چین

چین کشوری در شرق آسیا

ورود اسلام به چین

پنج سال بعد از رحلت پیامبر(ص) آئین توحید به چین راه یافت. سعد بن ابی وقاص اولین مسلمانی است که وارد چین شد و نخستین مسجد در بند شانگهای را تأسیس کرد. اولین برخورد مسلمین با چینی ها در سال 130 هجری وقتی بود که ارتش چین به رهبری کوهسین چعیه با مسلمانان به رهبری زیاد روبرو شدند و نبرد سختی در مرز چین بین آنان درگرفت. در آغاز، پیروزی با چینی ها بود اما ناگهان با شکست آنان مسلمانان بر آسیای مرکزی دست یافتند و این فتح، مقدمه نفوذ اسلام بر این سرزمین و آسیای مرکزی شد.

اغلب، زمان ورود اسلام به «سین کیانگ» با ورود اسلام به آسیای مرکزی ارتباط داده می شود . طبری مورخ در کتاب خود تحت عنوان «تاریخ الرسل الملوک»، زمان مذکور را 715 -714 میلادی دانسته است. بنا به نوشته او قتیبه که در سال 705 حکمران کل خراسان شدن بود، بر بلخ، بخارا، سمرقند، خوارزم و سایر مناطق آسیای مرکزی حمله برد و پس از سلطه بر آنجا، در سال 714 آخرین حمله را آغاز کرد و در سال 715 میلادی کاشغر را فتح کرد و وارد سرزمین چین شد. در «دایره المعارف بریتانیکا بخش ترکستان شرقی» آمده است که قتیبه در سال 95 هجری (713 میلادی) پس از تصرف خجند، به پیشروی ادامه داد و پس از گذشتن از معبر تنگ «دیلک»، در اواخر آن سال وارد کاشغر شد، سپس « ختن»، «آق سو» و «تورفان» و سرزمینهای دیگری را فتح کرد و به این ترتیب بخش بزرگی از «سین کیانگ» جنوبی را در حیطه حکمروایی خلیفه «ولید» در آورد.

گسترش اسلام در « سین کیانگ » هم به صورت مسالمت آمیز و هم از طریق جنگ تحقق پذیرفت. ویژگی ورود اسلام به چین این است که اسلام به طور عمده از دو راه وارد چین شد؛ راه دریایی و راه زمینی. در دوره سلسله های «تانگ» و «سونگ»، راه دریایی عمومیت داشت. در دوره «یوآن» مغول، ورود اسلام به صورت وسیع از منطقه «سین کیانگ» صورت گرفت و به طور کلی به راه های زمینی متکی بود. این وضع نسبت به کشورهایی که فقط راه زمین دارند و یا وابسته به راه های دریایی هستند، به کلی متفاوت است.

اکنون مسلمانان سراسر چین چهل هزار مسجد دارند.

مسلمانان چین

بیشتر مسلمانان چین در شرق این کشور و در استان سین کیانگ زندگی می کنند، به طوری که اکثریت ساکنان این منطقه را مسلمانان تشکیل می دهند. سنت های اسلامی در این نواحی، تابعی از سنت های اسلامی موجود در ایران و ماوراءالنهر قرن هشتم هجری به بعد است که به تدریج به چین نفوذ کرده است. اسلام موجود در چین، چندان رنگ مذهبی به این معنا که شیعه یا سنی باشد ندارد. دلیل آن نیز این است که اسلام قرن هشتم تا دهم هجری در ایران که به چین رفت، اسلامی صوفیانه بود که تسنن و تشیع در آن جمع شده و چیزی بود که می توان به آن نام تسنن دوازده امامی داد.

شیعیان دوازده امامی

اندیشه شیعی در چین در دو گروه اساسی تجلی می یابد. اول شیعیان به معنای اخص در کوههای پالیر (اسماعیلیه) و اطراف شهرهای ختن و یارغند (دوازده امامی) و دومی در شیعیان به معنای اعم که در طریقت های متعددی چون نقشبندیه، قادریه، کبرویه و غیره تشکیل یافته اند.

تشیع در میان قوم تاجیک در کاشغر و معدودی از دسته های قوم اویغور در «یارغند» پیروانی دارد. تاجیک های کاشغر به فرقه اسماعیلیه و اویغورهای «یارغند» به شیعه دوازده امامی تعلق مذهبی دارند.

شیعیان دوازده امامی بیشتر در شهرهای ختن و یارغند و مناطق اطراف آن در ایالت خودمختار سین کیانگ اسکان دارند. تشیع مانند اصل اسلام از طریق ایران و شبه قاره وارد چین شده است. این شیعیان همچنان که خود اظهار می کنند غالبا کشمیری الاصل بوده اند که در اثر دشورای زندگی اقتصادی یا سیاسی آن نواحی به سمت شرق رفته اند. در حال حاضر نیز شیعیان شهرهای یاد شده ارتباط خود را با شهر گلیگیت که از شهرهای شیعه نشین پاکستان است حفظ کرده و از آن طریق تغذیه فکری می شوند. دوری راه این شیعیان با عتبات سبب شده است تا آنان، اماکن متبرکه ای را به نام امامان ساخته و آنها را زیارت کنند. یکی از معروف ترین آنها آرامگاه جعفر صادق (ص) در شهر یارغند است. همچنین امامان جماعت شیعه که عنوان پیشنماز را دارند، افزون بر مسجد، تکیه و تالار هم دارند که در ایام سوگواری در آنها، نوحه هایی را به عنوان «خاک کربلا» می خوانند.

یکی از مناطق مسلمان نشین، استان خَتَن است که شهر جنگجو در آن واقع شده و دارای بیست مسجد وجود دارد. روستای قدندین از توابع شهر خوجیا در همین شهر است. در این شهر با حمایت مالی ایران در کنار مسجد، مدرسه ای برای برادران و مدرسه ای به نام فاطمیه برای خواهران بنا شده است. در شهر «سَنُ یا» که یک جزیره است مسلمانان فراوانی زندگی می کنند در روستای خوی شین در شهر سنُ یا، مدرسه ای با نام مدرسه علوم اسلامی اهل بیت در پنج کلیومتری سنُ یا وجود دارد که در سال 1981 تأسیس شده است. طی سال های اخیر شماری از طلاب چینی به مشهد آمده و در دانشگاه رضوی این شهر تحصیلات خود را به پایان برده اند. افزون بر شیعیان امامی در چین، سنی های نقشبندی این کشور که غالباً از مسلمانان صوفی به شمار می روند علاقه فراوانی به دوازده امام داشته و نام آنان را در سینه خود محفوظ نگاه داشته اند. آمار غیر رسمی از شمار شیعیان جین بین پانزده تا بیست هزار نفر است.

آثار شیعی در بین مسلمانان چین مانند شمشیر ذوالفقار در بین مسلمانان زیاد است، اما به دلیل نبود مبلغ شیعه، آنها شیعه بودن خود را فراموش کرده‌اند.

شیعیان اسماعیلی

در حال حاضر شماری اسماعیلی تاجیک در چین زندگی می کنند که تابع آقاخان بوده و نمایندگان وی در میان آنان حضور دارند. آئین اسماعیلی که از هند به چین راه یافته شامل چند هزار نفر (به طور خاص 26 هزار نفر) تاجیک است که در کوههای پامیر سکونت دارند. مرکز اسماعیلیان چین در شهر تاشقورقان است. آئین اسماعیلی چندان در رعایت شریعت سختگیر نیست، اما در عین حال آقاخانی ها، هویت مذهبی خود را که به ویژه ارتباط با مرکز اسماعیلیان و رهبری آن یعنی آقاخان است، حفظ کرده اند. مهمترین اعیاد اسماعیلی چین، عید قربان و نوروز است. آنان تحت تأثیر اشعار ناصرخسرو بوده و در اعیاد خویش اشعار وی را می خوانند.

آمار شیعیان چین

جمعیت کل	مسلمانان	شیعیان	درصد شیعیان	سال	منبع
1303700000	-	3128880	0.2	۲۰۰۸م	آمار مجمع جهانی اهل‏ بیت(ع)
1321851888	21667000	کمتر از 215000	کمتر از 1 درصد	۲۰۰۹م	آمار انجمن دین و زندگی اجتماعی «مؤسسه ‏PEW»

پیوند به بیرون

• بررسی وضعیت مسلمانان چین
• نگاهی به تاریخچه ورود اسلام به چین