ویکی شیعه:Featured articles/2025/32
اسرائیلیات اشاره به گزارشهایی است که از منابع یهودی، مسیحی و افسانههای قدیمی وارد متون اسلامی شدهاند. گفته شده که نفوذ این مضامین در متون اسلامی، بیشتر تحتتأثیر داستانسرایی یهودیان تازهمسلمان در سدههای نخست هجری بوده است. در برخی احادیث نبوی، مسلمانان از رجوع به اسرائیلیّات نهی شدهاند. ورود اسرائیلیات به منابع اسلامی را همچنین ناشی از تأثیرپذیری فرهنگ عرب جاهلی از یهودیان ساکن جزیرةالعرب دانستهاند. از مشهورترین شخصیتهای مؤثر در شکلگیری و گسترش اسرائیلیات، به افرادی چون کَعب الاَحبار، تمیم بن اوس داری، عبداللّه بن سلام، ابوهریره و عبدالله بن عباس اشاره شده است. در سدههای دوم تا پنجم هجری، اگرچه عالمانی چون فضل بن شاذان و سید مرتضی تلاشهایی در نقد اسرائیلیات داشتند، اما برخی از اسرائیلیات به منابعی مانند جامع البیان طبری از منابع تفسیری اهلسنت و تفسیر قمی از کتابهای تفسیری شیعه راه پیدا کردند. اسرائیلیات بیشتر ذیل موضوعاتی مانند آفرینش جهان ازجمله چگونگی تغییر رنگ ماه و حمل زمین بر آب، تاریخ پیامبران پیشین مثلا اندازه کشتی نوح و نسبت دادن گناهانی به برخی از پیامبران مانند داوود(ع) و همچنین درباره پدیدههای غیبی هستند. درباره اسرائیلیات کتابهایی تدوین شده است ازجمله کتاب «اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستانهای انبیا در تفاسیر قرآن» اثر حمید محمدقاسمی، و «الإسرائیلیات فی التفسیر والحدیث» تألیف محمدحسین الذهبی.
دیگر مقالات منتخب: دانشنامه فاطمی – جهنم – سوره انفال