فهرست آثار محمدباقر مجلسی
فهرست آثار محمدباقر مجلسی مجموعه آثار محمدباقر بن محمدتقی مجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰ق) معروف به علامه مجلسی یا مجلسی دوم، از محدثان و فقیهان شیعه در قرن یازدهم هجری است.
میرمحمدحسین خاتون آبادی در رساله‌ای که در بیان عدد تألیفات علامه مجلسی نگاشته است، تألیف‌های عربی او را ده کتاب و نگاشته‌های فارسی او را ۴۹ کتاب دانسته است. او پس از جمع کردن کل سطرهای آثار مکتوب مجلسی و تقسیم آن بر دوران عمر او نتیجه گرفته است که او در هر روز تقریباً ۳۳ صفحه سیصد کلمه‌ای نوشته است.[۱]
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، مجموعه آثار محمدتقی مجلسی و فرزندش محمدباقر را به‌صورت نرم‌افزاری تحت عنوان مجموعه آثار مجلسیین و شامل متن ۴۵ عنوان کتاب در بیش از ۲۷۰ جلد در زمینه‌های فقه و کلام و حدیث و اخلاق و تاریخ معصومان(ع)، همراه با ارائه بیش از ۸۰ تصویر، صوت و فیلم مرتبط با آن‌دو را جمع‌آوری و منتشر کرده است.[۲]
بحارالانوار
مهم‌ترین و پرحجم‌ترین کتاب او بحارالانوار است که با نظارت علامه مجلسی و همکاری گروهی از شاگردانش در مدت زمان ۳۰ سال تألیف شده است.[۳]
مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن‌را در ۲۵ جلد جای داده است که در دوره‌های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌شود.[۴]
آقا بزرگ تهرانی در وصف بحارالانوار گفته است کتاب جامع حدیثی است که مانند آن نه قبلش و نه بعدش تألیف نشده است.[۵] بحارالانوار، مصدر و منبع علمی برای هر فردی است که به دنبال علوم آل محمد(ص) است. زیرا که اکثر منابع بحارالانوار از کتاب‌های معتمد و معتبری بوده که تعدادشان کم و دسترسی به آنها برای همگان امکان نداشته است.[۶]
سایر آثار عربی
علامه مجلسی به تألیف کتب و شرح مجموعه‌های حدیثی کهن شیعه نیز پرداخته است.[۷]
- الفوائد الطریفه فی شرح الصحیفه که شرح پنج دعای اول صحیفه سجادیه است.
- الوجیزه فی الرجال که در آن به بررسی احوال رجال و راویان احادیث است.
- رساله اوزان، که اولین تألیف علامه مجلسی است.
- مرآة العقول که شرحی بر کتاب الکافی است و در ۲۵ جلد به چاپ رسیده است.
- ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار که شرحی بر کتاب تهذیب الاحکام است و در ۱۶ جلد به چاپ رسیده است.
- الاعتقادات، رساله‌ای در اعتقادات که به فارسی و اردو ترجمه شده است.
- المسائل الهندیه که در آن سؤالات ملا عبدالله هندوستانی را جواب داده است.
- حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار
- رساله در اذان
- رساله در بعضى از دعاهائى که از صحیفه کامله سجادیه افتاده است
- رساله در شکوک نماز
- شرح اربعین (چهل حدیث)
فارسی‌نگاری
علامه مجلسی کتاب‌ها و رسالات متعددی به زبان فارسی نگاشت که تعداد آن را حدود ۵۰ کتاب و رساله شمارده‌اند.[۸] نگارش رسالات فارسی با هدف ترویج علوم دینی بین مردم عادی انجام می‌شد و رویه‌ای بود که مدتی پیش از علامه مجلسی آغاز شده بود، اما آثار مجلسی از شهرت بیشتری برخوردار شد و با استقبال بسیاری از فارسی زبانان همراه گشت.[۹]
از جمله آثار فارسی محمد باقر مجلسی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:[۱۰]
- تحفة الزائر درباره زیارت معصومان (ع) است که بنابر ادعای نویسنده همه زیارات از اسناد معتبر نقل شده است.
- جلاء العیون در باب تاریخ و مصائب چهارده معصوم نوشته شده است.
- حق الیقین در اعتقادات که آخرین تألیف مجلسی است و به عربی و اردو نیز ترجمه شده است.
- حلیة المتقین در باب آداب معاشرت و مستحبات زندگی روزانه فردی و اجتماعی که به عربی و اردو نیز ترجمه شده است.
- حیاة القلوب در باب سرگذشت پیامبران، زندگانی پیامبر اسلام (ص) و درباره امامت در سه جلد نگارش شده است.
- زاد المعاد که محتوای این کتاب، دعاها، زیارت‌ها و اعمال مستحبی در طول سال است ک پیش از مفاتیح الجنان، کتاب دعای رایج بین مردم بود.
- عین الحیاة که شرحی است بر وصیت پیامبر اسلام (ص) به ابوذر مشتمل بر پندهای اخلاقی و عقاید که به عربی و اردو نیز ترجمه شده است.
- تذکرة الائمّة
- ترجمه توحید امام رضا علیه السّلام
- ترجمه توحید مفضل
- ترجمه حدیث رجاء بن ابى ضحّاک که در مورد اعمال و رفتار نیکوی امام رضا(ع) است.
- ترجمه حدیث عبداللّه بن جندب
- ترجمه دعاى سمات
- ترجمه دعاى کمیل
- ترجمه دعاى مباهله
- ترجمه دعای جوشن صغیر
- ترجمه زیارت جامعه (کبیره)
- ترجمه فرحة الغرىّ (شادمانی نجف) نوشته سید عبدالکریم ابن طاوس
- ترجمه فرمان (عهدنامه) امیرالمؤمنین علیه السّلام به مالک اشتر
- ترجمه قصیده دعبل خزاعى
- ترجمه نماز
- تعبیر خواب
- ربیع الاسابیع که در مورد اعمال و ادعیه هفتگی است.
- شرح دعاى جوشن کبیر
- صواعق الیهود، در جزیه از کافران اهل ذمّه و احکام دیه
- کتاب اختیارات
- مجموعه رسائل اعتقادی علامه مجلسی
- مشکاة الانوار در باب قرآن و دعا، فضیلت قرائت و ثواب آن نوشته شد.
- مشکاة الانوار که خلاص عین الحياة است.
- مفاتیح الغیب که در روش‌ها و آداب استخاره نوشته شده است.
- مقباس المصابیح که در تعقیبات نماز است.
- نظم اللئالی که پرسش و پاسخ در مسائل فقهی است.
رساله‌ها
محمد باقر مجلسی رساله‌هایی در موضوعات مختلف نگاشته است که به نقل کتاب اختران فقاهت برخی از آنها عبارتند از:[۱۱]
- اختیارات در متفرّقات اعمال و جغرافیا و نجوم
- السابقون السابقون
- اوقات
- بداء
- بلاء
- بهشت و دوزخ
- جبر و تفویض
- دفع شبهه از حدیث جهل و معرفت
- دیات
- رجعت
- زکات
- صفات ذاتی و فعلی خداوند
- علائم ظهور امام مهدی(عج)
- فلسفه شهادت امام حسین(ع)
- کفارات
- مال ناصبی
- مناسک حج
- نکاح
- نماز
- نماز شب
پانویس
- ↑ خنیفرزاده، روز بزرگداشت علامه مجلسی رحمه الله، مجله گلبرگ، شماره ۳۲.
- ↑ مجموعه آثار مجلسیین رحمهما الله، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- ↑ مهدوی، زندگینامه علامه مجلسی، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۲۲۶.
- ↑ مهدوی، صورت هزینه‌ها و مخارج چاپ بحار الانوار، مقدمه، ص۱۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۳۸۹ق، ج۳، ص۱۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۳۸۹ق، ج۳، ص۲۶.
- ↑ طارمی، علامه مجلسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۲–۱۲۹؛ بلاغی، «شرح احوال علامه مجلسی»، ص۳۵؛ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۱، ص۴۰.
- ↑ خنیفرزاده، روز بزرگداشت علامه مجلسی رحمه الله، مجله گلبرگ، شماره ۳۲؛ انصاری قمی، ناصرالدین، اختران فقاهت، قم، دلیل‌ما، ۱۳۸۵ش.
- ↑ طارمی، علامه مجلسی، ۱۳۸۹ش، ۸۹–۹۵.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، دار التعارف للمطبوعات، ج۹، ص۱۸۳؛ بلاغی، «شرح احوال علامه مجلسی»، ص۳۵–۴۰.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۱، ص۴۰.
یادداشت
منابع
- امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، بی‌تا.
- انصاری قمی، ناصرالدین، اختران فقاهت، قم، دلیل‌ما، ۱۳۸۵ش.
- خنیفرزاده، علی، روز بزرگداشت علامه مجلسی رحمه الله، مجله گلبرگ، شماره ۳۲، مرداد ۱۳۸۱ش.
- طارمی، حسن، علامه مجلسی، تهران، طرح نو، ۱۳۸۹ش.
- مهدوی، مژده و نرگس پدرام، صورت هزینه‌ها و مخارج چاپ کتاب بحارالانوار (طبع کمپانی)، تهران، ثریا، ۱۳۹۵ش.
- مهدوی، مصلح الدین، زندگینامه علامه مجلسی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- مجموعه آثار مجلسیین رحمهما الله، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.