش تنگ است» چیست؟ ایشان فرمودند: «منظور از آن اعراض از ولایت امیرالمومنین(ع) است.»عرض کردم منظور از ادامه آیه که «او را روز قیامت کور محشور کنیم» چیست؟ امام فرمود: کسی که قلبش در دنیا از ولایت امیرالمومنین(ع) کور باشد، در قیامت کور و سرگردان خواهد بود.
کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۳۵.
مفسران بر این باورند که اعراض و رویگردانی از یاد خدا، حالتی است که از سر عمد و قصد انجام می‌شود. در نتیجه حکم آیه، شامل موارد سهوی، فراموشی یا غفلت نمی‌شود.[۶]
برخی از محققین با توجه به بعضی از آیاتی که در آن به مسئله رویگردانی از خدا اشاره شده است، نشانه‌های آن را در مواردی همچون «توجه تمام به جذابیت‌های دنیا»، «بسته بودن دل و گوش برای هدایت» و «بدفرجامی و گرفتاری اُخری»، تعریف کرده‌اند.[۷]
در برخی از روایات، مسئله اعراض از یاد خداوند را به رویگردانی از مسائلی چون «ولایت امام علی(ع)»[۸] و نیز «ترک مراسم حج»[۹]تفسیر کرده‌اند.
معنای تنگی زندگی
برخی از پژوهشگران، بر این باورند که معنای تنگی معیشت در آیه ۱۲۴ سوره طه نزد اکثر مفسران به تنگی معیشت در زندگی دنیا تفسیر شده است[۱۰] که شامل مواردی چون «بی برکتی»[۱۱] ، «بخل و خساست»[۱۲] ، «گرفتاری به مال حرام»[۱۳] ، «عمر کوتاه»[۱۴] ، «تنگی قلب به واسطه دوری از ولایت امام علی(ع)»[۱۵] و «زندگی در حال کوری و کری از مسیر هدایت»[۱۶] می‌شود. اما از نظر ایشان مهمترین معنای دنیایی تنگی معیشت در نزد مفسران، «گرفتار شدن انسان به حرص و زیاده‌طلبی نسبت به آنچه ندارد و ترس نسبت به از دست دادن آنچه دارد»است.[۱۷]
مفسران درخصوص معنای معیشت تنگ در آخرت نیز آن را به مواردی چون «عذاب قبر»[۱۸]، «غذاهای جهنمی»[۱۹]، «تسلط مارهای جهنمی»[۲۰] تفسیر کرده‌اند.
از آنجایی که کلمه «معیشت» در آیه به صورت نکره آمده، از نظر برخی از پژوهشگران بدین معنا است که این نوع از زندگی دارای سختی‌هایی غیرقابل تصور و ناشناخته است.[۲۱] اما ایشان بر این باورند که با جمع‌بندی همه نظرات می‌توان تنگی معیشت را به معنای «نداشتن سکون و آرامش پایدار در زندگی» دانست که در هر زمانی، خودش را به گونه‌ای نمایش می‌دهد.[۲۲]
شبهه کوری در آخرت
با توجه به آیه ۱۲۴ در خصوص کوری گناهکاران در آخرت، این سؤال پیش می‌آید که برخی از آیات قرآن نظیر آیه ۱۴ سوره اسراء و آیه ۵۳ سوره کهف از بینابودن گناهکاران در قیامت برای دیدن نامه اعمال و آتش دوزخ خبر می‌دهد.[۲۳]
در پاسخ به این سؤال مفسران معتقدند که منظور از کوری در این آیه آن است که راهی به سوی سعادت و بهشت نخواهند یافت.[۲۴]
همچنانکه در روایتی از امام صادق(ع) کوری ایشان را کوری از طریق حق تعریف کرده است.[۲۵]
برخی دیگر از مفسران میان کوری دنیا و آخرت فرق گذاشته و گفته‌اند آنها تنها نسبت به خوبی‌ها کور هستند و بدی‌ها را خواهند دید.[۲۶] نظیر آنکه سلطان محمد گنابادی، در تفسیر بیان السعاده، کوری ایشان را کوری از ولایت امام علی(ع)، نشانه‌های حق و نعمت‌های آخرت دانسته است.[۲۷]
مولوی، عارف و شاعر ایرانی نیز تنگی معیشت را دلتنگی می‌داند که از آه مظلوم در وجود ظالم حاصل شده و اینگونه می‌سراید:[۲۸]
الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر
شبهه ثروتمندی کافران
با توجه به اینکه آیه ۱۲۴ سوره طه اعراض‌کنندگان از یاد خدا را به تنگی معیشت وعده داده است، دو سؤال پیش می‌آید: اول آنکه این معنا با آیاتی نظیر آیه ۵۵ و ۸۵ سوره توبه یا آیه ۱۳۱ سوره طه که از آسایش زندگی کافران خبر می‌دهد در تضاد بوده و دوم آنکه تجربه بشری نشان می‌دهد که بسیاری از انسان‌های کافر در آسوده‌ترین معیشت‌ها به سر می‌برند.[۲۹]
بیشتر مفسران در پاسخ به این پرسش به معانی مختلف تنگی معیشت اشاره کرده‌اند.[۳۰] به عنوان نمونه علامه طباطبایی، مفسّر و فیلسوف شیعه، بر این باور است که منظور خداوند در آیه مورد بحث، تنگی در معیشت مادی نیست. بدین معنا که کافر چه فقیر باشد و چه غنی، برخلاف مؤمن، همواره در نارضایتی نسبت به آنچه دارد و دل بستگی به آنچه ندارد، به سر می‌برد.[۳۱]
برخی از روایات نیز دلالت آیه را نسبت به نواصب و در زمان رجعت اهل بیت(ع) بیان داشته‌اند.[۳۲]
پانویس
- ↑ آقاجانی، «ویژگی‌ها و انواع سنت‌های الهی در تدبیر جوامع»، ص۵۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۳۰.
- ↑ نجفی، تفسیر آسان، ۱۳۹۸ق، ص۱۳۱.
- ↑ نظری، «مبانی و اصول پیشرفت در قرآن کریم»، ص۸۰.
- ↑ نصیری، تفسیر موضوعی قرآن، بی‌تا، ج۳، ص۲۲–۲۷.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان در تفسیر قرآن، ۱۳۸۰ش، ج۱۰، ص۵۲۴؛ موسوی مقدم، «ارزیابی دیدگاه مفسران دربارهٔ معناشناسی «معیشت ضنک» در آیه ۱۲۴ طه»، ص۷۰.
- ↑ موسوی مقدم، «ارزیابی دیدگاه مفسران دربارهٔ معناشناسی «معیشت ضنک» در آیه ۱۲۴ طه»، ص۷۰.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۳۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۳۰.
- ↑ موسوی مقدم، «ارزیابی دیدگاه مفسران دربارهٔ معناشناسی «معیشت ضنک» در آیه ۱۲۴ طه»، ص۷۵–۷۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۲۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۲۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵؛ طبرسی، جوامع الجامع، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۴۴۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵.
- ↑ گنابادی، بیان السعاده، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۹.
- ↑ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۷۸۵.
- ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۹۵؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۲۵۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۲۸؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵، رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۲، ص۱۱۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵؛ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۷۸۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵.
- ↑ شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر إثنی‌عشری، ۱۳۶۳ش، ج۸، ص۳۴۳.
- ↑ موسوی مقدم، «ارزیابی دیدگاه مفسران دربارهٔ معناشناسی «معیشت ضنک» در آیه ۱۲۴ طه»، ص۷۴.
- ↑ موسوی مقدم، «ارزیابی دیدگاه مفسران دربارهٔ معناشناسی «معیشت ضنک» در آیه ۱۲۴ طه»، ص۸۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۳۰.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۲۲۴.
- ↑ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۷۸۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۳۰.
- ↑ گنابادی، بیان السعاده، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۹.
- ↑ تاجدینی، فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشه مولانا، ۱۳۸۳ش، ص۳۵۴.
- ↑ برای این منظور نگاه کنید به نجفی، تفسیر آسان، ۱۳۹۸ق، ص۱۳۱؛ مغنیه، تفسیر کاشف، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۲۵۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۲۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۵۵؛ طبرسی، جوامع الجامع، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۴۴۱؛ گنابادی، بیان السعاده، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۹؛ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۷۸۵؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۹۵؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۲۵۵؛ رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۲، ص۱۱۱.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۲۲۴.
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۶۶؛ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۷۸۵.
منابع
- آقاجانی، نصرالله، ویژگی‌ها و انواع سنت‌های الهی در تدبیر جوامع، ش۷، زمستان ۱۳۹۳ش.
- بحرانی هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق، قسم الدراسات الاسلامیة موسسة البعثة، تهران، بنیاد بعثت، چ۱، ۱۴۱۶ق.
- تاجدینی، علی، فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشه مولانا، تهران، سروش، ۱۳۸۳ش.
- حسینی همدانی، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران، نشر لطفی، ۱۳۸۰ش.
- رازی، فخرالدین محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر وعلوم قرآن، ۱۳۸۷ش.
- زمخشری، جارالله محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، قم، حوزه علمیه قم، ۱۳۷۷ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان لعلوم القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- علامه طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، چاپ پنجم، قم، مکتبه الانشر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.
- شاه عبدالعظیمی، سید حسین، تفسیر اثنی‌عشری، تهران، میقات، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، ۱۴۰۴ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- گنابادی، سلطان محمد بن حیدر، بیان السعاده فی مقامات العباده، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
- مغنیه، محمدجواد، تفسیر کاشف، قم، دارالکتاب اسلامی، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چ۱، ۱۳۷۴ش.
- موسوی مقدم، سیدمحمد، ارزیابی دیدگاه مفسران دربارهٔ معناشناسی «معیشت ضنک» در آیه ۱۲۴ طه، مطالعات تفسیری، ش۲۷، ۱۳۹۵ش.
- نجفی خمینی، محمدجواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیة، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.
- نصیری، علی، تفسیر موضوعی قرآن، اصفهان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه، بی‌تا.
- نظری، محمد علی، مبانی و اصول پیشرفت در قرآن کریم، پژوهش نامه علوم انسانی اسلامی، ش۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش.