شیخ محمد بن طاهر ترکی فضلی (۱۲۹۲-۱۳۷۰ق) معروف به «محمد سَماوی نجفی» از مجتهدان، عالمان، قاضیان، ادیبان و شاعران شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری. شهرت عمده سماوی به جهت علاقه زیاد او به نسخه‌برداری کتاب‌های خطی و گردآوری کتب نادر بوده و از این رو دارای کتابخانه‌ای غنی بوده است. سماوی در ۱۳۷۰ق در نجف درگذشت. کتاب ابصار العین فی انصار الحسین با موضوع معرفی شهدای کربلا مشهورترین اثر اوست.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن طاهر سماوی نجفی |
| لقب | سَماوی |
| تاریخ تولد | ۲۷ ذی‌الحجه ۱۲۹۲ق |
| محل زندگی | نجف، سماوه |
| تاریخ وفات | ۲ محرم سال ۱۳۷۰ق |
| محل دفن | نجف |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | آقا رضا همدانی، سید محمد هندی، محمدطه نجف، محمدحسن مامقانی و شیخ الشریعه اصفهانی |
| محل تحصیل | نجف |
| اجازه اجتهاد از | سید حسن صدر |
| تألیفات | ابصار العین فی انصار الحسین |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | عضویت در مجمع ملی عراق |
| اجتماعی | قاضی و حاکم شرع در بغداد و نجف |
زندگی‌نامه
محمد در ۲۷ ذی‌الحجه ۱۲۹۲ قمری(۱۲۵۴ش) در سماوه به دنیا آمد و به دلیل تولد و سکونت در این منطقه به سَماوی شهرت یافت.[۱] او در ده سالگی پدرش را از دست داد و برای کسب علم و دانش به نجف مهاجرت کرد. مبانی علوم را از اساتید خود که معروف‌ترین آنان شیخ شکر بن احمد بغدادی و شیخ عبدالدین معتوق قطیفی بودند، استفاده کرد. ریاضیات را از آقا رضا اصفهانی آموخت و اصول فقه را از علی بن شیخ باقر جواهری، آقا رضا همدانی، سید محمد هندی، محمد طه نجف، محمدحسن مامقانی و شیخ الشریعه اصفهانی.[۲] او از شیخ علی بن شیخ باقر جواهری، سید محمد هندی و سید حسن صدر، اجازه اجتهاد داشت. سماوی تا سال ۱۳۲۲ق در نجف ماند و بعد از آن به وطن خویش بازگشت و تا سال ۱۳۳۰ق(۱۲۹۱ش) در آنجا ماند.[۳]
درگذشت
محمد سماوی در ۲ محرم سال ۱۳۷۰ق(۱۳۲۹ش) درگذشت و در نجف[۴] در حجره شماره ۷ حرم امام علی(ع) به خاک سپرده شد.[۵]
فعالیت
فعالیت‌های شیخ محمد سماوی نجفی به این شرح است:
- به مدت پنج سال به عنوان یکی از اعضای مجلس ولایت (شورای شهر) تعیین گردید.
- وی سال‌ها به عنوان قاضی و حاکم شرع در بغداد و نجف اشتغال داشت و در اثر اختلاف با سید محمد صدر، از سمت خویش کناره گرفت.
- عضویت در مجمع ملی عراق.[۶]
نسخه‌برداری کتاب
شیخ محمد سماوی پس از کناره‌گیری از قضاوت، به پژوهش، استنساخ و تألیف کتاب پرداخت. مهم‌ترین ویژگی او را همین شیفتگی به کتاب و کتابخانه ذکر کرده‌اند، به گونه‌ای که از همان دوران جوانی به گردآوری کتاب پرداخت و سال‌ها وقت خویش را صرف یافتن کتب خطی نادر و گردآوری کتاب‌های چاپی و منابع مهم کرد. بسیاری از کتاب‌های او به خط خودش بود که حدود ۲۶۰ کتاب است. نخستین کتابی که وی به خط خویش نسخه‌برداری نمود، کتاب مضامیر الامتحان سید مهدی قزوینی است که سماوی در ۱۲ سالگی آن را استنساخ کرده است.[۷]
تاسیس کتابخانه
کتابخانه شیخ محمد سماوی نادرترین و کهن‌ترین کتاب‌ها را دارا بود. وی خانه‌ای را در محله عماره خرید و طبقه دوم را به کتب مختلف اختصاص داد که بخشی از آن به خط خود مؤلفان بود. وی گروهی را استخدام کرد تا کتاب‌هایی را که نتوانسته بود نسخه‌ای از آن را بیابد برایش استنساخ کنند و همچنین در یافتن و استنساخ برخی مطالب به او کمک کنند. بخشی از کتب دیگر سماوی شامل کتاب‌های چاپی خارج از عراق بود مانند کتاب‌هایی که در «لِیدِن»[یادداشت ۱] و «بولاق»[یادداشت ۲] چاپ شده بود.
کتابخانه سماوی پس از وفات او به دخترش رسید و هنگامی که در معرض فروش قرار گرفت، برخی از بزرگان به خریدن کتاب‌های او پرداختند. حدود ۴۵۰ کتاب خطی و صدها کتاب چاپی توسط کتابخانه آیت‌الله حکیم خریداری شد و اغلب دیوان‌های شعر نیز از کتابخانه‌های شخصی سر درآورد.[۸]
آثار
برخی از آثار شیخ محمد سماوی عبارتند از:
- «ابصار العین فی انصار الحسین»، معروف‌ترین اثر سماوی درباره یاران امام حسین(ع) شامل شهدا و مجروحان در واقعه کربلا و قبل آن.
- «الطلیعة فی شعراء الشیعة»،
- «ظرفة الأحلام فیما نظم فی المنام»،
- «الکواکب السماویة فی شرح القصیدة الفرزدقیه»
- «شجرة الریاض فی مدح النّبی الفیاض.[۹][۱۰]
- مجالی اللطف بارض الطف[۱۱]
پانویس
- ↑ سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ش، ص۲۲.
- ↑ سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ش، ص۲۲.
- ↑ سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ش، ص۲۲.
- ↑ جهانبخش، شیخ محمد سماوی و کتابخانه‌اش، ۱۳۸۲ش.
- ↑ فتلاوی، مشاهیر المدفونین، ۱۴۲۷ق،ص۳۰۳-۳۰۵.
- ↑ جهانبخش، شیخ محمد سماوی و کتابخانه‌اش، ۱۳۸۲ش.
- ↑ جهانبخش، شیخ محمد سماوی و کتابخانه‌اش، ۱۳۸۲ش.
- ↑ جهانبخش، شیخ محمد سماوی و کتابخانه‌اش، ۱۳۸۲ش.
- ↑ سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ش، ص۲۴.
- ↑ کحاله، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۹۷.
- ↑ http://shiaonlinelibrary.com/الكتب/4419_مرقد-الإمام-الحسين-ع-السيد-تحسين-آل-شبيب/الصفحة_163
یادداشت
منابع
- سماوی، محمد، سلحشوران طف، ترجمه عباس جلالی، قم، زائر، ۱۳۸۱ش.
- جهانبخش، جویا، شیخ محمد سماوی و کتابخانه‌اش، مهر (فرهنگی، هنری، اجتماعی)، ۳۰ آذر ۱۳۸۲ - شماره ۲۹.
- کحاله، عمر، معجم المؤلفین، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- فتلاوی، کاظم عبود، مشاهیر المدفونین فی الصحن العلوی الشریف، قم، الاجتهاد، ایران، ۱۴۲۷ق.