پرش به محتوا

عریضه‌نویسی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
imported>Pourrezaei
imported>Pourrezaei
خط ۱۸: خط ۱۸:
==سند عریضه نویسی==
==سند عریضه نویسی==
این احادیث و عریضه‌ها از محتوایی مقبول برخوردارند ولی سند معتبری نداشته و بیشتر آنها در منابع متأخر حدیثی مانند [[المصباح کفعمی|مصباح]] کفعمی و [[بحارالانوار]] نقل شده‌اند.<ref>دانشنامه امام مهدی (عج)، ج۶، ص۳۵۷</ref>
این احادیث و عریضه‌ها از محتوایی مقبول برخوردارند ولی سند معتبری نداشته و بیشتر آنها در منابع متأخر حدیثی مانند [[المصباح کفعمی|مصباح]] کفعمی و [[بحارالانوار]] نقل شده‌اند.<ref>دانشنامه امام مهدی (عج)، ج۶، ص۳۵۷</ref>
نقل خواب و مطالبی شبیه آن مورد اعتراض برخی عالمان قرار گرفته و آنها را باعث ترویج خرافات و سُست نشان دادن تشیع می‌دانند.<ref>[http://ejtemaee.ir/%DA%86%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D8%B6%D8%A9-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AC%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%8A/ فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی، بهار ۱۳۹۱، شماره ۳۷، مقاله چاه عریضه جمکران، از خرافه تا واقعیت]</ref>


==کیفیت عریضه نویسی==
==کیفیت عریضه نویسی==

نسخهٔ ‏۱۵ فوریهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۱:۴۳

عَریضه نویسی به معنای نوشتن حاجت است که مخاطب آن می‌تواند خداوند یا یکی از معصومان باشد. این نوشته‌ها را معمولا در کنار مزار معصومان یا آب روان یا چاه می‌اندازند. مضمون این کار نوعی دعا و توسل است ولی روایات مربوط به آن سند معتبری ندارند. برخی عالمان دینی این شیوه توسل را قبول داشته و به آن عمل کرده‌اند و در مقابل، برخی نیز آن را عامل سست نشان دادن باورهای شیعه دانسته‌اند.

معنای عریضه

عَریضَه مؤنث «عَریض» به معنای «بیان خواسته» است و در اصطلاح رایج، برای عرض حال و درخواستنامه از طرف فرد کوچک‌تر به بزرگ‌تر به کار می‌رود.[۱][۲]

ماهیت عریضه نوعی توسل و دعا است که در آن به جای به زبان آوردن خواسته‌ها، آنها را در نامه‌ای نوشته و در جوار قبر امام(ع) یا آب یا چاه قرار می‌دهند. این کار به دلیل اینکه شامل نوعی عرض حاجت و نگاشتن آن است به «عریضه نویسی» مشهور شده است.[۳] علامه مجلسی عریضه‌ها را در کنار سایر توسلات در بحار الانوار آورده است.

تاریخچه عریضه نویسی

رسم عریضه نویسی پیش از اسلام نیز وجود داشته و مهمترین و قابل توجه‌ترین مورد، عریضه نویسی یهودیان در پای دیوار ندبه است. آنها نامه‌های خود را با مضون دعا و درخواست خطاب به خدا نوشته و با آرزوی اجابت، آنرا در شیارهای این دیوار قرار می‌دهند.،[۴]

در برخی کتاب‌های دعا و منابع حدیثی شیعیان نیز عریضه‌هایی آمده است[۵] و عریضه نوشتن و حاجت گرفتن از برخی عالمان دینی مانند آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی، [۶] میرزای نائینی[۷] و آیت الله محمدجواد صافی نیز نقل شده است.[۸] در ایران عریضه نویسی اختصاص به مسجد جمکران نداشته و در برخی مساجد شهرهای دیگر مانند اصفهان و کرمان نیز چنین سنتی رایج است. این سنت در میان برخی شیعیان هند، پاکستان و بنگلادش نیز مرسوم بوده و در شب نیمه شعبان برای امام زمان(عج) عریضه‌هایی نوشته و به دریا می‌اندازند.[۹]

محتوای عریضه ها

علامه مجلسی در جلد ۹۹ بحارالانوار در ضمن فصل «كتابة الرقاع للحوائج إلی الأئمة صلوات الله علیهم و التوسل و الاستشفاع بهم فی روضاتهم المقدسة و غیرها»[۱۰] بیش از ده رقعه از منابع مختلف گردآوری کرده که برخی نقل خواب بوده و بقیه حدیث مرسل هستند. جمع بندی ۱۳ عریضه از کتابهای مختلف نشان می‌دهد نُه متن از این سیزده نوع عریضه، به طور مستقیم برای عرض حاجت به خداوند نگاشته شده است و دیگر متون، مخاطب خاصی مانند امامان یا نائبان امام زمان دارند.

وجه مشترک عریضه‌ها و درخواست‌ها پیرامون چند مسئله است: شروع با نام خدا و شهادت به عظمت پروردگار؛ استفاده خاص از اسماء و صفات الهی که رابطه مستقیم با همان خواسته دارد؛ درود و سلام بر معصومان و توسل به ایشان؛ اقرار و اعتراف به عجز، نیاز و کوچکی نویسنده عریضه؛ درخواست و بیان نیاز و استمداد برای رفع حاجت؛ پایان‌بخش متون نیز یاد عظمت پروردگار است و این‌که تمام امور به اذن و مشیت او تحقق می‌یابد.[۱۱]

سند عریضه نویسی

این احادیث و عریضه‌ها از محتوایی مقبول برخوردارند ولی سند معتبری نداشته و بیشتر آنها در منابع متأخر حدیثی مانند مصباح کفعمی و بحارالانوار نقل شده‌اند.[۱۲]

کیفیت عریضه نویسی

برخی محققان معتقدند لازم نیست عریضه متن مشخصی داشته باشد و با رعایت محتوای پیش گفته و نیاز شدید و اضطرار نویسنده و قطع امید او از مردم می‌توان به هر زبانی عریضه را نگاشت.[۱۳]

نمونه‌ای از عریضه‌ها

کفعمی ضمن حدیثی مُرسَل عریضه‌ای را از امام صادق (ع) نقل می‌کند: «هر کس رزق و روزیش کم باشد و زندگی بر او سخت بگذرد و یا حاجت مهم دنیوی یا اخروی داشته باشد، به روی ورقه سفیدی این متن را طوری بنویسد که نام‌ها در یک سطر قرار گیرد و سپس آن را به هنگام طلوع آفتاب در آب جاری بیندازد:

عریضه کفعمی
بِسْمِ اللَّــهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْمَلِكِ الْحَقِّ [الْجَلِیلِ] الْمُبِینِ مِنَ الْعَبْدِ الذَّلِیلِ إِلَی الْمَوْلَی الْجَلِیلِ سَلَامٌ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلِی وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَینِ وَ عَلِی وَ مُحَمَّدٍ وَ جَعْفَرٍ وَ مُوسَی وَ عَلِی وَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِی وَ الْحَسَنِ وَ الْقَائِمِ سَیدِنَا وَ مَوْلَانَا صَلَوَاتُ اللَّــهِ وَ سَلَامُهُ عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ رَبِّ إِنِّی مَسَّنِی الضُّرُّ وَ الْخَوْفُ فَاكْشِفْ ضُرِّی وَ آمِنْ خَوْفِی بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُكَ بِكُلِّ نَبِی وَ وَصِی وَ صِدِّیقٍ وَ شَهِیدٍ أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اشْفَعُوا لِی یا سَادَاتِی بِالشَّأْنِ الَّذِی لَكُمْ عِنْدَ اللَّــهِ فَإِنَّ لَكُمْ عِنْدَ اللَّــهِ لَشَأْناً مِنَ الشَّأْنِ فَقَدْ مَسَّنِی الضُّرُّ یا سَادَاتِی وَ اللَّــهُ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ فَافْعَلْ بی‌یا رَبِّ كَذَا وَ كَذَا.
المصباح کفعمی، ص۴۰۳

حاجات خاص

علامه مجلسی از کتاب العتیق الغروی خوابی را نقل می‌کند که در آن سفارش شده هر یک از حاجات را از کدام امام بخواهیم.[یادداشت ۱]

در چاه انداختن

در برخی موارد بیان شده که پس از نوشتن عریضه، آن را داخل گِل قرار داده و در آب روان یا چاه یا دریا بیندازند[۱۴] و در برخی موارد بیان شده که نوشته را به حرم امامان (ع) برسانند[۱۵] و در برخی تنها به نوشتن مطالب اشاره شده است.[۱۶]

چاه جمکران

یکی از مکان‌هایی که برخی شیعیان عریضه‌های خود به امام زمان(عج) را در آنجا می‌اندازند چاه مسجد جمکران، مشهور به «چاه عریضه» است. این چاه نه تنها ویژگی خاصی ندارد بلکه در ساختار کنونی، اصولا چاه نبوده و اتاقکی به ارتفاع سه تا چهار متر است. انداختن نامه‌های خطاب به امام زمان در این چاه موجب اعتراضات زیادی شده و این کار را باعث سُست نشان دادن اعتقادات شیعه دانسته‌اند. در سال ۱۳۱۰ شمسی آیت الله میرزا محمد فیض چاهی را که در مسجد جمکران حفر شده و خاک آن را به عنوان تبرک برمی‌داشتند پر کرد و سنگ مرمری که برخی قدمگاه امام زمان می‌پنداشتند را از بین برد.[۱۷] تا سال ۱۳۷۲ شمسی چاه دیگری در کنار مسجد وجود داشت که عریضه‌ها را داخل آن می‌انداختند؛ با توسعه مسجد، این چاه داخل مسجد مقام فعلی قرار گرفت و اتاقکی به ارتفاع ۳ تا ۴ متر در مکان عریضه نویسی جدید ایجاد شد که عریضه‌ها را از ورودی بالای آن داخل این مکان می‌اندازند. هر دو تا سه ماه یکبار عریضه‌ها را جمع آوری کرده و به خمیر کاغذ تبدیل می‌کنند.[۱۸]

به گفته حسین احمدی مدیر پژوهش مسجد جمکران، سالانه حدود یک میلیون عریضه در این چاه انداخته می‌شود و هدف از ساخت این چاه رعایت مسائل زیست محیطی و تمیزی مسجد عنوان شده است.[۱۹]

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

  • فرهنگ فارسی، محمد معین، ج ۲، تهران:امیر كبیر ،۱۳۶۲.
  • دانشنامه امام مهدی (عج) بر اساس قرآن، حدیث و تاریخ، محمد ری شهری، دارالحدیث، ۱۳۹۳ش، قم
  • بحارالانوار، محمد باقر مجلسی (م. ۱۱۱۰ ق.)، سوم، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق.
  • المصباح للكفعمی(جنة الأمان الواقیة)، كفعمی، ابراهیم بن علی عاملی،‌دار الرضی(زاهدی)، قم، ۱۴۰۵ق، چاپ دوم
  • عـریضه‌نویسی به اهل بیت و امام زمان، سید صادق سیدنژاد، قم، انتشارات مسجد جمكران، ۱۳۸۶ش
  • شـیفتگان حـضرت مهدی، قاضی زاهدی، قم، ۱۳۷۰ش
  1. فرهنگ معین، ۱۳۶۲،ج ۲، ص ۲۲۸۸
  2. سایت رسمی مسجد جمکران
  3. دانشنامه امام مهدی (عج)، ج۶، ص۳۵۶
  4. Sperling, Avraham Yitzchak (1999). Sefer Tamei Ha-minhagim U’mekorei Ha-dinim; Inyanei Hilula D’Rashbi, p. 270. Jerusalem: Shai Le-morah Publishing
  5. بحار الانوار، بیروت، ج۹۹، ص۲۳۲ و مصباح کفعمی، چاپ دارالرضی، ص۳۹۹-۴۰۵
  6. شـیفتگان حـضرت مهدی، قاضی زاهدی، ص۲۳۶
  7. عریضه‌نویسی به اهل بیت و امام زمـان، ص۴۲-۷۴
  8. دانشنامه امام مهدی (عج)، ج۶، ص۳۶۴
  9. فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی، بهار ۱۳۹۱، شماره ۳۷، مقاله چاه عریضه جمکران، از خرافه تا واقعیت، ص۱۷۸
  10. مجلسی، بحار الانوار، ج۹۹، ص۲۳۱-۲۵۳، چاپ بیروت
  11. مؤسسه آینده روشن
  12. دانشنامه امام مهدی (عج)، ج۶، ص۳۵۷
  13. مؤسسه آینده روشن
  14. بحارالانوار چاپ بیروت، ج۹۹، باب كتابة الرقاع للحوائج إلی الأئمة صلوات الله علیهم و التوسل و الاستشفاع بهم فی روضاتهم المقدسة و غیرها، ح ۱و۲و۳ و ۶و۷
  15. بحارالانوار چاپ بیروت، ج۹۹، باب كتابة الرقاع للحوائج إلی الأئمة صلوات الله علیهم و التوسل و الاستشفاع بهم فی روضاتهم المقدسة و غیرها، ح۵
  16. مجلسی، بحارالانوار چاپ بیروت، ج۹۹، باب كتابة الرقاع للحوائج إلی الأئمة صلوات الله علیهم و التوسل و الاستشفاع بهم فی روضاتهم المقدسة و غیرها، ح۱۱
  17. فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی، بهار ۱۳۹۱، شماره ۳۷، مقاله چاه عریضه جمکران، از خرافه تا واقعیت
  18. سایت تابناک
  19. سایت آینده روشن

خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «یادداشت» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="یادداشت"/> یافت نشد.