مَهرُ الْمِثل مهریه‌ای است که بعد از ازدواجی تعیین می‌شود که در صیغهٔ آن، مهریه تعیین نشده باشد و زن و مرد با هم آمیزش کرده باشند. مهرالمثل مخصوص ازدواج دائم است و در ازدواج موقت مهرالمثل نداریم. اگر در صیغهٔ آن، مهریه تعیین نشود، ازدواج باطل است.
به‌فتوای فقیهان، برای تعیین مهرالمثل یک زن باید به زنان هم‌شأن او توجه کرد و براساس معیارهایی چون سن، زیبایی، بکارت و جایگاه خانوادگی، مهریه را مشخص کرد.
طبق فتوای مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه، مهریه‌های غیرمتعارف مثل هزار سکه بهار آزادی، باطل‌اند و به مهرالمثل تبدیل می‌شوند.
مفهوم‌شناسی
«مَهرالْمِثل» به مهریه‌ای می‌گویند که بعد از ازدواج تعیین می‌شود. چنین مهریه‌ای هنگامی مطرح می‌شود که زن و مرد، به عقد دائم هم درآمده باشند و آمیزش هم صورت گرفته باشد، اما در صیغهٔ ازدواج، مهریه تعیین نکرده باشند.[۱]
مهرالمثل چگونه تعیین می‌شود؟
به‌فتوای فقیهان، برای تعیین مهرالمثل یک زن، مهریهٔ زنان هم‌شأن یا همانند او در نظر گرفته می‌شود.[۲] محمدحسن نجفی، از فقیهان شیعه در قرن سیزدهم قمری می‌گوید در تعیین مهرالمثل باید معیارهایی چون جایگاه خانوادگی، زیبایی، سن، بکارت، دارایی و هر ویژگی دیگری که به‌واسطهٔ آن، جایگاه زن متفاوت می‌شود لحاظ شود.[۳]
در چه مواردی باید مهرالمثل تعیین کرد؟
طبق فتواهای فقیهان، در موارد زیر مهرالمثل به زن تعلق می‌گیرد:
- در عقد دائم، زمانی که مهریه تعیین نشده و آمیزش صورت گرفته است.[۴] در عقد موقت مهرالمثل نداریم و اگر در صیغه ازدواج، مهریه تعیین نشود، عقد باطل است.[۵]
- در صورت آمیزش به شبهه،[۶] به‌شرطی که شبهه برای دو طرف یا زن به‌تنهایی پیش آمده باشد؛ اما اگر زن از حرمت آمیزش اطلاع داشته باشد، مهرالمثل به او تعلق نمی‌گیرد.[۷]
- اگر مهریه مبهم و نامشخص باشد. برای مثال، اگر مهریه تعلیم یکی از سوره‌های قرآن باشد، بدون اینکه آن سوره تعیین شود، مهریه باطل می‌شود و اگر آمیزش رخ داده باشد، مهرالمثل به‌عهده مرد است.[۸]
- اگر مردی مرتد شود و نداند که حق نزدیکی با همسرش را ندارد و با او نزدیکی کند، فقهایی مانند شیخ طوسی گفته‌اند که این مرد علاوه بر مهر‌المسمی (مهریه‌ای که در هنگام عقد تعیین کرده‌اند)، مهرالمثل را نیز باید پرداخت کند.[۹]
- اگر زوجین مسلمان شوند یا مرد به‌تنهایی مسلمان شود، برخی فقها معتقدند که همسری آن‌ها فسخ می‌شود و اگر نزدیکی صورت گرفته باشد، مهرالمثل به زن تعلق می‌گیرد.[۱۰]
- مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه معتقد است مهریه‌های غیرمتعارف مثل هزار سکه بهار آزادی، باطل و به مهرالمثل تبدیل می‌شوند.[۱۱]
مهرالمثل در قانون مدنی ایران
از مهرالمثل در قانون مدنی ایران سخن آمده است. مطابق با ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی، اگر در ازدواج دائم مهریه تعیین نشود یا عدم مهریه شرط شود، عقد صحیح است؛ اما باید تکلیف مهریه تعیین شود. اگر هنوز آمیزش رخ نداده باشد زن و مرد می‌توانند درباره مقدار آن توافق کنند؛ اما اگر قبل از توافق آمیزش صورت گرفته باشد، زن مستحق مهرالمثل است.[۱۲] همچنین مطابق با ماده ۱۰۹۰ قانون مدنی، اگر تعیین مهریه به زن واگذار شود، او نمی‌تواند بیش از مهرالمثل معین نماید.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۳۸۲ش، ج۶، ص۳۹.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۳۸۲ش، ج۶، ص۴۲.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۳۱، ص۵۲.
- ↑ شبیری زنجانی، کتاب النکاح، مؤسسه رای‌پرداز، ج۹، ص۳۱۱۱.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ طباطبائی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۸۰۸؛ شبیری زنجانی، کتاب النکاح، موسسه رای‌پرداز، ج۴، ص۱۲۵۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۳۲، ص۳۷۸-۳۷۹.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۶۹.
- ↑ شبیری زنجانی، کتاب النکاح، موسسه رای پرداز، ج۱۷، ص۵۶۰۰.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الأفهام، ۱۴۲۵ق، ج۸، ص۱۶۲.
- ↑ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۰.
- ↑ محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۱.
- ↑ محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۱.
منابع
- شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب النکاح، قم، موسسه رای پرداز، بی‌تا.
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، چاپ سوم، ۱۴۲۵ق.
- طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ یازدهم، ۱۳۸۴ش.
- مدرسی، سید محمدتقی، احکام خانواده و آداب ازدواج، قم، انتشارات محبان الحسین، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسة الامام امیر المؤمنین، ۱۳۸۲ش.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق محمود قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، موسسة دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۹۰ش.
پیوند به بیرون