عین الیقین

عین الیقیندومین مرتبه از مراتب سه‌گانه یقین در عرفان اسلامی در کنار علم الیقین و حق الیقین، به معنای یقینی كه با دانش و از راه دلیل به دست می‌آید.

مفهوم‌شناسی

يقين در لغت به معنای علمی است که شک و تردیدی در آن نیست. در اصطلاح عرفان اسلامی، به معنای یقینی است كه انسان به مرحله مشاهده مى رسد و با چشم خود مثلا آتش را مشاهده مى كند.

تفاوت عین الیقین با علم اليقين مثل ديدن به شنيدن است .در سوره تكاثر اصطلاح عین اليقين، آمده است «كلاََّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ، لَترََوُنَّ الجَْحِيمَ ثُمَّ لَترََوُنهََّا عَينْ‏َ الْيَقِين.» چنان نيست كه شما خيال می‌كنيد اگر شما علم اليقين (به آخرت) داشتيد، قطعاً جهنّم را خواهيد ديد! سپس (با ورود در آن ) آن را به عين اليقين مشاهده خواهيد كرد.

خداوند متعال در اين آيات، ابتدا به علم اليقين اشاره نموده، كه اگر انسان علم اليقين داشتته باشد با چشم مي تواند حقايق را در همين دنيا مشاهده كند و جهنم را ببينند. و در ادامه به علم اليقين اشاره كرده كه منظور ديدن جهنم در قيامت است.

مراتب یقین

در عرفان اسلامی و بر اساس آیات قرآن کریم ، یقین دارای سه درجه و مرتبه است که عبارتند از؛ علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین. اولین و پایین‌ترین مرتبه، علم الیقین و دومین مرتبه عین الیقین است . ابن عربی معتقد است شناخت انسان از خداوند، اگر از راه عقل و دلیل باشد، «علم الیقین» و اگر از راه دل به ست آید «عین الیقین» و اگر با کشف و شهود به دست آید «حق الیقین» نام دارد. وی می‌گوید از راه عقل و با علم الیقین، تنها می‌توان خداوند را اثبات کرد، ولی با دو مرحله بالاتر یقین، می‌توان به خداوند رسید.

در روایتی این نوع از یقین خوب منعکس شده است. پیامبر با دیدن حارثة بن مالک بن نعمان انصارى به او فرمود: ای حارثة! در چه حالی است؟ گفت: ای رسول خدا! مؤمن حقیقی‌ام که به یقین رسیده‌ام. رسول خدا(ص) فرمود: هر چیزى را حقیقتى است، حقیقت گفتار تو چیست؟ گفت: ای رسول خدا! به دنیا بی‌رغبت شده‌ام، شب را (براى عبادت) بیدارم و روزهاى گرم را (در اثر روزه) تشنگى می‌کشم و گویا عرش پروردگارم را می‌نگرم که براى حساب گسترده گشته و گویا اهل بهشت را می‌بینم که در میان بهشت یکدیگر را ملاقات می‌کنند و گویا ناله اهل دوزخ را در میان دوزخ می‌شنوم. رسول خدا(ص) فرمود: حارثه، بنده‌ای است که خدا دلش را نورانى کرده است. سپس به حارثه فرمود: بصیرت یافتى، ثابت باش. حارثه عرض کرد: ای رسول خدا! از خدا بخواه که شهادت در رکابت را به من روزى کند، پیامبر(ص) فرمود: خدایا! به حارثه شهادت را روزى کن. چند روزى بیش نگذشت که رسول خدا لشکرى براى جنگ فرستاد و حارثه هم به میدان جنگ رفت و پس از کشتن تعدادی از افراد دشمن، شهید شد».

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• قرآن کریم.
• ابن عربی، محیی الدین، فتوحات مکیه، بیروت، دار احیاءالتراث، بی‌تا.
• انصاریان، حسین، عرفان اسلامی، قم، دارالعرفان، ۱۳۸۶ش.
• رضایی، «هویت شناسی یقین»، در مجله معرفت فلسفی، شماره ۲، زمستان ۱۳۸۳ش.
• طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسه اعلمی، بیروت،۱۳۹۴ق.
• فراهيدى، خليل بن احمد، كتاب العين، انتشارات هجرت، قم، ۱۴۱۰ق.
• مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب، ۱۳۷۱ش.

پیوند به بیرون

مقاله «هویت شناسی یقین».