حسین بن محمد آل‌عصفور
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حسین بن محمد بن احمد بن ابراهیم آل‌عصفور |
| لقب | شیخ حسین عصفور، بحرانی، درازی، شاخوری |
| محل زندگی | بحرین |
| تاریخ وفات | ۲۱ شوال ۱۲۱۶ق |
| شهر وفات | شاخوره |
| خویشاوندان سرشناس | یوسف بن احمد بحرانی، سلیمان ماحوزی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد بن احمد (پدر)، یوسف بن احمد بحرانی، عبدالعلی آل‌عصفور |
| تألیفات | انوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع، الفوادح الحسینیه و القوادح البینیة شارح الصدور و... |
| سایر | اخباری |
حسین بن محمد آل‌عُصفور (درگذشت: ۱۲۱۶ق) از عالمان شیعه در بحرین و از بزرگان اخباری بود. او از خاندان عصفور و برادرزاده یوسف بن احمد بحرانی بود. وی شاگردان زیادی را تربیت کرد. گفته شده پنج فرزندش نیز از عالمان دینی بودند که حسن آل‌عصفور مشهورترین آنها دانسته شده است.
حسین بن محمد تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف تاریخی، روایی، تفسیری، کلامی و فقهی داشت. انوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع، الفوادح الحسینیه و القوادح البینیة مشهور به مقتل آل‌عصفور، شارح الصدور و رافعة المحذور، أرجوزة فی الفقه و باهرة العقول از جمله آثار او دانسته شده است. وی در زمینه شعر نیز تبحر داشت و دیوانی مشتمل بر هفت هزار بیت نگاشت.
معرفی
حسین بن محمد آل‌عصفور، معروف به شیخ حسین عصفور[۱] از مشاهیر علمای امامیه،[۲] علامه، فقیه و محدث دانسته شده است. گفته شده او از بزرگان اخباری زمان خود[۳] و حتی رهبر اخباریان بود[۴] و به وی سید المشایخ و المحققین و مُجَدِّد المذهب گفته‌اند.[۵] حسین آل‌عصفور را با القابی چون درازی، شاخوری و بحرانی یاد کرده‌اند.[۶] او از اهالی بحرین بود[۷] و زعامت دینی آن منطقه و اطراف آن را به عهده داشت.[۸]
حسین بن محمد شاگرد پدر و عموهای خود، یوسف بحرانی و عبدالعلی آل‌عصفور بود.[۹] شاگردانش را عالمان زیادی از منطقه بحرین، قطیف، احساء و اطراف آنها تشکیل می‌دادند.[۱۰] او را فردی با استعداد و حافظه قوی دانسته‌اند به گونه‌ای که هر چه را می‌خواند حفظ می‌کرد.[۱۱] گفته شده بیش از ۱۲ هزار معنعن (حدیثی که راوی در تمام سلسله سند تصریح به لفظ «عن فلان» کرده است.) حفظ بود و در یک جلسه به تدریس، إفتاء، تصنیف، تألیف، و قضاوت می‌پرداخت.[۱۲]
او در پارسايى شهره بود و در ابراز اخلاص به امام حسین(ع) و شهيدان كربلا كوشش بسيار داشت و بيش‌تر اوقات در خانه‌اش مجلس سوگوارى برگزار مى‌كرد و از خود اشعار بسيارى در رثاى امام حسین(ع) مى‌خواند.[۱۳]
حسین عصفور در ۲۱ شوال ۱۲۱۶ق[۱۴] در پی اختلافات با خوارج به دست یکی از دشمنان[۱۵] در شاخوره بحرین[۱۶] به شهادت رسید. به همین علت به شهید آل‌عصفور نیز شهرت یافت.[۱۷] آرامگاه او در دهکده محل سکونتش شاخوره قرار داشته و شیعیان آن را زیارت می‌کنند.[۱۸]
بستگان سرشناس
حسین بن محمد آل‌عصفور، از خاندان عصفور بود[۱۹] آل‌عصفور از خاندان‌های شیعه در کرانه‌های خلیج فارس چون بحرین، قطیف و احساء بوده[۲۰] و عالمان مشهوری از آن ظهور کردند.[۲۱]
او، برادرزاده یوسف بن احمد بحرانی بود.[۲۲] پدرش نیز از فقها و محدثان شناخته شده آل‌عصفور دانسته شده و مادرش نیز فرزند سلیمان ماحوزی از عالمان بحرین بود.[۲۳]
گفته شده او هفت فرزند داشت که پنج[۲۴] یا شش نفر[۲۵] آنها از عالمان سرشناس بودند، و تعدادی از آنها در مناطق مختلف ایران زندگی می‌کردند.[۲۶] معروف‌ترین فرزند او حسن بن حسین از فقیهان شیعه بود که در سال ۱۲۱۶ق از بحرین به بوشهر مهاجرت کرد[۲۷] و امام جمعه، قاضی و حاکم شرع شهر شد.[۲۸] او علاوه بر تأثیرات اجتماعی و فرهنگی، سبب تقویت جایگاه شیعیان در این مناطق شد.[۲۹] عبدالله عصفوری امامت جماعت و امامت جمعه و مسئول نشر احکام در بحرین[۳۰] و همچنین احمد بن حسین عالم و امام جماعت و مسئول امور شرعیه شهر بوشهر[۳۱] از جمله فرزندان دیگر حسین بن محمد بودند.
آثار
حسین بن محمد کتاب‌های زیادی[۳۲] در زمینه‌های مختلف روایی، کلامی و فقهی تألیف کرد و آثارش بیش از ۵۰ مورد دانسته شده که برخی از آنها به دست ما رسیده است.[۳۳]
او کتاب الحدائق الناظره را با عنوان تتمة الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهره تکمیل کرد.[۳۴] مفاتیح الغیب و التبیان فی تفسیر القرآن،[۳۵] انوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع،[۳۶] الفوادح الحسینیه و القوادح البینیة مشهور به مقتل آل‌عصفور،[۳۷] شارح الصدور و رافعة المحذور،[۳۸] أرجوزة فی الفقه،[۳۹] الاشراف،[۴۰] باهرة العقول،[۴۱] وفاة النبی(ص) المسمی بالتهاب نیران الأحزان و مثیر الاکتئاب و الأشجان،[۴۲] البراهین النظریة فی اجوبة المسائل البصریة،[۴۳] الجُنَّة الوَقیَّه فی احکام التقیة،[۴۴] خبر السفاح و سدیر،[۴۵] الدُّرة الغرّاء فی وفاة الزهراء(س)،[۴۶] ذریعة الهُداة فی بیان معانی الفاظ الصلاة،[۴۷] و القول الشارح و الحجة لثمرات المهجة در عقاید[۴۸] از جمله آثار او قلمداد شده است.
حسین بن محمد علاوه بر علوم دینی در علوم مختلف[۴۹] دیگر چون شعر نیز تبحر داشت و دیوانی به نام شارح الصدور معروف به دیوان حسین بن محمد آل‌عصفور نوشت که منظومه‌ای بیش از هفت هزار بیت[۵۰] در اصول دین است.[۵۱]
پانویس
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰.
- ↑ مؤسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۲۲۶.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰؛ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۳.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۹۳ به نقل از تاریخ بحرین.
- ↑ تبریزی، مرآة الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۲۶؛ عبدالحمید، معجم مورخی الشیعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۹۶.
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۲، ص۲۵۷.
- ↑ مؤسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۲۲۶.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰؛ بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۲۰۷-۲۱۱.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰؛ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۹۳.
- ↑ یوسفی اشکوری، «آل عصفور»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۸۹.
- ↑ یوسفی اشکوری، «آل‌عصفور»، ج۲. ص۴۳۸.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۹۳.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۱۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۵، ص۱۱۴۰.
- ↑ تبریزی، مرآة الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص: ۲۲۸؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۵.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۷۲.
- ↑ بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۲۱۳-۲۱۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۷۲.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۷۹.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۳۴۶.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۱۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۲۰، ص۷۷۵.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۸۶.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ «آشنایی با اندیشمندان جهان اسلام / حسین آل عصفور»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۱.
- ↑ عبدالحمید، معجم مورخی الشیعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۹۷.
- ↑ کنتوری، کشف الحجب و الأستار، ۱۴۰۹ق، ص۶۹؛ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۳؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۳۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۶، ص۳۶۴؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۴۲۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۸۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۰۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۵؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۶۶.
- ↑ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۴۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۸۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۰۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۱۳۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۱۰۴؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۴۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۳۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۲۱۱.
- ↑ کحاله، معجم المؤلفین، ۱۳۷۶ق، ج۴، ص۴۴.
- ↑ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۲۴۸-۲۴۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴.
منابع
- «آشنایی با اندیشمندان جهان اسلام / حسین آل عصفور»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲۹ مهر ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید: ۲۱ آذر ۱۴۰۲ش.
- امین، حسن، مستدرکات أعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
- امین، محسن، أعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات أعلام الشیعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ق.
- بحرانی، علی بن حسن، أنوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الأحساء و البحرین، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، ۱۴۰۷ق.
- تبریزی، علی بن موسی، مرآة الکتب، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجف، ۱۴۱۴ق.
- حبیب آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار، اصفهان، کمال، ۱۳۶۲ش.
- رفاعی، عبد الجبار، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت صلوات الله علیهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۷۱ش.
- زرکلی، خیر الدین، الأعلام (قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹م.
- صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، بیروت،دار المؤرخ العربی، ۱۴۲۹ق.
- عبدالحمید، صائب، معجم مورخی الشیعة: الإمامیة - الزیدیة -الإسماعیلیة، قم، مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۴ق.
- کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۷۶ق.
- کنتوری، اعجازحسین بن محمدقلی، کشف الحجب و الأستار عن أسماء الکتب و الأسفار، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۱۸.
- موسسه امام صادق(ع)، گروه علمی، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق.
- یوسفی اشکوری، حسن، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۴ش.