مجله شارلی ابدو
شارلی اِبدو (به فرانسوی: Charlie Hebdo؛ بهمعنای «هفتهنامه شارلی») یک نشریه طنز فرانسوی است که از سال ۱۹۷۰م منتشر میشود و بهواسطه انتشار کاریکاتورهایی درباره شخصیتهای مذهبی و سیاسی، بهویژه پیامبر اسلام(ص)، شهرت و جنجال فراوانی بهدست آورده است. این نشریه با هدف نقد و تمسخر سیاستمداران، نهادهای قدرت، مذهب و ساختارهای اجتماعی از طریق طنز فعالیت میکند، اما بسیاری از مطالب آن بهویژه در حوزه دین، واکنشهای شدید و اعتراضهای گستردهای را در سطح جهانی برانگیختهاند.
شارلی ابدو بارها هدف حملات خشونتآمیز قرار گرفته، از جمله در سالهای ۲۰۱۱، ۲۰۱۵ و ۲۰۲۰ که حمله سال ۲۰۱۵م توسط داعش مسئولیتش را بر عهده گرفت و موجی از اسلامهراسی را در اروپا و آمریکا بهدنبال داشت. در واکنش به این حملات، برخی با شعار «من شارلی هستم» از آزادی بیان دفاع کردند، در حالیکه بسیاری دیگر انتشار کاریکاتورهای توهینآمیز را مصداق بیاحترامی به مقدسات دانستند. فعالیتهای این نشریه همواره در مرز میان آزادی بیان و توهین به باورهای دینی قرار داشته و بحثهای گستردهای درباره حدود اخلاقی طنز و رسانه را برانگیخته است.
معرفی مجله
مجله شارلی ابدو در سال ۱۹۷۰م (۱۳۴۸ش)، پس از تعطیلی مجله فُکاهی «هارا کِری»، توسط شماری از نویسندگان همان مجله در فرانسه تأسیس شد.[۱] با این حال، شمارگان پایین و انتقادهای عمومی نسبت به کیفیت محتوای آن، موجب شد مجله به حالت نیمهتعطیل درآید تا اینکه در سال ۱۹۹۲م (۱۳۷۰ش) گروهی جدید به تیم قدیمی پیوستند و انتشار هفتهنامه شارلی ابدو را از سر گرفتند.[۲]
استفاده گسترده از کاریکاتور و انیمیشن، از ویژگیهای اصلی شارلی ابدو بهشمار میرود،[۳] هرچند مجلهٔ آلمانی «اِشپیگِل» شوخیهای آن را بیمزه و فاقد ظرافت توصیف کرده است.[۴]
بهگفته هیو اسکافیلد، خبرنگار بیبیسی در پاریس، هدف اصلی شارلی ابدو، تمسخر و انتقاد از سیاستمداران، پلیس، بانکداران و نهادهای مذهبی از طریق طنز است؛[۵] از جمله اقداماتی چون نوشتن نام کتابهای مقدس ادیان الهی بر روی کاغذ دستمال توالت و چاپ آن بر جلد مجله.[۶] اسکافیلد این سبک روزنامهنگاری را تند و همراه با گستاخی توصیف میکند که گاه به مرزهای اخلاق تجاوز کرده و به هرزنگاری نزدیک میشود.[۷]
توهین به مقدسات
هفتهنامه شارلی ابدو، که بهعنوان نشریهای طنزپرداز شناخته میشود، بارها به دلیل انتشار مطالب و تصاویر جنجالی مورد انتقاد قرار گرفته است. گفته شده که این مجله به هیچ دین، مذهب یا قانون اخلاقی پایبند نیست و انتشار تصاویر مستهجن و غیراخلاقی از چهرههای مذهبی چون حضرت عیسی(ع)، حضرت مریم(س)، حضرت محمد(ص) و همچنین طرحهای توهینآمیز درباره مسلمانان و شخصیتهای سیاسی و مذهبی جهان، نشاندهنده رویکردی است که بسیاری آن را مبتنی بر اهانت و تحریک میدانند.[۸]
در سال ۲۰۰۶م (۱۳۸۴ش)، شارلی ابدو اقدام به تجدید چاپ کاریکاتورهای بحثبرانگیز روزنامه دانمارکی جیلَندز پوستِن (Jyllands Posten) درباره پیامبر اسلام(ص) کرد. این اقدام با واکنش شدید انجمنهای مسلمان مواجه شد که طرحهای منتشرشده را نژادپرستانه و توهینآمیز دانستند و شکایتهایی علیه مجله مطرح کردند. با این حال، دو دادگاه در فرانسه شارلی ابدو را از اتهامات وارده تبرئه کردند.[۹]
در ادامهٔ همین رویکرد، شارلی ابدو در دسامبر ۲۰۲۲م (آذر ۱۴۰۱ش) فراخوانی برای کشیدن کاریکاتور سید علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران منتشر کرد. این اقدام با موجی از اعتراضها از سوی دولت ایران، حوزههای علمیه، احزاب، گروهها و شخصیتهای مختلف همراه شد و در واکنش، انجمن ایرانشناسی فرانسه از سوی ایران تعطیل گردید.[۱۰]
واکنشها
بهگزارش روزنامه ایران، روزنامه رسمی دولت، اقدامات نشریه شارلی ابدو در توهین به پیامبر(ص) و مقدسات اسلامی، و همچنین حمایت امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، از این نشریه، با اعتراض گسترده مراجع تقلید شیعه،[۱۱] مسلمانان جهان و مردم ایران همراه بوده است.[۱۲]
برخی از واکنشها به کاریکاتورهای منتشرشده در مجله فرانسوی شارلی ابدو عبارتاند از:
- علمای اهل تسنن و شیعه ایران با محکوم کردن اقدام نشریه شارلی ابدو در اهانت به حضرت محمد(ص)، بر حفظ اتحاد مسلمانان تأکید کردند.[۱۳]
- در اعتراض به پافشاری مقامات فرانسوی بر حمایت از انتشار این کاریکاتورها، سفیر و کاردار سفارت فرانسه در تهران به وزارت امور خارجه ایران احضار شدند.[۱۴]
- فراکسیون حقوق بشر مجلس شورای اسلامی نیز با توهینآمیز خواندن اقدامات شارلی ابدو، آن را «تروریسم رسانهای» علیه پیامبر اسلام دانست و خواستار پیگرد قانونی این نشریه از سوی نهادهای بینالمللی شد.[۱۵]
- سازمان همکاری اسلامی و دانشگاه الأزهر مصر نیز اهانت به حضرت محمد(ص) را محکوم کردند.[۱۶] الازهر هشدار داد که انتشار این کاریکاتورها موجب تشدید تنفر نسبت به مسلمانان خواهد شد. در مقابل، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه آمریکا و سخنگوی نخستوزیری انگلیس، انتشار این تصاویر را در چارچوب آزادی مطبوعات دانسته و از آن حمایت کردند.[۱۷]
- انتشارات الهدی، شماره ۳۶۷ نشریه «الوحده» را به زبان عربی منتشر کرد که مطالب آن در نقد شارلی ابدو و حمایتهای دولت فرانسه از این نشریه تنظیم شدهاست.[۱۸]
- در روزهای ۱۸ دی و ۱۹ دی سال ۱۴۰۱ش، در اعتراض به توهین مجله شارلی ابدو به سید علی خامنهای، مرجع تقلید شیعه و رهبر جمهوری اسلامی ایران، تجمعهای اعتراضی در شهرهای مختلفی چون قم،[۱۹] تهران[۲۰] و مشهد[۲۱] برگزار شد.
حمله داعش به دفتر مجله
دفتر مجله شارلی ابدو در سالهای ۲۰۱۱، ۲۰۱۵ و ۲۰۲۰ میلادی هدف سه حمله از سوی گروه تروریستی داعش قرار گرفت که هرکدام بازتابهای گستردهای در سطح جهانی داشتند.[۲۲] در سال ۲۰۱۱م (آبان ۱۳۹۰ش)، شارلی ابدو شمارهای را به قوانین اسلامی اختصاص داد و کاریکاتوری از پیامبر اسلام(ص) را روی جلد منتشر کرد. این اقدام با اعتراضهای گسترده در کشورهای اسلامی مواجه شد و وبسایت مجله نیز پس از تهدیدها برای مدتی از دسترس خارج گردید، اما پس از مدتی فعالیت خود را از سر گرفت.[۲۳]
در حمله سال ۲۰۱۵م، دوازده نفر از جمله چهار مدیر انتشارات و چند کاریکاتوریست کشته شدند. این حادثه واکنشهای گستردهای در اروپا و آمریکا بهدنبال داشت و بسیاری با شعار «من شارلی هستم» همبستگی خود را با قربانیان اعلام کردند.[۲۴] برخی منابع از جمله مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق، علت حمله را انتشار کاریکاتوری از ابوبکر بغدادی، رهبر داعش، دانستهاند و نه انتقامگیری بهدلیل اهانت به پیامبر اسلام(ص). وی تأکید کرده بود که مهاجمان بهدلیل توهین به بغدادی دست به این اقدام زدند.[۲۵] با این حال، تنها یک هفته پس از این حمله، شارلی ابدو شماره جدیدی منتشر کرد که در آن کاریکاتوری از پیامبر اسلام به چاپ رسید؛ اقدامی که از سوی بسیاری توهینآمیز تلقی شد و بهعنوان ادامه تحریک احساسات مسلمانان و تکمیل پروژه تخریبی داعش تعبیر گردید.[۲۶]
پانویس
- ↑ "Denis Robert: “L’histoire de ‘Charlie Hebdo’ est shakespearienne”», Télérama.
- ↑ «مجله 'شارلی ابدو' چیست و در مطبوعات فرانسه چه جایگاهی دارد؟»، سایت بیبیسی فارسی؛ "Denis Robert : “L’histoire de ‘Charlie Hebdo’ est shakespearienne”», Télérama.
- ↑ «مجله 'شارلی ابدو' چیست و در مطبوعات فرانسه چه جایگاهی دارد؟»، بیبیسی.
- ↑ Spiegel, "Krass, ohne Angst - und unter Polizeischutz.
- ↑ «مجله 'شارلی ابدو' چیست و در مطبوعات فرانسه چه جایگاهی دارد؟»، سایت بیبیسی فارسی.
- ↑ سادات گوشه، «توهین به مقدسات رکن اصلی شارلی ابدو»، روزنامه ایران، ۲۰ آذر ۱۴۰۱ش.
- ↑ «مجله 'شارلی ابدو' چیست و در مطبوعات فرانسه چه جایگاهی دارد؟»، سایت بیبیسی فارسی.
- ↑ سادات گوشه، «توهین به مقدسات رکن اصلی شارلی ابدو»، روزنامه ایران، ۲۰ آذر ۱۴۰۱ش؛ «شارلی ابدو؛ از توهین به مریم مقدس و مسیح تا پیامبر اسلام + تصاویر و فیلم»، خبرگزاری مشرق.
- ↑ Spiegel, "Krass, ohne Angst - und unter Polizeischutz.
- ↑ «ایران در واکنش به کاریکاتورهای شارلیابدو انجمن ایرانشناسی فرانسه را تعطیل کرد»، انصافنیوز؛ «گودرزی: شارلی ابدو اگر اسلام و انسانیت را تبلیغ کند باید تعجب کنیم»، قدسآنلاین؛ «درخواست سفارت ایران در پاریس برای برخورد با شارلی ابدو»، اعتمادآنلاین.
- ↑ «واکنش مراجع تقلید به اظهارات اسلامستیزانه مکرون»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ سادات گوشه، «توهین به مقدسات رکن اصلی شارلی ابدو»، روزنامه ایران؛ «پیامدهای انتشار کاریکاتور پیامبر اسلام؛ آیا فاصله میان جهان اسلام و فرانسه عمیق میشود؟»، وبسایت یورونیوز فارسی.
- ↑ «از آزادی بیانِ شایسته «نفرین» تا پاسخ شدید مسلمانان جهان به «شارلی ابدو»»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «کاردار فرانسه به وزارت خارجه احضار شد»، خبرآنلاین؛ «هتاکی شارلی ابدو؛ از احضار سفیر فرانسه تا تعطیلی انجمن ایرانشناسی در تهران»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «اقدام نشریه شارلی ابدو یک تروریسم رسانهای است»، وبگاه مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «انتشار کاریکاتور جدید در 'شارلی ابدو'/ تکمیل کار داعش»، جهاننیوز؛ [isna.ir/xdGBFq «سازمان همکاری اسلامی توهین شارلی ابدو به پیامبر اکرم(ص) را محکوم کرد»]، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «انتشار کاریکاتور جدید در 'شارلی ابدو'/ تکمیل کار داعش»، جهاننیوز.
- ↑ «شماره۳۶۷ نشریه الوحده منتشر شد/پاسخگویی به اقدامات موهن فرانسویان»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «دروس حوزههای علمیه تعطیل شد / تجمع طلاب و مردم قم در «پاسخ به اهانت نشریه هتاک فرانسوی»، خبرگزاری خبرآنلاین.
- ↑ «تجمع اعتراضی مردم تهران در مقابل سفارت فرانسه»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «تجمع طلاب مشهد در محکومیت اهانت نشریه فرانسوی»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «Spiegel», "Satire-Zeitung darf nicht mehr online gehen"
- ↑ «Spiegel», "Satire-Zeitung darf nicht mehr online gehen"
- ↑ «شارلی ابدو؛ از توهین به مریم مقدس و مسیح تا پیامبر اسلام + تصاویر و فیلم»، خبرگزاری مشرق.
- ↑ «مقتدی صدر: حمله به دفتر مجله «شارلی ابدو» به دلیل انتشار کاریکاتور «ابوبکرالبغدادی» بود»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ «انتشار کاریکاتور جدید در 'شارلی ابدو'/ تکمیل کار داعش»، سایت جهاننیوز.
منابع
- «از آزادی بیانِ شایسته «نفرین» تا پاسخ شدید مسلمانان جهان به «شارلی ابدو»»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۳۰ دی ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۶ دی ۱۴۰۱ش.
- «اقدام نشریه شارلی ابدو یک تروریسم رسانهای است»، وبگاه مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
- «انتشار کاریکاتور جدید در 'شارلی ابدو'/ تکمیل کار داعش»، جهاننیوز، ۲۴ دی ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
- «ایران در واکنش به کاریکاتورهای شارلیابدو انجمن ایرانشناسی فرانسه را تعطیل کرد [+بیانیه وزارت خارجه]»، انصافنیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۸ دی ۱۴۰۱ش.
- بریری، مرتضی، «چرا توهین مکرون به پیامبر اکرم (ص) نقض حقوق بشر است؟»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۸ آبان ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
- «پیامدهای انتشار کاریکاتور پیامبر اسلام؛ آیا فاصله میان جهان اسلام و فرانسه عمیق میشود؟»، وبسایت یورونیوز فارسی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اکتبر ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
- «تجمع اعتراضی مردم تهران در مقابل سفارت فرانسه»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۸ دی ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۰ دی ۱۴۰۱ش.
- «تجمع طلاب مشهد در محکومیت اهانت نشریه فرانسوی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ دی ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۰ دی ۱۴۰۱ش.
- «درخواست سفارت ایران در پاریس برای برخورد با «شارلی ابدو»»، اعتمادآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۴ دی ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۴۰۱ش.
- «دروس حوزههای علمیه تعطیل شد / تجمع طلاب و مردم قم در «پاسخ به اهانت نشریه هتاک فرانسوی»»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۸ دی ۱۴۰۱ش.
- «سازمان همکاری اسلامی توهین شارلی ابدو به پیامبر اکرم(ص) را محکوم کرد»، ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۹ دی ۱۴۰۱ش.
- سیده مریم سادات گوشه، «توهین به مقدسات رکن اصلی شارلی ابدو»، روزنامه ایران، ۲۰ آذر ۱۴۰۱ش.
- «شارلی ابدو؛ از توهین به مریم مقدس و مسیح تا پیامبر اسلام + تصاویر و فیلم»، خبرگزاری مشرق، تاریخ درج مطلب: ۹ بهمن ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۴۰۱ش.
- «شماره۳۶۷ نشریه الوحده منتشر شد/پاسخگویی به اقدامات موهن فرانسویان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ آبان ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
- «کاردار فرانسه به وزارت خارجه احضار شد»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۶ آبان ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۷ دی ۱۴۰۱ش.
- «گودرزی: شارلی ابدو اگر اسلام و انسانیت را تبلیغ کند باید تعجب کنیم»، قدسآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۳ آذر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۴۰۱ش.
- «مجله 'شارلی ابدو' چیست و در مطبوعات فرانسه چه جایگاهی دارد؟»، بیبیسی، تاریخ درج مطلب: ۱۷ دی ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۹ دی ۱۴۰۱ش.
- «مقتدی صدر: حمله به دفتر مجله «شارلی ابدو» به دلیل انتشار کاریکاتور «ابوبکرالبغدادی» بود»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۲۴ دی ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۹ دی ۱۴۰۱ش.
- «واکنش مراجع تقلید به اظهارات اسلام ستیزانه مکرون»، دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: ۹ آبان ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۵ دی ۱۴۰۱ش.
- «هتاکی شارلی ابدو؛ از احضار سفیر فرانسه تا تعطیلی انجمن ایرانشناسی در تهران»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۸ دی ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۹ دی ۱۴۰۱ش.