سهم امام
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
سَهم اِمام بخشی از خمس است که به خدا، پیامبر(ص) و امام معصوم[یادداشت ۱] تعلق دارد.
فقهای شیعه سه مورد(خدا، پیامبر و ذوی‌القربی) از مصارف شش‌گانه خمس را که در آیه خمس[یادداشت ۲] آمده، متعلق به امام دانسته[۱] و از آن به سهم امام یاد می‌کنند. از سهم امام، به سهم خدا، سهم پیامبر و سهم ذوی‌القربی نیز یاد می‌شود.[۲]
در زمان غیبت امام، مراجع تقلید شیعه، سهم امام را دریافت می‌کنند و برای ترویج و تقویت اسلام خرج می‌کنند.[۳] برخی از فقیهان شیعه معتقدند که سهم امام در زمان غیبت، باید در مواردی مصرف شود که مرجع تقلید گمان می‌کند یا می‌داند که اگر امام معصوم حاضر بود، آن را در همان موارد مصرف می‌کرد؛ مانند حوزه‌های علمیه، بنای مساجد، امور کتابخانه‌ها و مدارس و رسیدگی به نیازمندان.[۴] البته اقوال دیگری نیز درباره سهم امام در زمان غیبت مطرح بوده، مانند ساقط شدن وجوب آن، مباح بودن آن برای شیعیان، پرداخت آن به سادات نیازمند، صدقه‌دادن آن، دفن، کنار گذاشتن و نگهداری آن تا زمان ظهور. آیت الله مکارم پس از نقل این اقوال، گفته است که قول مشهور نزد متأخرین و معاصرین این است که مرجع تقلید آن را در اموری که گمان می‌کند رضایت امام غایب در آن است، خرج کند.[۵]
- اگر کسی که خمس می‌دهد مصرف خاصی را برای سهم امام تعیین کند پیروی از او لزومی ندارد. امّا اگر حاکم شرع تعیین کند احتیاط رعایت آن است.[۶]
- نمی‌توان مقداری از سهم امام را بدون اجازه گرفتن از مرجع تقلید اعلم (با احتمال دخالت اذن مرجع تقلید در رضایت امام) برای مصرفی که امام(ع) بدان راضی است، هزینه کرد. [۷]
جستار وابسته
پانویس
- ↑ سید مرتضی، رسائل شریف مرتضی، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۲۶.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۸۴؛ ابن براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ بروجردی،مرتضی، المستند فی شرح عروة الوثقی، ص۳۳۰؛ مکارم شیرازی، ناصر، انوارالفقاهه، کتاب الخمس و الانفال، ص۴۸۳.
- ↑ مکارم شیرازی، انوارالفقاهه، کتاب الخمس و الانفال، ۱۴۱۶ق، ص۴۸۳.
- ↑ مکارم شیرازی، انوارالفقاهه، کتاب الخمس و الانفال، ۱۴۱۶ق، ص۴۸۰-۴۸۳.
- ↑ دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی، جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی.
- ↑ سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر سید علی حسینی سیستانی.
یادداشت
- ↑ بنا بر روایات منظور از ذوی‌القربی در آیه خمس، امامان شیعه است. (حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۵۰۹-۵۲۰).
- ↑ وَ اعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شیءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیتَامَی وَ الْمَسَاکینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِن کنتُمْ ءَامَنتُم بِاللَّهِ وَ مَا أَنزَلْنَا عَلی عَبْدِنَا یوْمَ الْفُرْقَانِ یوْمَ الْتَقَی الْجَمْعَانِ وَ اللَّهُ عَلی کلّ شیءٍ قَدِیر؛ بدانید هر گونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خدا، و برای پیامبر، و برای ذی القربی و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه (از آنها) است، اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدایی حق از باطل، روز درگیری دو گروه (باایمان و بی‌ایمان) [روز جنگ بدر] نازل کردیم، ایمان آورده اید. و خداوند بر هر چیزی تواناست. (سوره انفال، آیه ۴۱)
منابع
- ابن‌براج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۶ق.
- بروجردی، مرتضی، المستند فی شرح عروة الوثقی (الخمس) در موسوعة الامام الخوئی ج۲۵، قم، موسسة احیاء آثار الامام الاخوئی، ۱۴۲۱ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹ق.
- سید مرتضی، علی بن حسین، رسائل الشریف المرتضی، تصحیح: سید مهدی رجائی، قم، دارالقرآن الکریم، ۱۴۰۵ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح: عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، انوارالفقاهه کتاب الخمس و الانفال، قم، مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۴۱۶ق.