ابوعلی حائری
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن اسماعیل بن عبدالجبار |
| لقب | ابوعلی حائری |
| تاریخ وفات | ۱۲۱۶ق |
| محل دفن | نجف |
| شهر وفات | نجف |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید محمدمهدی بحرالعلوم • سید محسن اعرجی کاظمی |
| تألیفات | منتهی المقال فی احوال الرجال • زهر الریاض • العذاب الواصب علی الجاحد الناصب |
ابوعلی حائری (۱۱۵۹-۱۲۱۵ یا ۱۲۱۶ق) با نام کامل محمد بن اسماعیل بن عبدالجبار رجال شناس و فقیه شیعه سدۀ سیزدهم، از شاگردان وحید بهبهانی، سیدعلی طباطبائی، سیدمحسن اعرجی کاظمی و سید محمد مهدی بحرالعلوم و صاحب کتاب منتهی المقال فی احوال الرجال است.
زندگی‌نامه
پدر وی مازندرانی بود[۱] اما او در کربلا زاده شد و کمتر از ۱۰ سال داشت که پدرش را از دست داد. ابوعلی، به نقل از پدرش، نسب خود را به ابن سینا رسانده است،[۲] اما چون ابن‌سینا فرزندی نداشته است، در صحت این انتساب تردید وجود دارد.[۳]
سال و محل درگذشت وی به روشنی معلوم نیست بر پایۀ نوشتۀ فرزندش در حاشیۀ منتهی المقال، وی در بازگشت از سفر حج در نجف (۱۲۱۶ق) در گذشت و همانجا مدفون شد[۴] اما خوانساری[۵] و خراسانی[۶] مرگ وی را در ۱۲۱۵ق و در کربلا دانسته‌اند و مدرس[۷] نیز تأکید کرده که او در کربلا به خاک سپرده شده است.
زندگی علمی
اساتید وی عبارتند از:
- آقامحمدباقر بهبهانی مشهور به وحید بهبهانی[۸]
- سیدعلی طباطبائی[۹]
- سیدمحسن اعرجی کاظمی[۱۰]
- سید محمد مهدی بحرالعلوم[۱۱]
شاگردان او نیز عبارتند از:
ابوعلی به گفتۀ خود سفرهای چندی به نقاط مختلف چون حجاز و یمن داشته است.[۱۴]
تألیفات
ابوعلی تألیفاتی داشته که معروف‌ترین آنها منتهی المقال فی احوال الرجال در زمینۀ رجال شیعه است. وی در تألیف این کتاب بیش از هر چیز به منهج المقال استرآبادی و تعلیقۀ وحید بهبهانی نظر داشته است. بر منتهی المقال تعلیقات و حواشی متعددی نوشته شده که برخی از آنها را آقا بزرگ تهرانی در الذریعه نام برده است.[۱۵] مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- تکملة رجال ابی علی از ملادرویش علی حائری
- اکمال منتهی المقال از محمد علی آل کشکول حائری.
منتهی المقال چند بار در تهران (۱۲۶۷، ۱۳۰۰ و ۱۳۰۲ق) به چاپ سنگی رسیده است.
پانویس
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۰۲؛ امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۱۲۴.
- ↑ حائری، ج ۷، ص۲۱۳ـ۲۱۴
- ↑ حبیب‌آبادی، ج ۲، ص۵۹۳؛ نیز رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، ستون ۳۹۴
- ↑ نکـ: کشمیری، نجوم السماء، ص۳۲۹؛ آقابزرگ، مصفی المقال، ص۳۴۹.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ج۴، ص۴۰۵.
- ↑ خراسانی، منتخب التواریخ، ص۳۱۴.
- ↑ مدرس، ریحانة الادب، ج۷، ص۲۱۰.
- ↑ ابوعلی، منتهی المقال، ج۴، ص۳۴۸.
- ↑ حائری، ج ۷، ص۲۱۳ـ۲۱۴؛ خوانساری، ج ۴، ص۴۰۴؛ امین، ج ۹، ص۱۲۴
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۰۲؛ مدرس، ریحانة الادب، ج۷، ص۲۱۰.
- ↑ خوانساری، ج ۴، ص۴۰۴؛ قمی، ج ۱، ص۱۱۹
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۰۲.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، ستون ۳۹۵
- ↑ ابوعلی، منتهی المقال، ج۴، ص۳۴۸.
- ↑ آقابزرگ، ج۲۳، ص۱۴.
منابع
- آستان قدس، فهرست.
- محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- همو، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ش.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- حائری، محمدبن اسماعیل، منتهی‌المقال فی احوال‌الرجال، قم ۱۴۱۶ق.
- محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم‌الآثار در احوال رجال دوره قاجار، ج ۲، اصفهان ۱۳۶۲ش.
- خراسانی، محمد هاشم، منتخب التواریخ، به کوشش ابوالحسن شعرانی، تهران، ۱۳۵۲ش.
- محمد باقر بن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، چاپ اسدالله اسماعیلیان، قم ۱۳۹۰ – ۱۳۹۲.
- محمدتقی دانش‌پژوه، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات : مجموعه امام جمعه کرمان، تهران ۱۳۴۴ش.
- محمدتقی دانش‌پژوه و علینقی منزوی، فهرست کتابخانه سپهسالار، بخش ۵، تهران ۱۳۵۶ش.
- دانش پژوه، محمد تقی، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات، تهران، ۱۳۴۴ش.
- یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعرّبة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰.
- محمد شیروانی، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه وزیری یزد، تهران ۱۳۵۰ـ۱۳۵۸ش.
- شورا، خطی.
- عباس قمی، کتاب الکنی و الالقاب، صیدا ۱۳۵۷ـ۱۳۵۸، چاپ افست قم بی‌تا.
- کشمیری، محمد علی، نجوم السماء، قم، ۱۳۹۴ق.
- اعجاز حسین‌بن محمدقلی کنتوری، کشف الحجب و الأستارعن اسماء الکتب و الأسفار، قم ۱۴۰۹.
- مدرس، محمد علی، ریحانة الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش.
- خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ش.
- حسین‌بن محمدتقی نوری، خاتمة مستدرک الوسائل، قم ۱۴۱۵ـ۱۴۲۰.
- همو، مستدرک الوسائل، تهران، ۱۳۱۸-۱۳۲۱ق.