تعبیر خواب
تَعبیرِ خواب به معنای برگرداندن زبان رؤیا به زبان روزمره و عادی،[۱] که در ادبیات قرآنی با اصطلاح تأویلِ رؤیا بیان شده است.[۲]
درباره نخستین تعبیرکننده خواب یا همان خوابگزار نقل تاریخی دقیقی وجود ندارد، هرچند در برخی نقل‌ها از دانیال نبی و یوسف (ع) به عنوان یکی از قدیمیترین خوابگزاران نام برده شده است.[۳] درباره تعبیر خواب، کتاب‌های مختلفی ذکر شده که از جمله آنها کتاب منتخب الکلام فی تفسیر الأحلام نوشته محمد بن سیرین است.
گرچه عنوان «تعبیر خواب» در قرآن ذکر نشده است؛[یادداشت ۱] اما کتاب‌های تفسیری، کلمه تأویلَ الأحادیث و مَنام و بُشری را معادل آن دانستهاند.[۴] خوابی هم که تعبیر ندارد با کلمه أَضغاثُ أَحلام ذکر شده است.[۵][یادداشت ۲]مطهری اضغاث احلام را خاطرات پراکنده‌ای دانسته که برای انسان تجسم پیدا می‌کند. [۶]
از جمله آیاتی که به تعبیر خواب اشاره کرده، آیات ۴۲ به بعد سوره یوسف است که یوسف(ع) خواب پادشاه مصر را تعبیر کرد.[۷]
دانش تعبیر خواب در قرآن به عنوان دانشی الهی مطرح است.[۸][یادداشت ۳] برخی از مفسران، دانش تعبیر خواب را نوعی معجزه الهی می‌دانند.[۹] تعبیر خواب مورد توجه روانشناسانی چون فروید و یونگ نیز قرار گرفته است.[۱۰]
مجمع البیان رؤیا را چهار قسم دانسته است:
- رؤیایی که از جانب خدا است. (رؤیای صادقه)
- رؤیایی که از جانب شیطان است.
- رؤیایی که متاثر از حال مزاجی انسان است.
- رؤیایی که متاثر از افکار انسان است.
که از میان این چهار قسم، تنها قسم اول تعبیر دارد.[۱۱]
ویژگی های تعبیر کننده خواب
جابر بن يزيد از امام باقر (ع) روايت مى‌كند كه پيامبر (ص) مى‌فرمود: خواب مؤمن[چونان پرنده‌اى]ميان زمين و آسمان بر سر صاحبش بال مى‌گشايد تا آن هنگام كه خودش آن را تعبير كند يا ديگرى همچون خود او آن را برايش تعبير كند و چون خواب او تعبير شد به زمين آيد. پس خواب خود را جز برای خردمند نقل نكنيد.[۱۲] در روایت دیگری امام صادق(ع) از پیامبر(ص) نقل کرده که خواب را جز برای مؤمنی که از حسادت و ظلم (سرکشی) منزه است نباید نقل کرد.[۱۳]
امامان و تعبیر خواب
امامان در برخی از مواقع خواب را تعبیر کرده‌اند که در منابع روایی گزارش‌هایی از آن موجود است. به عنوان نمونه محمد بن مسلم می‌گوید در خواب دیدم گویا به خانه خویش درآمدم و ناگهان همسرم را دیدم که بیرون آمد و گردوی بسیاری شکست و آنها را بر سر من ریخت؛ و پس از این که ابوحنیفه خواب را برایش تعبیر کرد و او نپسندید امام صادق(ع) فرمود تعبیرش این است که ای پسر مسلم تو از زنی کام برمی گیری، و همسرت از این جریان باخبر می شود، و برای انتقام از تو جامه نوی را که در تن داری پاره پاره می‌کند، زیرا که پوست پوشش مغز است. (شاید منظور این باشد که لباس برای بدن مانند پوست برای مغز است) محمد بن مسلم گوید: به خدا سوگند میان تعبیر آن حضرت و وقوع آن در خارج یک هفته بیشتر فاصله نشد... [۱۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ علیزاده، «زبان نمادین رؤیاها»، ص۳۵.
- ↑ حداد عادل، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۱۷.
- ↑ علیزاده، «زبان نمادین رؤیاها»، ص۳۵.
- ↑ حداد عادل، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۹۰ش، ج۱۶، ص۲۱۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۳۶۴.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج ۲۸، ص۶۴۸.
- ↑ سوره یوسف، آیه۴۲.
- ↑ سوره یوسف، آیات۶ و ۲۱ و۱۰۱
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۹، ص۴۲۸.
- ↑ نگاه کنید به: فروید، تعبیرِ خواب، انتشارات آسیا؛ یونگ، انسان در جستجوی هویت خویشتن، نشر جامی.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۸۴۰.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۳۶.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۳۶.
- ↑ کلینی، الروضة من الكافی، ۱۳۶۲ش، ص۲۹۲.
یادداشت
- ↑ سوره یوسف آیه ۴۳يا أَيُّهَا الْمَلَأُ أَفْتُونِي فِي رُءْيايَ إِنْ كُنْتُمْ لِلرُّءْيا تَعْبُرُونَ «اى سران قوم، اگر خواب تعبير مى‌كنيد، در باره خواب من، به من نظر دهيد.» علامه طباطبایی در تفسیر آیه می گوید:تعبرون در این آیه از ماده «عبر» است که همان تأویل رؤیاست که گاهی به عنوان تعبیر رؤیا نامیده می‌شود. گویا تعبیر کننده از رؤیا به ماوراء آن که همان تأویل است عبور می‌کند(كَاَنّ العابِر يعبر من الرؤيا إلى ما وراءها من التأويل) و تأویل خواب در واقع حقیقتِ همان چیزی است که در خواب برای انسان نمایش داده شده است. طباطبایی، المیزان، منشورات اسماعيليان، ج۱۱، ص۱۸۶.
- ↑ «أَضْغاثُ» جمع «ضَغث» به معناى مخلوط كردن و «ضِغْث» به معناى دسته چوبِ مختلط است. «أَحْلامٍ» جمع «حلم» به معناى خواب پريشان است. «أَضْغاثُ أَحْلامٍ» يعنى خواب‌هاى پراكنده ودرهمى كه مُعبِّر نمى‌تواند سرنخى از آن را به دست آورد. قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۱۳.
- ↑ لَا يَأْتِيكُمَا طَعَامٌ تُرْزَقَانِهِ إِلَّا نَبَّأْتُكُمَا بِتَأْوِيلِهِ قَبْلَ أَنْ يَأْتِيَكُمَا ۚ ذَٰلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّی... غذايى را كه روزى شماست براى شما نمى‌آورند مگر آنكه من از تعبير آن به شما خبر مى‌دهم پيش از آنكه [تعبير آن] به شما برسد. اين از چيزهايى است كه پروردگارم به من آموخته است.
منابع
- قرآن کریم.
- حداد عادل، غلامعلی، دانشنامه جهان اسلام، تهران، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۹۰ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۸ق.
- علیزاده، زینب، «زبان نمادین رؤیاها» در مجله معارف اسلامی شماره ۹۴، بی‌تا.
- فروید، زیگموند، تعبیرِ خواب، ترجمه ایرج پورباقر، تهران، انتشارات آسیا، بی‌تا.
- کلینی، الروضة من الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۲ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب، ۱۳۷۴ش.
- یونگ، کارل گوستاو، انسان در جستجوی هویت خویشتن، ترجمه محمود بهفروزی، تهران، نشر جامی، بی‌تا.