حسن بن علی بن شدقم: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Aghaie بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''ابوالمکارم بدرالدین، حسن بن علی بن حسن بن علی ابن شدقم حسینی''' مشهور به '''ابن شَدقَم'''، موّرخ، [[فقه|فقیه]]، [[حدیث|محدّث]]، شاعر و ادیب [[مدینه|مدنی]] در سده ۱۰ق. | ||
==تولد و وفات== | ==تولد و وفات== | ||
[[آقابزرگ]] به نقل از [[تحفة الازهار]]، تألیف | [[آقابزرگ]] به نقل از [[تحفة الازهار]]، تألیف نواده‌اش [[ضامن بن شدقم|ضامن بن علی]]، تاریخ تولد و وفات او را ۹۳۲- ۹۹۵ق ذکر می‌کند<ref>طبقات اعلام الشیعة، ص۵۲.</ref> امّا سال ولادت و درگذشت او را ۹۴۲-۹۹۹ق نیز یاد کرده‌اند.<ref>اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۵، اعلام، ج۲، ص۲۰۴.</ref> | ||
== زادگاه و نسب == | == زادگاه و نسب == | ||
ابن شدقم | ابن شدقم عنوانی بوده که به پدرش نیز اطلاق می‌شده است.<ref>ریاض العلماء، ج۱، ص۲۴۹.</ref> | ||
وی در [[مدینه]] به دنیا آمد و در آنجا پرورش یافت؛ از پدرش علم آموخت و بر اقران خود برتری گرفت<ref>اعیان الشیعة، | وی در [[مدینه]] به دنیا آمد و در آنجا پرورش یافت؛ از پدرش علم آموخت و بر اقران خود برتری گرفت<ref>اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۵.</ref> و از بزرگان علمای [[امامیه]] شد.<ref>ریاض العلماء، ج۱، ص۲۳۶.</ref> خاندان او نیز همه از دانشمندان بودند و خود را از نوادگان [[امام سجاد(ع)]] می‌دانستند.<ref>فوائد الرضوّیة، ج۱، ص۱۰۴؛ ریاض العلماء، ج۱، ص۲۴۸-۲۴۹.</ref> | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
[[محمد باقر مجلسی|مجلسی]] او را با قید | [[محمد باقر مجلسی|مجلسی]] او را با قید کلمه ''ظاهراً'' از [[امامیه]] می‌داند<ref>بحارالانوار، ج۱، ص۲۵.</ref> ولی تألیفات وی و اجازه نامه هایی که از سوی علمای زمان به او داده شده، حاکی است که ابن شدقم [[شیعه]] بوده است.<ref>اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۶-۱۷۷؛ طبقات اعلام الشیعة، ص۵۳؛ ریاض العلماء، ج۱، ص۲۳۶.</ref> | ||
==استادان== | ==استادان== | ||
ابن شدقم علاوه بر پدر خود نزد | ابن شدقم علاوه بر پدر خود نزد استادانی مانند جمال الدین [[محمد بن علی تولاّیی بصری]] <ref>حسن بن علی حسینی.</ref> (در معقول)، [[محمد بن احمد سدیدی حسینی حجازی]] (در [[قرائات سبع]] و [[نحو]] و [[صرف]])، [[شیخ حسین همدانی]] در [[قزوین]]، [[شیخ محمد بکری صدیقی]] در [[مکه]]، [[مولا عنایت الله]] و [[شیخ نعمت الله]] در [[یزد]] و [[شیراز]] تحصیل کرده است.<ref>اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۷.</ref> | ||
==اجازات== | ==اجازات== | ||
در | در ۹۶۶ق از [[نعمت الله بن احمد بن خاتون عاملی]] و از <ref>محمد ابن علی بن ابوالحسن عاملی.</ref> صاحب [[المدارک]] و در ۹۸۳ق از شیخ [[حسین بن عبدالصمد عاملی]]، پدر [[شیخ بهایی]]، [[اجازه روایت]] گرفت.<ref>امل الامل، ج۲، ص۷۰؛ اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۶-۱۷۷؛ طبقات اعلام الشیعة، ص۵۳؛ رجال بحرالعلوم، ج۳، ص۱۱۲.</ref> | ||
==سرپرستی(نقابت) سادات== | ==سرپرستی (نقابت) سادات== | ||
ابن شدقم بعد از مرگ پدر ( | ابن شدقم بعد از مرگ پدر (۹۶۰ق) به جای وی منصب [[نقابت]] را عهده دار شد، ولی زهد و پرهیزگاری او سبب گردید که‌اندکی بعد، از این سمت استعفا کند. | ||
==مسافرت ها== | ==مسافرت ها== | ||
در روزگار | در روزگار جوانی (شعبان ۹۶۲) از [[مدینه]] عازم هند شد و در دکن به دربار [[سلطان حسین نظامشاه]] راه یافت و پس از مدتی آن شهر را به قصد [[شیراز]] ترک گفت. در [[ذیقعده]] ۹۶۴ به منظور زیارت [[حرم امام رضا(ع) |مرقد حضرت رضا(ع)]] از شیراز به [[خراسان]] رفت و در آنجا به ملاقات [[شاه تهماسب اوّل]] نایل آمد و مورد توجه او قرار گرفت. | ||
هنگامی که آوازه فضل و دانش او به گوش سلطان حسین رسید، وی را به [[هند]] دعوت | هنگامی که آوازه فضل و دانش او به گوش سلطان حسین رسید، وی را به [[هند]] دعوت کرد. ابن شدقم این بار به دعوت او مجدداً رهسپار هند گردید و در آنجا مورد استقبال واقع شد.<ref>طبقات اعلام الشیعة، ص۵۲؛ اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۶.</ref> | ||
==ازدواج== | ==ازدواج== | ||
پس از اینکه ابن شدقم به هند رفت نظامشاه خواهر خود، فتحشاه، را به او تزویج | پس از اینکه ابن شدقم به هند رفت نظامشاه خواهر خود، فتحشاه، را به او تزویج کرد و از این راه ثروتی هنگفت به ابن شدقم رسید. چون نظامشاه درگذشت، به مدینه، پیش خانواده خود بازگشت، ولی چون ریاست و منزلتی که در هند داشت، در موطنش فراهم نبود، به زودی بار دیگر عازم هند گردید<ref>سلافة العصر، ص۲۴۹.</ref> و به دربار شاه مرتضی، پسر و جانشین سلطان حسین نظامشاه پیوست و مورد احترام و تکریم وی قرار گرفت.<ref>اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۶.</ref> | ||
==محل دفن== | ==محل دفن== | ||
ابن شدقم در | ابن شدقم در ۵۷ سالگی در [[دکن]] وفات یافت و در آنجا به خاک سپرده شد. بعد از چندی پسر کوچکترش، حسین، بنا به وصیتی که کرده بود، جنازه‌اش را به [[مدینه]] منتقل کرد و در [[قبرستان بقیع]] دفن نمود.<ref>طبقات اعلام الشیعة، ص۵۴؛ معجم المؤلفین، ج۳، ص۲۵۱.</ref> | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
*[[زهرالریاض و زلال الحیاض]]. این اثر در تاریخ خلفا و [[امامان شیعه|امامان]] است و در حدود | *[[زهرالریاض و زلال الحیاض]]. این اثر در تاریخ خلفا و [[امامان شیعه|امامان]] است و در حدود ۹۶۳ق نوشته شده است.<ref>کشف الحجب والاستار، ص۳۰۵.</ref> | ||
ضامن بن | ضامن بن علی بن حسن نواده ابن شدقم، در تألیف کتاب [[تحفة الازهار]] خود از مطالب این اثر استفاده بسیار کرده است.<ref>رجال بحرالعلوم، ص۱۱۲.</ref> به نوشته وی این کتاب ۴ جلد است، ولی [[آقابزرگ]]<ref>الذریعه، ج۱۲، ص۷۰.</ref> می‌نویسد که در دو مجلّد تدوین یافته بوده است. | ||
از جلد سوم این | از جلد سوم این کتاب نسخه هایی در موزه [[بریتانیا]]، [[کتابخانه ناظر حسین]] در [[لکهنو]] و کتابخانه‌های دیگر موجود است. | ||
*[[الاسئلة الشدقمیة]] یا [[مسائل الشدقمیة]]. این اثر مشتمل بر سؤالات ابن شدقم از استاد خود [[حسین بن عبدالصمد حارثی|حسین بن عبدالصمد]] و پاسخ وی بر آنهاست. | *[[الاسئلة الشدقمیة]] یا [[مسائل الشدقمیة]]. این اثر مشتمل بر سؤالات ابن شدقم از استاد خود [[حسین بن عبدالصمد حارثی|حسین بن عبدالصمد]] و پاسخ وی بر آنهاست. نسخه‌ای از این کتاب که در ۹۹۲ق در [[شهر احمدنگر]] به مقابله و تصحیح ابن شدقم رسیده، به خط ''عبدالطیف جامعی''، در [[کتابخانه رضویه]] موجود است.<ref>الذریعه، ج۲، ص۸۷.</ref> | ||
*[[الجواهر النظامیة من حدیث خیر البریة]] یا [[الجواهر النظامشاهیة]] | *[[الجواهر النظامیة من حدیث خیر البریة]] یا [[الجواهر النظامشاهیة]] که برای نظامشاه، سلطان [[حیدرآباد]] نوشته شده و مشتمل بر اخبار فراوان در احوال [[امامان شیعه|امامان]] است. از نوشته نواده‌اش در کتاب تحفة الازهار چنین پیداست که وی در ۹۹۲ق از تألیف این کتاب فراغت حاصل کرده است.<ref>الذریعه، ج۵، ص۲۸۵؛ طبقات اعلام الشیعة، ص۵۴.</ref> | ||
*[[جواهر المطالب | *[[جواهر المطالب فی فضائل مولانا علی بن ابی طالب]]، کتاب جامعی است مشتمل بر فضایل و جنگها و [[خطبه]]ها و سخنان [[امام علی]](ع).<ref>بحارالانوار، ج۱، ص۲۵</ref> | ||
*[[دیوان ابن شدقم.]]<ref>الذریعه، | *[[دیوان ابن شدقم.]]<ref>الذریعه، ج۹ (۱)، ص۲۳۹.</ref> | ||
==کتابت نهج البلاغه== | ==کتابت نهج البلاغه== | ||
ابن شدقم خط | ابن شدقم خط زیبایی داشته است. او نسخه‌ای از [[نهج البلاغه]] را در ۹۹۴ق به [[خط نسخ]] کتابت کرده که اکنون در [[کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران]] موجود است.<ref>فهرست نسخه‌های خطی، ج۲، ص۳۲۲.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
نسخهٔ ۲۳ اوت ۲۰۱۴، ساعت ۱۷:۴۹
ابوالمکارم بدرالدین، حسن بن علی بن حسن بن علی ابن شدقم حسینی مشهور به ابن شَدقَم، موّرخ، فقیه، محدّث، شاعر و ادیب مدنی در سده ۱۰ق.
تولد و وفات
آقابزرگ به نقل از تحفة الازهار، تألیف نواده‌اش ضامن بن علی، تاریخ تولد و وفات او را ۹۳۲- ۹۹۵ق ذکر می‌کند[۱] امّا سال ولادت و درگذشت او را ۹۴۲-۹۹۹ق نیز یاد کرده‌اند.[۲]
زادگاه و نسب
ابن شدقم عنوانی بوده که به پدرش نیز اطلاق می‌شده است.[۳]
وی در مدینه به دنیا آمد و در آنجا پرورش یافت؛ از پدرش علم آموخت و بر اقران خود برتری گرفت[۴] و از بزرگان علمای امامیه شد.[۵] خاندان او نیز همه از دانشمندان بودند و خود را از نوادگان امام سجاد(ع) می‌دانستند.[۶]
مذهب
مجلسی او را با قید کلمه ظاهراً از امامیه می‌داند[۷] ولی تألیفات وی و اجازه نامه هایی که از سوی علمای زمان به او داده شده، حاکی است که ابن شدقم شیعه بوده است.[۸]
استادان
ابن شدقم علاوه بر پدر خود نزد استادانی مانند جمال الدین محمد بن علی تولاّیی بصری [۹] (در معقول)، محمد بن احمد سدیدی حسینی حجازی (در قرائات سبع و نحو و صرف)، شیخ حسین همدانی در قزوین، شیخ محمد بکری صدیقی در مکه، مولا عنایت الله و شیخ نعمت الله در یزد و شیراز تحصیل کرده است.[۱۰]
اجازات
در ۹۶۶ق از نعمت الله بن احمد بن خاتون عاملی و از [۱۱] صاحب المدارک و در ۹۸۳ق از شیخ حسین بن عبدالصمد عاملی، پدر شیخ بهایی، اجازه روایت گرفت.[۱۲]
سرپرستی (نقابت) سادات
ابن شدقم بعد از مرگ پدر (۹۶۰ق) به جای وی منصب نقابت را عهده دار شد، ولی زهد و پرهیزگاری او سبب گردید که‌اندکی بعد، از این سمت استعفا کند.
مسافرت ها
در روزگار جوانی (شعبان ۹۶۲) از مدینه عازم هند شد و در دکن به دربار سلطان حسین نظامشاه راه یافت و پس از مدتی آن شهر را به قصد شیراز ترک گفت. در ذیقعده ۹۶۴ به منظور زیارت مرقد حضرت رضا(ع) از شیراز به خراسان رفت و در آنجا به ملاقات شاه تهماسب اوّل نایل آمد و مورد توجه او قرار گرفت.
هنگامی که آوازه فضل و دانش او به گوش سلطان حسین رسید، وی را به هند دعوت کرد. ابن شدقم این بار به دعوت او مجدداً رهسپار هند گردید و در آنجا مورد استقبال واقع شد.[۱۳]
ازدواج
پس از اینکه ابن شدقم به هند رفت نظامشاه خواهر خود، فتحشاه، را به او تزویج کرد و از این راه ثروتی هنگفت به ابن شدقم رسید. چون نظامشاه درگذشت، به مدینه، پیش خانواده خود بازگشت، ولی چون ریاست و منزلتی که در هند داشت، در موطنش فراهم نبود، به زودی بار دیگر عازم هند گردید[۱۴] و به دربار شاه مرتضی، پسر و جانشین سلطان حسین نظامشاه پیوست و مورد احترام و تکریم وی قرار گرفت.[۱۵]
محل دفن
ابن شدقم در ۵۷ سالگی در دکن وفات یافت و در آنجا به خاک سپرده شد. بعد از چندی پسر کوچکترش، حسین، بنا به وصیتی که کرده بود، جنازه‌اش را به مدینه منتقل کرد و در قبرستان بقیع دفن نمود.[۱۶]
آثار
- زهرالریاض و زلال الحیاض. این اثر در تاریخ خلفا و امامان است و در حدود ۹۶۳ق نوشته شده است.[۱۷]
ضامن بن علی بن حسن نواده ابن شدقم، در تألیف کتاب تحفة الازهار خود از مطالب این اثر استفاده بسیار کرده است.[۱۸] به نوشته وی این کتاب ۴ جلد است، ولی آقابزرگ[۱۹] می‌نویسد که در دو مجلّد تدوین یافته بوده است.
از جلد سوم این کتاب نسخه هایی در موزه بریتانیا، کتابخانه ناظر حسین در لکهنو و کتابخانه‌های دیگر موجود است.
- الاسئلة الشدقمیة یا مسائل الشدقمیة. این اثر مشتمل بر سؤالات ابن شدقم از استاد خود حسین بن عبدالصمد و پاسخ وی بر آنهاست. نسخه‌ای از این کتاب که در ۹۹۲ق در شهر احمدنگر به مقابله و تصحیح ابن شدقم رسیده، به خط عبدالطیف جامعی، در کتابخانه رضویه موجود است.[۲۰]
- الجواهر النظامیة من حدیث خیر البریة یا الجواهر النظامشاهیة که برای نظامشاه، سلطان حیدرآباد نوشته شده و مشتمل بر اخبار فراوان در احوال امامان است. از نوشته نواده‌اش در کتاب تحفة الازهار چنین پیداست که وی در ۹۹۲ق از تألیف این کتاب فراغت حاصل کرده است.[۲۱]
- جواهر المطالب فی فضائل مولانا علی بن ابی طالب، کتاب جامعی است مشتمل بر فضایل و جنگها و خطبهها و سخنان امام علی(ع).[۲۲]
کتابت نهج البلاغه
ابن شدقم خط زیبایی داشته است. او نسخه‌ای از نهج البلاغه را در ۹۹۴ق به خط نسخ کتابت کرده که اکنون در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است.[۲۴]
پانویس
- ↑ طبقات اعلام الشیعة، ص۵۲.
- ↑ اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۵، اعلام، ج۲، ص۲۰۴.
- ↑ ریاض العلماء، ج۱، ص۲۴۹.
- ↑ اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۵.
- ↑ ریاض العلماء، ج۱، ص۲۳۶.
- ↑ فوائد الرضوّیة، ج۱، ص۱۰۴؛ ریاض العلماء، ج۱، ص۲۴۸-۲۴۹.
- ↑ بحارالانوار، ج۱، ص۲۵.
- ↑ اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۶-۱۷۷؛ طبقات اعلام الشیعة، ص۵۳؛ ریاض العلماء، ج۱، ص۲۳۶.
- ↑ حسن بن علی حسینی.
- ↑ اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۷.
- ↑ محمد ابن علی بن ابوالحسن عاملی.
- ↑ امل الامل، ج۲، ص۷۰؛ اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۶-۱۷۷؛ طبقات اعلام الشیعة، ص۵۳؛ رجال بحرالعلوم، ج۳، ص۱۱۲.
- ↑ طبقات اعلام الشیعة، ص۵۲؛ اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۶.
- ↑ سلافة العصر، ص۲۴۹.
- ↑ اعیان الشیعة، ج۵، ص۱۷۶.
- ↑ طبقات اعلام الشیعة، ص۵۴؛ معجم المؤلفین، ج۳، ص۲۵۱.
- ↑ کشف الحجب والاستار، ص۳۰۵.
- ↑ رجال بحرالعلوم، ص۱۱۲.
- ↑ الذریعه، ج۱۲، ص۷۰.
- ↑ الذریعه، ج۲، ص۸۷.
- ↑ الذریعه، ج۵، ص۲۸۵؛ طبقات اعلام الشیعة، ص۵۴.
- ↑ بحارالانوار، ج۱، ص۲۵
- ↑ الذریعه، ج۹ (۱)، ص۲۳۹.
- ↑ فهرست نسخه‌های خطی، ج۲، ص۳۲۲.
منابع
- آقابزرگ، الذریعه.
- همو، طبقات اعلام الشیعه، قرن 10، به كوشش منزوی، تهران، 1972م.
- ابن معصوم مدنى سید على صدرالدّین، سلافة العصر، تهران.
- افندی اصفهانى، عبدالله، ریاض العلماء، به كوشش محمود مرعشى و احمد حسینى، قم، 1401ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعة، به كوشش حسن امین، بیروت، 1983م.
- بحرالعلوم، محمد مهدی، رجال، به كوشش محمد صادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، نجف، 1212ق.
- حرّعاملی، محمد، امل الامل، بغداد، 1385ق.
- زركلى، اعلام.
- قمى، عباس، فوائد الرضوّیة، تهران، 1327ش.
- كحّاله، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، 1957م.
- كنتوری، اعجاز حسین، كشف الحجب والاستار، كلكته، 1330ق.
- مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، 1403ق / 1983م.
- کتابخانه مركزی دانشگاه تهران، خطى.
پیوند به بیرون
منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی