بلال بن حارث
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوعبدالرحمان بِلال بْن حارِث |
| کنیه | ابوعبدالرحمان |
| درگذشت | ۶۰ق |
| مشخصات دینی | |
| زمان اسلام آوردن | ۵ق |
| حضور در جنگ‌ها | در برخی سریه های پیامبر |
| دیگر فعالیت‌ها | نقل روایت |
ابوعبدالرحمان بِلال بْن حارِث (درگذشت ۶۰ق)، صحابی پیامبر اکرم(ص) و از قبیله مُضَری بنی مُزَینه بود و در رجب سال پنجم هجرت همراه گروهی از افراد قبیله خود به حضور پیامبر(ص) آمد و اسلام آورد. او در برخی سریه‌ها و غزوه‌ها و نیز در فتوحات زمان خلفا شرکت کرد.
زندگانی
بِلال بْن حارِث، مکنی به ابوعبدالرحمان (د ۶۰ق /۶۸۰م)، صحابی پیامبر اکرم(ص) و از قبیله مُضَری بنی مُزَینه بود.[۱] وی در رجب سال ۵ق همراه گروهی از افراد قبیله خود به حضور پیامبر(ص) آمد و اسلام آورد.[۲] او در منزلگاه بنی مزینه در اطراف مدینه سکونت داشت[۳] و به مدینه بسیار سفر می‌کرد[۴] و نسبت «مدنی» او در برخی مآخذ، احتمالاً به همین سبب است.[۵] آورده‌اند که پیامبر(ص) بنا به درخواست بلال، وادی عقیق واقع در بلاد بَنی مُزَینَه را به او واگذار کرد. گرچه عمر بن خطاب بخش‌هایی از این منطقه را بعدها از او بازپس گرفت، اما مالکیت قسمت‌های دیگر تا سال‌ها بعد همچنان در اختیار فرزندان بلال بوده است.[۶] همچنین پیامبر اکرم(ص) معادن القَبَلیه در نزدیکی مدینه را به بلال بخشید[۷] و او را بر منطقه‌ای در اطراف مدینه، به نام حِمی گماشت.[۸]
از بلال فرزندانی به جای ماند، از آن جمله حسان که گفته‌اند: نام او با پیدایش عقیده ارجاء در بصره پیوند دارد.[۹] وی در دوران حکومت معاویه، در ۸۰ سالگی درگذشت.[۱۰]
شرکت در سریه‌ها و غزوات
بلال در سرایا و غزوات متعددی شرکت داشت: در ۵ق پیامبر(ص) او را در سریه‌ای سوی بنی مالک بن کنانه فرستاد، اما بنی مالک پیش از رسیدن او گریختند.[۱۱] در ۶ق در سریه کرز بن جابر فهری حضور داشت.[۱۲] در ۸ق نیز به فرماندهی سریه‌ای برگزیده شد.[۱۳] همچنین، در همان سال، پیامبر(ص) پیش از حرکت به سوی مکه، او و یکی دیگر از اصحاب را برای گردآوری نیرو به سوی قبیله بنی مزینه فرستاد و آن دو به همراه هزار نفر در فتح مکه حاضر شدند.[۱۴]وی در فتح مکه پرچم‌دار قبیله مزینه بود. [۱۵] بلال در سریه دومة الجندل به فرماندهی خالد بن ولید شرکت داشت.[۱۶] در ۱۰ق نیز که پیامبر(ص) خالد را بر سر بنی حارث بن کعب در یمن فرستاد، بلال با او بود.[۱۷]
در عهد خلفا
بنابر برخی روایات، بلال در زمان خلفا، در جنگ قادسیه،[۱۸] فتوحات شام[۱۹] و فتح افریقیه ۲۷ق /۶۴۸م شرکت کرد.[۲۰]
گفته‌اند که بلال در بصره خانه‌ای داشته است.[۲۱] به روایت ابن حبان، بلال به خرید و فروش گیاه دارویی و خوش بوی اذخر گورگیاه می‌پرداخته است.[۲۲] گرچه ظاهراً شغل امارت بر حمی را تا زمان مرگ برعهده داشت.[۲۳]
نقل حدیث
بلال از راویان حدیث نبوی بوده و روایاتی از عمر بن خطاب و عبدالله بن مسعود نقل کرده است.[۲۴] افرادی مانند پسرش حارث، علقمه ابن وقاص لیثی، عبدالرحمان بن عطیه و برخی دیگر از او روایت کرده‌اند.[۲۵]
پانویس
- ↑ ابن قتیبه، المعارف، ص۲۹۸؛ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۲۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۹۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۴۲۳.
- ↑ حاکم، المستدرک، ج۳، ص۵۱۷.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص.۴۲۲
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابة، ناشرانتشارات اسماعيليان، ج۱، ص۲۰۵؛ نیز نگاه کنید به: بخاری، ج۱(۲) ص۱۰۶.
- ↑ نگاه کنید به: بلاذری، فتوح البلدان، ص۲۲؛ ابوعبید، معجم ما استعجم، ج۳، ص۹۵۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۴۲۶.
- ↑ حاکم، المستدرک، ج۳، ص۵۱۷؛ ابوعبید، معجم ما استعجم، ج۳، ص۱۰۴۷؛ یاقوت، معجم بلدان، ج۴، ص۳۲-۳۳.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۴۲۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۴۲۴
- ↑ ابن قتیبه، المعارف، ص۲۹۸؛ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۲۸.
- ↑ نک: ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۴۲۸.
- ↑ ابن حبیب، المحبر، ص۱۲۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۵۷۱.
- ↑ ابن حبیب، المحبر، ص۱۲۴.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۴۲۴.
- ↑ اسدالغابه، ابن اثیر، ناشر انتشارات اسماعیلیان، ج۱، ص۲۰۵.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، الناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، ج۱۰، ص۴۱۳.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۷۶.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۳، ص۴۱۰.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۴۲۳.
- ↑ نک: خلیفه، الطبقات، ص۳۸.
- ↑ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۲۹.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۴۲۴.
- ↑ مثلاً نک: مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۲۸۳؛ احمد بن حنبل، مسند، ج۳، ص۴۶۹.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۱۸۳؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۲۸۳.
منابع
- ابن اثیر، علی، اسد الغابه، قاهره، ۲۸۶ق.
- ابن حبان، محمد، الثقات، حیدرآباد دکن، ۳۹۷ق /۹۷۷م.
- ابن حبیب، محمد، المحبر، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۳۶۱ق /۹۴۲م.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
- ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۳۸۰ق /۹۶۰م.
- ابن عساکر، علی، تاریخ مدینه دمشق، به کوشش علی شیری، بیروت، ۴۱۵ق /۹۹۵م.
- ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۹۶۰م.
- ابوعبید بکری، عبدالله، معجم ما استعجم، به کوشش مصطفی سقا، بیروت، ۴۰۳ق /۹۸۳م.
- احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۳۱۳ق ؛ بخاری، محمد، التاریخ الکبیر، به کوشش محمد عبدالمعیدخان، حیدرآباد دکن، ۳۹۸ق /۹۷۸م.
- بلاذری، احمد، فتوح البلدان، به کوشش عبدالله انیس طباع و محمدانیس طباع، بیروت، مؤسسه المعارف.
- حاکم نیشابوری، محمد، المستدرک علی الصحیحین فی الحدیث، بیروت، ۳۹۸ق /۹۷۸م.
- خلیفه بن خیاط، الطبقات، به کوشش اکرم ضیاء عمری، ریاض، ۴۰۲ق /۹۸۲م.
- طبری، تاریخ.
- مزی، یوسف، تهذیب الکمال، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسه الرساله.
- واقدی، محمد، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۹۶۶م.
- یاقوت حموی، معجم بلدان.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله:دایرة المعارف بزرگ اسلامی
- مقاله بلال بن حارث در دانشنامه جهان اسلام