کعب بن اشرف
| از یهودیان و مخالفان پیامبر اکرم(ص) | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | هم‌پیمان شدن با قریش علیه پیامبر اکرم(ص) • فعالیت‌های تبلیغاتی و اقتصادی علیه مسلمانان |
| مرتبط | نزول آیه ۶۰ سوره نساء درباره وی |
کَعْب بن اَشرف، از بزرگان و ثروتمندان یهود و از مخالفان پیامبر اکرم(ص) در مدینه. او فعالیت‌های تبلیغاتی و اقتصادی بسیاری بر ضد مسلمانان داشت و تداوم این دشمنی‌ها سبب شد که رسول خدا(ص) دستور قتل او را صادر کند. وی سرانجام در ربیع الاول سال سوم قمری به قتل رسید.
نسب و کودکی
پدرش از اعراب بنی‌نَبهان، تیره‌ای از قبیلۀ طیء، و مادرش عَقیله، دختر ابوحُقَیق، از بزرگان بنی نضیر بود.[۱] از کعب با نسبت طائی یاد شده است.[۲]
هنگامی که پدرش درگذشت، مادرش وی را نزد برادران خود برد. کعب در میان بنی‌نضیر پرورش یافت و آیین یهود را برگرفت. به این دلیل، گاه وی را از این قبیله شمرده‌اند.[۳] طبق روایتی دیگر، پدر کعب به خاطر خونی که در روزگار جاهلیت از قبیله خویش ریخته بود به یثرب رفت و با بنی‌نضیر پیمان بست.[۴]
خصوصیات
کعب شاعری سخنور بود چنانکه به فَحْل فَصیح(شاعر چیره دست وزبان آور وشیوا) ملقب گشته است.[۵]
در پاره‌ای اشعار، وی را سیدالاحبار نامیده‌اند.[۶]
او بسیار ثروتمند و از این لحاظ سرآمد یهودیان حجاز بود و به همکیشان خود کمک مالی می‌کرد.[۷] بنا بر روایتی، لفظ طاغوت در آیه ۶۰ سوره نساء به او اشاره دارد.[۸]
دشمنی با اسلام
پس از پیروزی مسلمانان در غزوه بدر در سال دوم، کعب به قصد برانگیختن قریش بر ضد مسلمانان به مکه رفت و در رثای کشتگان قریش شعر گفت. برخی از مسلمانان اشعار او را با اشعار دیگری پاسخ گفتند، از جمله حَسّان بن ثابت به دستور پیامبر(ص)، مکیانی را که به وی پناه داده بودند، هجو گفت.[۹]
کعب و ۴۰ یهودی که وی را در این سفر همراهی کرده بودند، با۴۰ تن از مردان قریش در مکه بر ضد پیامبر هم‌پیمان شده بودند.[۱۰] هنگامی که اشعار هجویه حسان درباره مکیان به اطلاع آنان رسید، کعب را از نزد خود راندند.[۱۱]
کعب در بازگشت به مدینه نیز، اشعار توهین‌آمیزی در وصف زنان مسلمان سرود. او پیامبر اکرم(ص) و یارانش را نیز هجو می‌کرد و با سخنان خود به آنان آزار می‌رساند و دیگران را علیه آنان تحریک می‌کرد.[۱۲]
کعب علاوه بر فعالیت‌های تبلیغاتی بر ضد مسلمانان[۱۳] مخالف فعالیت‌های اقتصادی و تجاری آنان نیز بوده است. او به هنگام برپایی بازار مسلمانان در محله بقیع‌الزبیر مدینه، طناب‌های بازار مسلمانان را برید، ازاین‌رو، به دستور پیامبر، مکان بازار را به جایی نزدیک مسجد النبی منتقل کردند.[۱۴]
ماجرای قتل
کعب از آزار پیامبر و یارانش دست‌بردار نبود،[۱۵] پیامبر از مسلمانان خواست تا به شر و آزار وی پایان دهند. محمد بن مسلمه، ابونائله سلکان بن سلامه برادر رضاعی کعب و عده‌ای دیگر داوطلب شدند.[۱۶] این افراد پس از نقشه‌ای، کعب را از قلعه‌اش خارج کرده و در بیرون مدینه، به شکل غافلگیرانه‌ای کشتند.[۱۷]
قلعه کعب
قلعه کعب بن اشرف در ناحیۀ عوالی قرار داشت[۱۸] برخی محققان معاصر از وجود ویرانه‌های این قلعه در بلندی‌های حَرّه (ریگستان) جنوبی بنی نضیر، در حدود چهار کیلومتری جنوب‌شرقی مسجد النبی، گزارش داده‌اند.[۱۹]
پانویس
- ↑ نک: ابن‌هشام، السیرةالنبویة، ج۲، ص۱۶۰؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص۴۸۸؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ج۳، ص۲۲۳.
- ↑ نک: بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۳۱.
- ↑ نک: ابوالفرج‌اصفهانی، کتاب الاغانی، ج۲۲، ص۹۴.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیة، ج۳، ص۲۲۳.
- ↑ ابوالفرج‌اصفهانی، کتاب الاغانی، ج۲۲، ص۹۴؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ج۳، ص۲۲۳.
- ↑ ر. ک. ابن‌هشام، السیرةالنبویة، ج۳، ص۲۱۰.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیة، ج۳، ص۲۲۳.
- ↑ نک. بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۲.
- ↑ نک: واقدی، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۷؛ ابن‌هشام، السیرةالنبویة، ج۳، ص۵۵-۵۷؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۵۱.
- ↑ دیار بکری، تاریخ الخمیس، ج۱، ص۴۶۰.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۵۱.
- ↑ ابن‌هشام، السیرةالنبویة، ج۳، ص۵۸؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۳۲؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ج۲، جزء۴، ص۷.
- ↑ نک: وات، ص۱۲۸-۱۲۹
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ج۲، ص۷۴۷-۷۴۸.
- ↑ ابوالفرج‌اصفهانی، کتاب الاغانی، ج۲۲، ص۹۴.
- ↑ واقدی، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۸۷؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۳۲.
- ↑ ابن‌سعد، ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۳۲۳۳.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۳۳؛ ابوالفرج‌اصفهانی، کتاب الاغانی، ج۲۲، ص۹۴.
- ↑ نک: نجفی، مدینه‌شناسی، ج۱، ص۲۴۶-۲۴۸.
یادداشت
منابع
- ابن‌هشام، عبدالملک، السیرةالنبویة، چاپ مصطفی سّقا، ابراهیم بیاری و عبدالحفیظ شلبی قاهره، ۱۹۳۶م.
- ابن‌سعد، کتاب‌الطبقات‌الکبری، چاپ درالفکر- یا دارصادر، بیروت، قم، ۱۴۰۵ق.
- ابن‌حبیب بغدادی، محمد، کتاب اسماءالمغتالین...، ضمن نوادر المخطوطات، مجموعه ششم، چاپ عبدالسلام هارون، قاهره، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م.
- ابوالفرج اصفهانی، کتاب الاغانی، چاپ احسان عباس، ابراهیم سعافین و بکرعباس، بیروت، ۱۴۲۵ق/۲۰۰۴م.
- ابن کثیر دمشقی، البدایة و النهایة، چاپ احمد ابوملحم و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق، ۱۹۹۷م.
- حلبی، ابراهیم بن احمد، السیرة الحلبیة، چاپ عبداللّه محمد خلیلی، بیروت، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۲م.
- دیاربکری، حسین‌بن محمد، تاریخ الخمیس فی احوال انفس نفیس، بیروت، دارصادر، بی‌تا.
- سهیلی، عبدالرحمن، الروض الانف، چاپ عبدالرحمن وکی، قاهره، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- سمهودی، نورالدین علی، وفاء الوفاء بأخبار دارالمصطفی، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت ۱۳۷۴ق/۱۹۹۵م.
- طبری، محمدبن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت.
- نجفی، محمدباقر، مدینه‌شناسی، کلن، ۱۳۶۳ش.
- واقدی، محمدبن عمر، کتاب‌المغازی، چاپ مارسدن جونس، قاهره ۱۹۶۶م.
- Muhammad Hamidullah, The Battlefields of the prophet Muhammad, Centre Culturel Islamique, Heyder Abad-deccan, ۱۴۰۳H/ ۱۹۸۳ A.C.
- william montgomery watt, Muhammad, prophet and statesmam, Oxford ۱۹۷۴.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله:دانشنامه جهان اسلام