پرسش:باور به عصمت امامان شیعه غلو است؟
شیعیان اعتقاد به عصمت امامان را غلو نمی‌دانند. به باور آنان دلایل عصمت اهل‌بیت(ع) و پیامبران یکی است و خارج از بندگی خدا نیست. متکلمان امامیه همچون علامه حلی عصمت را لطفی میداند که خداوند به بنده خود عطا می‌کند و او به واسطه آن، کار قبیح یا گناه انجام نمی‌دهد. فقهای شیعه برای اثبات عصمت امامان(ع) علاوه بر آیات قرآن به ادله عقلی همانند برهان افضلیت استناد کرده‌اند. در مقابل این اعتقاد شیعیان، ابن تیمیه و دیگر مخالفان، عصمت امامان را غلو می‌دانند.
مفهوم غلو
غلوّ را خروج هر چیز از حد و مرز و اندازه آن دانسته‌اند.[۱] که اعتقاد به خدا دانستن یک شخص، حلول خدا در او، اتحاد خدا با او یا اعتقاد به نبوت فردی که پیامبر نیست و مانند اینها از مصادیق آن هستند.[۲]
متکلمان امامیه عصمت را لطفی می‌دانند که خداوند به بنده خود عطا می‌کند و او به واسطه آن، کار قبیح یا گناه انجام نمی‌دهد.[۳]
عصمت اهل‌بیت(ع)
مخالفان شیعه همانند ابن تیمیه(متوفای ۷۲۹ق) از علمای سلفیه[۴] و ناصر القِفاری، از وهابی‌های معاصر[۵]، اعتقاد به عصمت امامان را غلو دانسته‌اند. اهل‌سنت نیز با توجه به رویکرد خاصی که به مسئله امامت و جانشینی پس از رسول‌اکرم(ص) دارند، آن را در رهبری اجتماعی-سیاسی خلاصه کرده و عصمت را از شرایط امامت نمی‌دانند.[۶] اما شیعیان معتقدند امام باید معصوم باشد.[۷] به باور شیعیان، اهل غلو کسی است که در توصیف فضائل اهل‌بیت(ع) از اعتدال خارج شده و آنها را از مقام عبودیت و بندگی فراتر ببرد و صفات خاص خداوند را به آنها نسبت دهد.[۸]
برخی از پژوهشگران بر این باورند که منکران عصمت، وجود میل به غریزه‌های نفسانی و شهوانی را ملازم با انجام گناه می‌دانند.[۹] در حالی که وجود چنین خواسته‌هایی فقط زمینه‌ساز آلودگی به گناه است و ممکن است موانعی مانند علم و اراده از تأثیر آن جلوگیری کند.[۱۰] علامه طباطبایی معتقد است که معصومان(ع) دارای علم خدادادی و اراده‌ای قویی هستند که با وجود این اراده، هرگز به سوی معصیت نمی‌روند.[۱۱]
دلایل عقلی بر عصمت امام
به اعتقاد جعفر سبحانی از فقهای معاصر شیعه، تمام دلایل عقلی که برای عصمت پیامبر(ص) ارائه می‌شود همچون تحقق اهداف بعثت و جلب اعتماد مردم، در مورد عصمت امام نیز مطرح می‌شود.[۱۲]
- برهان تسلسل: عبدالله جوادی آملی از فقهای معاصر، بر این باور است که انسان پیوسته در معرض خطاست و برای جلوگیری از آن نیاز به الگویی دارد که مصون از اشتباه باشد که همان امام است.[۱۳] اگر امام، معصوم نباشد، لازمه‌اش تسلسل یا الگو نداشتن است که هیچ کدام قابل قبول نیست؛ زیرا الگو داشتن، برای انسانها ضروری است و تسلسل نیز باطل است.[۱۴]
- واجب بودن حفظ شریعت: قرآن، از آنجایی که در آن، بسیاری از احکام به صورت کلی آمده؛ به تنهایی نمی‌تواند حافظ شریعت باشد. نیاز به تبیین و تفسیر جزئیات توسط معصوم هست تا انحراف به وجود نیاید.[۱۵]
- جلوگیری از اختلال در نظم جامعه: فقهای شیعه امام را حجت ویژه الهی دانسته‌اند،[۱۶] آنها معتقدند، امام باید از لحاظ عقل و معرفت بالاتر از سایر مردم باشد[۱۷] تا اعتماد جامعه را جلب کند.[۱۸] بنابراین اگر معصوم نباشد، مردم تسلیم او نخواهند شد. در این صورت غرض از نصب امام(ع) نقض خواهد شد و موجب به هم ریختن جامعه می‌شود.[۱۹]
- افضلیت: علامه حلی(۶۴۸-۷۲۶ق) فقیه و متکلم شیعی، در کشف المراد، آورده است که امام باید برتر از سایر مردم باشد؛ زیرا اگر مساوی با دیگران باشد، ترجیح او بر آنان بدون مرجّح و محال است، چنانکه اگر پایین‌تر از دیگران باشد، تقدیم مفضول لازم می‌آید، که عقل آن را قبیح میداند.[۲۰] به مقتضای این حکم، امام باید از همه جهات، یعنی علم، دین، کرامت، شجاعت و... برتر از دیگران باشد.[۲۱]
نهی از غلو در کلام اهل‌بیت(ع)
امام علی(ع) در نهج البلاغه می‌فرماید:
«ما جایگاه میانه و حد وسط هستیم، عقب ماندگان باید به ما ملحق شوند و تندروان غلوکننده باید به سوی ما بازگردند».[۲۲]
امامان معصوم علاوه بر اینکه خود را بنده خدا می‌دانستند، پیروان خود را از غلو نهی می‌کردند.[۲۳]
امام علی(ع) به شیعیان توصیه می‌کند که ائمه(ع) را از حدّ بندگى بالاتر نبرند و هر چه خواستند درباره آنان بگویند ولى غلوّ نکنند؛[۲۴] او از غلو کنندگان بیزاری می‌جوید.[۲۵]
امام صادق(ع) به شخصی که در مورد او غلو می‌کرد، گفت: ما بندگان، مخلوق خداییم و او را پرستش مى‌کنیم و اگر دست از پرستش او برداریم عذاب خواهیم شد.[۲۶]
امام رضا(ع) در دعایى هر گونه الوهیت، رازقیت و هر صفتی را که مخصوص خداست و غلات به اهل‌بیت(ع) نسبت می‌دهند را از خود سلب می‌کند. از شر اهل غلو و گفتارشان به خدا پناه می‌برد و از آنان اعلام برائت کرده و لعن می‌کند.[۲۷]
پانویس
- ↑ فراهینی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴۴۶.
- ↑ مفید، تصحیح الاعتقادات الامامیة، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۱.
- ↑ سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۳۲۶؛ علامه حلی، باب الحادی عشر، ۱۳۶۵ش، ص۹؛ فاضل مقداد، اللوامع الالهیه، ۱۴۲۲ق، ص۲۴۳.
- ↑ ابن‌تیمیه، مجموعة الرسائل والمسائل، بی‌تا، ج۱، ص۴۴.
- ↑ القفاری، اصول مذهب الشیعة الامامیة، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۷۷۶.
- ↑ تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۴۹.
- ↑ کشف المراد،۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۴۰.
- ↑ مفید، تصحیح الاعتقادات الامامیة، ۱۴۱۴، ص۱۳۱.
- ↑ شریفی و یوسفیان، پژوهشی در عصمت معصومان(ع)، ۱۳۸۸ش، ص۳۴و۳۵.
- ↑ شریفی و یوسفیان، پژوهشی در عصمت معصومان(ع)، ۱۳۸۸ش، ص۳۴و۳۵.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۱، ص۱۶۳.
- ↑ سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۵۱.
- ↑ جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۳۴۲.
- ↑ کشف المراد، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۴۰.
- ↑ جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۳۴۳.
- ↑ جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۳۴۳.
- ↑ جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۳۴۳.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۱۸۱.
- ↑ جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۳۴۴.
- ↑ علامه حلی، کشف المراد، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۳۶۶.
- ↑ جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۳۴۶.
- ↑ نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۰۹، ص۴۸۸.
- ↑ طبرسی، الإحتجاج على أهل اللجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۳۸.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ طبرسی، الإحتجاج على أهل اللجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۳۸.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار،۱۴۰۳ق، ج۴۷، ص۱۲۵.
- ↑ بحار الانوار،۱۴۰۳ق، ج۲۵، ص۳۴۳.
منابع
- ابن‌تیمیه، مجموعة الرسائل و المسائل، تعلیق سید محمد رشیدرضا، لجنة التراث العربي، بی‌تا.
- القفاری، ناصر عبدالله علی، اصول مذهب الشیعة الامامیة: عرض و نقد، جیزه، دار‌الرضا، چاپ چهارم، ۱۴۳۱ق.
- تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، قم، شریف رضی، ۱۴۰۹ق.
- جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، قم، نشر اسراء، ۱۳۹۲ش.
- سبحانی، جعفر، منشور جاوید، قم، موسسه امام صادق(ع)، ۱۳۸۳ش.
- سید مرتضی، علی بن حسین، رسائل الشریف المرتضی، قم، دارالکتب، ۱۴۰۵ق.
- شریفی، احمد حسین و حسن یوسفیان، پژوهشی در عصمت معصومان(ع)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۸ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الخصال، به تحقیق علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا(ع)، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- صادقی اردکانی، محمدامین، عصمت، قم، انتشارات حوزه علمیه، ۱۳۸۸ش.
- طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، به تحقیق محمد باقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی، ۱۴۰۳ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، الباب الحادی عشر، تهران، موسسه مطالعات اسلامی، ۱۳۶۵ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، بیروت، موسسه الاعلمی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، اللوامع الالهیه فی المباحث الکلامیة، تحقیق و تعلیق شهید قاضی طباطبایی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۲۲ق.
- فراهینی، خلیل ابن احمد، العین، قم، هجرت، ۱۴۰۹ق.
- قدردان قراملکی، محمدحسن، کلام فلسفی، قم، وثوق، ۱۳۸۳ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محقق، فاطمه، عصمت از دیدگاه شیعه و اهل تسنن، قم، آشیانه مهر، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
- مفید، محمد بن نعمان، تصحیح اعتقادات الامامیه، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ نهم، ۱۳۸۶ش.
- نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
| آیا می‌دانستید که... | جدیدترین پرسش‌ها |
| درگاه:پرسش/آیا می‌دانستید |