آزر: تفاوت میان نسخه‌ها

آزر (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۳ ژانویهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۰۲

۱٬۶۷۲ بایت حذف‌شده ، ‏۱۳ ژانویهٔ ۲۰۱۹

جز

حذف مطالب زائد

دیداریویکی‌متن

Shamsoddin

Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor

۱۷٬۱۵۲

ویرایش

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 درخواست استغفار [[حضرت ابراهیم (ع)]] برای آزر از مسائل کلامی است که مورد مناقشه قرار گرفته است.
 ==شخصیت‌شناسی==
-آزر را از اهالی روستای کوثی در سواد ([[کوفه]] کنونی) معرفی کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۱۵۹.</ref> در روایتی از [[امام صادق(ع)]] آمده است که آزر منجم [[نمرود]] بوده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۶۶ و ۳۶۷؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶ و ۲۰۷.</ref> بر اساس این روایت، قبل از تولد [[حضرت ابراهیم(ع)]]، آزر پیش‌بینی کرد در این زمان مردی به دنیا می‌آید که مردم را به دینی دیگر می‌خواند و سپس در آتش انداخته می‌شود. به همین جهت نمرود دستور داد زنان از مردان جدا شوند و اطفالی که به دنیا می‌آمدند را بکشند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۶۶ و ۳۶۷؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶ و ۲۰۷.</ref>
+آزر را از اهالی روستای کوثی در سواد ([[کوفه]] کنونی) معرفی کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۱۵۹.</ref> در روایتی از [[امام صادق(ع)]] آمده است که آزر منجم [[نمرود]] بوده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۶۶ و ۳۶۷؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶ و ۲۰۷.</ref> بر اساس این روایت، قبل از تولد [[حضرت ابراهیم(ع)]]، آزر پیش‌بینی کرد که مردی به دنیا می‌آید و مردم را به دینی دیگر می‌خواند و سپس در آتش انداخته می‌شود. به همین جهت نمرود دستور داد زنان از مردان جدا شوند و اطفالی که به دنیا می‌آمدند را بکشند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۶۶ و ۳۶۷؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶ و ۲۰۷.</ref>
-در [[التبیان فی تفسیر القرآن|تفسیر تبیان]] آمده است آزر به معنای خطاکار است یا اینکه اسم بتی بوده است و آزر بت‌پرست بوده است. وی عمو یا جد مادری ابراهیم(ع) بوده و اسم پدر ابراهیم(ع) تارخ {{یادداشت|برخی منابع کلمه تارخ را استفاده کرده‌اند (طریحی، مجمع البحرین‏، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۳۴۴).}} بوده است.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵، ۱۷۶.</ref> برخی آزر را جد مادری ابراهیم(ع) یا عموی وی دانسته‌اند؛<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref> در مقابل برخی وی را پدر [[حضرت ابراهیم(ع)]] دانسته‌اند.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۱، ص۷۶.</ref>
+در [[التبیان فی تفسیر القرآن|تفسیر تبیان]] آمده است آزر به معنای خطاکار است یا اینکه اسم بتی بوده است و آزر بت‌پرست بوده است. وی عمو یا جد مادری ابراهیم(ع) بوده و اسم پدر ابراهیم(ع) تارخ {{یادداشت|برخی منابع کلمه تارخ را استفاده کرده‌اند (طریحی، مجمع البحرین‏، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۳۴۴).}} بوده است.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵، ۱۷۶.</ref> برخی آزر را جد مادری ابراهیم(ع) دانسته‌اند؛<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref> در مقابل برخی وی را پدر [[حضرت ابراهیم(ع)]] دانسته‌اند.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۱، ص۷۶.</ref>
 ==پدر یا عموی ابراهیم==
-قرآن آزر را «أب ابراهیم» معرفی می‌کند.<ref>سوره انعام، آیه ۷۴.</ref>{{یادداشت|«وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ لِأَبیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْناماً آلِهَةً إِنِّی أَراک وَ قَوْمَک فی ضَلالٍ مُبینٍ (۷۴)؛ ابراهیم پدر (عموی) خود را مورد سرزنش قرار داد و به او چنین «گفت: آیا این بت‌های بی‌ارزش و موجودات بی‌جان را خدایان خود انتخاب کرده‌ای»؟»}} اما تعدادی از مفسران، پدر بودن آزر را نپذیرفته و کلمه «أب» را بر غیر معنای ظاهری آن حمل کرده‌اند. در نتیجه دو قول در این مسئله وجود دارد:
+مفسران درباره اینکه آیا آذر عموی ابراهیم است یا پدر او، اختلاف‌نظر دارند. منشأ این اختلاف تعبیر قرآن است که از او به «أب ابراهیم» یاد کرده است.<ref>سوره انعام، آیه ۷۴.</ref>{{یادداشت|«وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ لِأَبیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْناماً آلِهَةً إِنِّی أَراک وَ قَوْمَک فی ضَلالٍ مُبینٍ (۷۴)؛ ابراهیم پدر (عموی) خود را مورد سرزنش قرار داد و به او چنین «گفت: آیا این بت‌های بی‌ارزش و موجودات بی‌جان را خدایان خود انتخاب کرده‌ای»؟»}}
-'''آزر، عموی ابراهیم(ع)'''
+برخی  از مفسران با استناد به ظاهر آیه و معنای کلمه اب، آزر را پدر حضرت ابراهیم معرفی کرده‌اند.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۳، ص۳۱.</ref> در حالی که تعدادی از مفسران، پدر بودن آزر را نپذیرفته و «أب» را بر غیر معنای ظاهری آن حمل کرده‌اند. [[علامه طباطبایی]] با استناد شواهی از قرآن، معتقد است که در زبان عربی «أب» به کسی گفته می‌شود که امور فرد را بر عهده دارد از این رو به پدر، عمو، جد، پدر زن، و حتی به رئیس و بزرگ قبیله نیز «أب» گفته می‌شود.<ref> علامه طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۰ش، ج۷، ص۲۳۴.</ref>
-* [[شیخ طوسی]] در اثبات این مطلب به روایتی<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref> از [[پیامبر(ص)]] استناد می‌کند: «فَلَمَّا خَلَقَ آدَمَ جَعَلَنَا فِی صُلْبِهِ، ثُمَّ نَقَلَنَا مِنْ صُلْبِ إِلَی صُلْبِ فِی أَصْلَابِ الطَّاهِرِینَ وَ أَرْحَامِ الْمُطَهَّرَات؛ پس از خلق آدم، خداوند من و علی(ع) را در نسل مردان و زنان پاک منتقل می‌کرد و ما را به هیچیک از پلیدی‌های جاهلیت آلوده نکرد.»<ref>طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۸۳.</ref> شیخ طوسی بر اساس همین روایت نتیجه می‌گیرد که با توجه به بت‌پرست بودن آزر، امکان ندارد که وی پدر حضرت ابراهیم(ع) و جد [[پیامبر(ص)]] باشد.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref>
-* برخی از مفسران بر این مطلب چنین استدلال کرده‌اند:
-# در منابع تاریخی اسم پدر ابراهیم، «آزر» دانسته نشده است؛ بلکه آن را «تارخ» دانسته‌اند.
-# از آیه ۱۱۴ [[سوره توبه]] {{یادداشت| وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِیاهُ فَلَمَّا تَبَینَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ. استغفار ابراهیم برای پدرش (آزر) فقط به خاطر وعده‌ای بود که به او داده بود. اما هنگامی که او را در راه بت‌پرستی مصمم و لجوج دید دست از استغفار درباره او برداشت.}} استفاده می‌شود که ابراهیم(ع) پس از مأیوس شدن از ایمان آوردن آزر، دیگر برای وی طلب آمرزش نکرد؛ اما در اواخر عمر و پس از بنای [[کعبه]] برای والدینش طلب آمرزش کرد و نشان می‌دهد که والد وی غیر از أب (به معنای عمو یا جد مادری) است.{{مدرک}}
-# از روایات اسلامی نیز برداشت می‌شود که پدر ابراهیم که از اجداد پیامبر(ص) نیز به شمار می‌آید، نمی‌توانسته مشرک باشد.<ref>رجوع کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۳۰۳-۳۰۷.</ref>
-* تورات نیز تارح را پدر [[حضرت ابراهیم]] معرفی می‌کند.<ref>تورات، سِفر آفرینش، ۱۱: ۲۶.</ref>
-* علامه طباطبایی در المیزان با استناد شواهی از قرآن، معتقد است که در زبان عربی «أب» به کسی اطلاق می‌شود که امور فرد را بر عهده دارد در نتیجه به پدر، عمو، جد، پدر زن، و حتی به رئیس و بزرگ قبیله نیز «أب» گفته می‌شود.<ref> علامه طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۰ش، ج۷، ص۲۳۴.</ref>
-'''آزر، پدر حضرت ابراهیم(ع)'''
+[[شیخ طوسی]] در اثبات اینکه آزر عموی ابراهیم بوده است به روایتی از [[پیامبر(ص)]] استناد می‌کند که بر اساس آن اجداد پیامبر تا حضرت آدم مشرک نبوده‌اند.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref>{{یادداشت|«فَلَمَّا خَلَقَ آدَمَ جَعَلَنَا فِی صُلْبِهِ، ثُمَّ نَقَلَنَا مِنْ صُلْبِ إِلَی صُلْبِ فِی أَصْلَابِ الطَّاهِرِینَ وَ أَرْحَامِ الْمُطَهَّرَات؛ پس از خلق آدم، خداوند من و علی(ع) را در نسل مردان و زنان پاک منتقل می‌کرد و ما را به هیچیک از پلیدی‌های جاهلیت آلوده نکرد.(طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۸۳.)}} و از آنجا که پدر حضرت ابراهیم، جد پیامبر اکرم نیز محسوب می‌شود، می‌گیرد که با توجه به بت‌پرست بودن آزر، امکان ندارد که وی پدر حضرت ابراهیم(ع) باشد.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵: همچنین نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۳۰۳-۳۰۷.</ref>
+همچنین برخی از مفسران از آیه «وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِیاهُ فَلَمَّا تَبَینَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ؛ استغفار ابراهیم برای پدرش (آزر) فقط به خاطر وعده‌ای بود که به او داده بود. اما هنگامی که او را در راه بت‌پرستی مصمم و لجوج دید دست از استغفار درباره او برداشت»<ref>سوره توبه، آیه۱۱۴.</ref> استفاده کرده‌اند که ابراهیم(ع) پس از مأیوس شدن از ایمان آوردن آزر، دیگر برای وی طلب آمرزش نکرد؛ اما در اواخر عمر و پس از بنای [[کعبه]] برای والدینش طلب آمرزش کرد و این نشان می‌دهد که پدر وی غیر از آزر و اب به معنای عمو یا جد مادری بوده است.{{مدرک}} تورات نیز تارخ را پدر [[حضرت ابراهیم]] معرفی می‌کند.<ref>تورات، سِفر آفرینش، ۱۱: ۲۶.</ref>
-ظاهر تعبیر به «أب»، پدر بودن را می‌رساند. بنابراین برخی  از مفسران به همین ظاهر اکتفا کرده‌اند.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۳، ص۳۱.</ref>
+==آمرزش‌طلبی ابراهیم برای آزر==
+بر اساس آیه ۴۸ [[سوره مریم]]{{یادداشت|قالَ سَلامٌ عَلَیک سَأَسْتَغْفِرُ لَک رَبِّی إِنَّهُ کانَ بی‌حَفِیا وَ أَعْتَزِلُکمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسی أَلَّا أَکونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیا" ابراهیم(ع) گفت: سلام بر تو، به زودی از پروردگارم برایت (ای آزر) طلب مغفرت می‌کنم، او به من مهربان است و من از شما و آنچه که غیر خدا می‌پرستید دوری و کناره‌گیری می‌کنم، و خدای خود را می‌خوانم و امیدوارم که چون او را بخوانم مرا از درگاه لطفش محروم نگرداند.}} حضرت ابراهیم (ع) برای آزر، طلب مغفرت کرده است. [[علامه طباطبایی]]، [[استغفار]] و دعای ابراهیم(ع) برای آزر را،  صوری دانسته که در دنیا واقع شده، نه در [[آخرت]] برای [[شفاعت]].<ref>رجوع کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۶۲.</ref>
-==آمرزش‌طلبی ابراهیم برای آزر==
+همچنین در تفسیر نمونه آمده است که «از این آیه به خوبی استفاده می‌شود که ابراهیم بعد از مایوس شدن از آزر دیگر هیچگاه برای او طلب آمرزش نکرد و شایسته هم نبود چنین کند.<ref>رجوع کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۳۰۴-۳۰۵.</ref>
-در آیه ۴۸ [[سوره مریم]]{{یادداشت|* آیه ۴۸ [[سوره مریم]]: قالَ سَلامٌ عَلَیک سَأَسْتَغْفِرُ لَک رَبِّی إِنَّهُ کانَ بی‌حَفِیا وَ أَعْتَزِلُکمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسی أَلَّا أَکونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیا" ابراهیم(ع) گفت: سلام بر تو، به زودی از پروردگارم برایت (ای آزر) طلب مغفرت می‌کنم، او به من مهربان است و من از شما و آنچه که غیر خدا می‌پرستید دوری و کناره‌گیری می‌کنم، و خدای خود را می‌خوانم و امیدوارم که چون او را بخوانم مرا از درگاه لطفش محروم نگرداند.}} بیان شده که حضرت ابراهیم (ع) برای أب (پدر یا عمو یا جد مادری) خویش، آزر، طلب مغفرت می‌کند. [[علامه طباطبایی]] بیان می‌کند که [[استغفار]] و دعای ابراهیم(ع) برای آزر، دعای صوری بوده و در دنیا واقع شده، نه در [[آخرت]] برای [[شفاعت]].<ref>رجوع کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۶۲.</ref>
-در [[تفسیر نمونه]] درباره استغفار ابراهیم (ع) برای آزر بیان داشته است:
-* «از این آیه به خوبی استفاده می‌شود که ابراهیم بعد از مایوس شدن از آزر دیگر هیچگاه برای او طلب آمرزش نکرد و شایسته هم نبود چنین کند، و تمام قرائن نشان می‌دهد این جریان در دوران جوانی ابراهیم و زمانی بود که در شهر بابل می‌زیست و با بت‌پرستان مبارزه داشت. ولی آیات دیگر [[قرآن]] نشان می‌دهد که ابراهیم در اواخر عمر خود و پس از پایان بنای [[کعبه]] برای پدرش از خداوند طلب آمرزش کرد (البته در این آیات چنان که خواهد آمد از پدر تعبیر به «أب» نشده بلکه تعبیر به والد که صریحا مفهوم پدر را می‌رساند، شده است). آنجا که می‌فرماید: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَی الْکبَرِ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعاءِ... رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسابُ؛ حمد و سپاس برای خدایی است که در پیری به من اسماعیل و اسحاق را بخشیده، پروردگار من دعا را اجابت می‌کند، پروردگارا! من و پدر و مادرم و مؤمنین را در روز رستاخیز بیامرز.
 برخی از جمله آیت الله مکارم شیرازی، از انضمام این آیه به آیه [[سوره توبه]] که مسلمانان را از استغفار برای مشرکان بر حذر می‌دارد و ابراهیم را از انجام چنین کاری جز برای یک مدت محدود آن هم برای یک هدف مقدس، برکنار می‌شمرد، چنین برداشت کرده‌اند که منظور از «أب» در آیه مورد بحث، پدر نیست، بلکه عمو یا پدر مادر و یا مانند آن است و به تعبیر دیگر «والد» در بیان معنی پدر صراحت دارد، در حالی که «أب» صراحت ندارد.»<ref>رجوع کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۳۰۴-۳۰۵.</ref>