آیه ۲۶۸ سوره بقره
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| جزء | ۳ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| درباره | وعده شیطان به فقر در صورت انفاق و وعده خداوند در بیشتر شدن مال در صورت انفاق |
آیه ۲۶۸ سوره بقره وعده شیطان را بازگو می‌کند که هنگام انفاق و صدقه دادن، انسان را از فقر و تهیدستی می‌ترساند. این آیه وعده خداوند را در مقابل وعده شیطان می‌داند. خداوند برای انفاق، آمرزش گناهان و افزایش روزی را وعده داده است.
به اعتقاد مفسران، قرآن در این آیه توجه می‌دهد که انفاق اگرچه به ظاهر از اموال کم می‌کند؛ ولی در واقع از نظر مادی و هم از نظر معنوی بر افراد می‌افزاید. شیطانِ در این آیه را نفس اماره یا شیاطینی از جن و انس دانسته‌اند.
معرفی
آیه ۲۶۸ در سوره بقره یادآور می‌شود که شیطان به هنگام انفاق و صدقه به انسان وعده فقر و تهیدستی می‌دهد.[۱] در ادامه آیه وعده خداوند نقل می‌شود که بخشیدن گناهان و بیشتر شدن نعمت است.[۲] از آیه چنین برداشت شده که نباید به وسوسه شیطان توجه کرد و باید به وعده خدواند توجه داشت.[۳] قرآن به وسیله این آیه توجه می‌دهد که انفاق اگرچه به ظاهر، چیزی از انسان کم می‌کند ولی در واقع چیزهایی از نظر معنوی و از نظر مادی بر انسان می‌افزاید.[۴] این آیه در مدینه نازل شده است.[۵]
آیه ۲۶۸ بقره را متصل به آیه قبل (۲۶۷ بقره) دانسته‌اند[۶] که در انفاق از اموال خوب و پاک سخن می‌گوید.[۷] بر این اساس، معنای آیه ۲۶۸ چنین می‌شود که خداوند به انسانی که از اموال پاک، انفاق می‌کند وعده بخشیدن گناهان و فزونی نعمت می‌دهد.[۸] برخی عالمان، آیه را به‌صورت مطلق تفسیر کرده‌اند که محدوده بیشتری را شامل می‌شود و شیطان برای جلوگیری از هر عمل نیک، وعده فقر می‌دهد.[۹] در آخر آیه، خداوند «واسِع؛ بسیار عطاکننده» خوانده شده که از اسماء خداوند است.[۱۰] صفت واسع همیشه با صفت علم یا صفت حکمت در مورد خداوند به‌کار رفته است.[۱۱]
الشَّیطَانُ یعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَیأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشَاءِ ۖ وَاللَّهُ یعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ
شیطان، شما را (به هنگام انفاق،) وعده فقر و تهیدستی می‌دهد؛ و به فحشا امر می‌کند؛ ولی خداوند وعده «آمرزش» و «فزونی» به شما می‌دهد. و خدا بسیار عطا کننده و داناست.
آیه ۲۶۸ سوره بقره
وعده شیطان: انفاق، فقر می‌آورد
شیطان وعده می‌دهد که انفاق، موجب فقر و تهیدستی است.[۱۲] ترساندن با فقر توسط شیطان موجب حرص و بخل در درون انسان‌ها می‌شود.[۱۳] شیطان در این آیه را از جن و انس یا نفس اماره دانسته‌اند.[۱۴]
شیطان به «فَحشاء» امر می‌کند.[۱۵] فحشاء را به هر کار زشت و قبیح معنا کرده‌اند.[۱۶] آیت‌الله مکارم شیرازی از مفسران شیعه، تعبیر فحشاء در این آیه را به تناسب موضوع آیه و آیات قبل، بُخل و ترک انفاق معنا کرده است.[۱۷] برخی نقل کرده‌اند که در زبان عربی، گاه به «بُخل»، فحشاء نیز گفته می‌شود.[۱۸] امرکردن شیطان اشاره به وسوسه‌های او دارد.[۱۹]
وعده خداوند: انفاق موجب افزایش مال می‌شود
آیه ۲۶۸ بقره در مقابل وعده شیطان، وعده خداوند را مطرح می‌کند[۲۰] که مغفرت و زیادی در روزی را وعده می‌دهد.[۲۱] مقصود از مغفرت، آمرزش گناهان و منظور از فَضل، زیاد شدن سرمایه‌ها است.[۲۲] براساس آیه ۲۶۸ بقره، خداوند در مقابل انفاق دو پاداش می‌دهد؛ گناهان را می‌بخشد و بَدَل آنچه انفاق شده را به انفاق‌دهنده روزی می‌رساند.[۲۳] در این آیه، مغفرت مقدم بر فضل شده؛ زیرا فضل بالاتر و بیشتر از مغفرت است.[۲۴]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۵۰.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۶۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۳۷.
- ↑ شرف‌الدین، الموسوعة القرآنیة، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۲۰۹.
- ↑ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۳، ص۳۲۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۵۷.
- ↑ موسوی سبزواری، مواهب الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۷۰.
- ↑ «خودسازی آیت الله ضیاء آبادی»، سایت آپارات.
- ↑ موسوی سبزواری، مواهب الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۷۰.
- ↑ موسوی سبزواری، مواهب الرحمان، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑ سید قطب، فی ظلال القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۵۵.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۵۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑ کاشانی، تفسیر المعین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۳۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۳۷.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۵۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۵۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۳۸.
- ↑ فضل الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۵، ص۱۰۷.
- ↑ سید قطب، فی ظلال القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۱۲.
منابع
- خسروانی، علی‌رضا، تفسیر خسروی، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران، انتشارات اسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۰ق.
- «خودسازی آیت الله ضیاء آبادی»، سایت آپارات، تاریخ بازدید:۱۲ آذر ۱۴۰۲ش.
- سیدقطب، فی ظلال القرآن، بیروت، قاهره، دارالشروق، چاپ هفدهم، ۱۴۱ق.
- شرف‌الدین، جعفر، الموسوعة القرآنیة، خصائص السور، تحقیق: عبدالعزیز بن عثمان التویجزی، بیروت، دارالتقریب، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷۶ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت،دار المعرفة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- فضل‌الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
- قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
- کاشانی، محمد بن مرتضی، تفسیر المعین، تحقیق: حسین درگاهی، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه اهل‌بیت(ع)، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.