طریقت: تفاوت میان نسخه‌ها

طریقت (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۸ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۷

۱٬۲۷۲ بایت حذف‌شده ، ۱۸ ژانویه

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

H.shamloo

confirmed، protected، templateeditor

۶٬۰۳۸

ویرایش

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 ==تعریف و جایگاه==
-طریقت در تصوف اسلامی، راهی برای رسیدن بندگان به [[خدا]] و معرفت او دانسته شده است.<ref>نصر، «اصول و مبانی تصوف»، ص۳؛ سلیم، شریعت طریقت و حقیقت، ۱۳۸۰ش، ص۴۷.</ref> محققان معتقدند که در [[تصوف|تصوف اسلامی]] مفهوم طریقت در کنار دو مفهوم شریعت و حقیقت تبیین شده است:<ref>زرین‌کوب، ارزش میراث صوفیه، ۱۳۴۴ش، ص۱۲۴؛ ژوفروا، «ماهیت و شکل‌گیری اصطلاح طریقت در حوزه تصوف»، ۱۴۱.</ref> شریعت به‌عنوان ظاهر دین؛ حقیقت به‌عنوان باطن دین و طریقت به‌عنوان راهی معنوی که باید از ظاهر دین برای رسیدن به باطن آن از سوی سالک طی شود که تجسم خارجی آن طریقه‌ها یا سلسله‌ها یا فرقه‌های صوفیانه هستند.<ref>گولپینارلی، تصوف در يکصد پرسش و پاسخ، ۱۳۸۰ش، ص۲۵؛ نصر، «اصول و مبانی تصوف»، ص۳.</ref>
+طریقت در تصوف اسلامی، راهی برای رسیدن بندگان به [[خدا]] و معرفت او دانسته شده است.<ref>نصر، «اصول و مبانی تصوف»، ص۳؛ سلیم، شریعت طریقت و حقیقت، ۱۳۸۰ش، ص۴۷.</ref> محققان معتقدند که در [[تصوف|تصوف اسلامی]] مفهوم طریقت در کنار دو مفهوم شریعت و حقیقت تبیین شده است:<ref>زرین‌کوب، ارزش میراث صوفیه، ۱۳۴۴ش، ص۱۲۴؛ ژوفروا، «ماهیت و شکل‌گیری اصطلاح طریقت در حوزه تصوف»، ۱۴۱.</ref> شریعت به‌عنوان ظاهر دین، حقیقت به‌عنوان باطن دین و طریقت به‌عنوان راهی معنوی که باید از ظاهر دین برای رسیدن به باطن آن از سوی سالک طی شود که تجسم خارجی آن طریقه‌ها (سلسله‌ها، فرقه‌های) صوفیانه هستند.<ref>گولپینارلی، تصوف در يکصد پرسش و پاسخ، ۱۳۸۰ش، ص۲۵؛ نصر، «اصول و مبانی تصوف»، ص۳.</ref>
 {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول =<small>'''نقد سعدی بر عزلت‌گرایی اهل طریقت''':</small><ref>یوسف‌پور، نقد صوفی، ۱۳۸۰ش، ص۷۸.</ref> {{سخ}}
 صاحبدلی به مدرسه آمد ز خانقاه{{سخ}}بشکست عهد صحبت اهل طریق را{{سخ}}گفتم میان عالم و عابد چه فرق بود{{سخ}}تا اختیار کردی از آن این فَریق را{{سخ}}گفت آن گلیم خویش بِدَر می‌بَرَد ز موج{{سخ}}وین جَهْد می‌کند که بگیرد غریق را.<ref>سعدی، گلستان سعدی، ۱۳۸۶ش، ص۲۶۶-۲۶۷.</ref>| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= |رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
+گفته شده که اصطلاح طریقت در متون مختلف عرفانی با تعاریف مختلف و در قالب تصویرهای متفاوت<ref>محمد بن منور، اسرار التوحید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۱۳؛ نجم‌الدین کبری، فوائح الجمال، دار سعاد الصباح، ص۱۷۶.</ref>  ارائه شده که با برخی دیگر از اصطلاحات عرفانی دارای خطوط مشترک معنایی است:<ref>استعلامی، فرهنگنامه تصوف و عرفان، ۱۳۹۸ش، ج۲، ص۱۲۵۹.</ref>عبدالکریم قشیری (۳۷۵-۴۶۵ق)، از محققان صوفیه، طریقت را عمل‌کردن بر اساس عمل [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر (ص)]] دانسته است؛<ref>قشیری، ترجمه رساله قشیریه، ۱۳۷۴ش، ص۱۲۷.</ref>  [[مولوی]] طریقت را رفتن بر جاده‌ای بر می‌شمرد که مقصد آن حقیقت است؛ رفتنی با نور چراغ شریعت.<ref>مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۷۳ش، ص۶۳۹.</ref>
 برخی معتقدند که صوفیان برای پیمودن طریقت نظام نظری و عملی گسترده‌ای در فرهنگ اسلامی پدید آوردند که طریقت‌های صوفیانه هستند.<ref>نصر، «اهمیت معنوی پیدایش و گسترش سلسله‌های صوفیه»، ص۴۹-۵۰؛ استعلامی، فرهنگنامه تصوف و عرفان، ۱۳۹۸ش، ج۲، ص۱۲۵۹.</ref> [[آنه‌ماری شیمل]] طریقه‌ها را به‌عنوان نهادهای اجتماعی تصوف قلمداد کرده است.<ref>شیمل، تصوف، ۱۴۰۱ش، ص۹۵.</ref> در طریقت‌، اتصال معنوی به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] الزامی دانسته شده<ref>پازوکی، «تصوف در ایران بعد از قرن ششم»، ص۳۱؛ شیمل، تصوف، ۱۴۰۱ش، ص۹۵.</ref> و این اتصال اکثراً به‌واسطه [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] برقرار شده است.<ref>علامه حلی، نهج الحق و کشف الصدق‌،‌ ۱۹۸۲م، ص۲۳۸؛ پازوکی، «تصوف در ایران بعد از قرن ششم»، ص۳۱؛ شیمل، تصوف، ۱۴۰۱ش، ص۹۵.</ref> گفته شده که بسیاری از طریقه‌ها این اتصال را از طریق [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] و به‌واسطه [[معروف کرخی|معروف کَرْخی]] برقرار کرده‌اند.<ref>شیبی، تشیع و تصوف، ۱۳۷۴ش، ص۳۳-۳۵.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]] معتقد است که ظهور طریقت در تصوف از تعلیم و تربیت [[امامان شیعه|ائمه شیعه(ع)]] سرچشمه گرفته است.<ref>طباطبایی، رسالت تشیع در دنیای امروز، ۱۳۸۷ش، ص۹۳.</ref>
@@ خط ۱۷: / خط ۱۹: @@
 محل پیدایش و تکامل اولیه طریقت در [[جهان اسلام]] سرزمین‌های عربی و ایران قلمداد شده است.<ref>نصر، «تصوف و معنویت در ایران»، ص۴۰۳.</ref> از نظر [[سید حسین نصر]]، از سده ششم قمری، با شکل‌گیری طریقه‌های متشکل در تصوف مرحله جدیدی از تاریخ تصوف آغاز می‌شود.<ref>نصر، «اصول و مبانی تصوف»، ص۳.</ref> برخی معتقدند که در این دوره طریقت با افکار و آدابی متفاوت با سایر گرایش‌های اسلامی نمود می‌یابد که مورد انتقاد عالمان مذاهب اسلامی، از جمله عالمان شیعه، قرار می‌گیرد.<ref>استعلامی، فرهنگنامه تصوف و عرفان، ۱۳۹۸ش، ج۲، ص۱۲۵۹.</ref> [[مرتضی مطهری]] قرار دادن طریقت و حقیقت در مقابل شریعت را از مهم‌ترین نقاط اختلاف میان صوفیان و فقیهان اسلامی می‌داند.<ref>مطهری، کلیات علوم اسلامی، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۸۴.</ref>
-==اصطلاح‌شناسی==
-[[بهاء‌الدین خرمشاهی]]، عرفان‌پژوه، معتقد است که در عرفان اسلامی طریقت دو معنای کم‌وبیش متفاوت دارد: به‌معنای راه سلوک و طی مراحل آن؛  به‌معنای فرقه‌های مختلف تصوف.<ref>خرمشاهی، حافظ‌نامه، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۸۶۷.</ref> محمد استعلامی، ادیب و عرفان‌پژوه، اصطلاح طریقت را دارای معانی مختلف می‌داند که با برخی دیگر از اصطلاحات عرفانی دارای خطوط مشترک معنایی است.<ref>استعلامی، فرهنگنامه تصوف و عرفان، ۱۳۹۸ش، ج۲، ص۱۲۵۸.</ref>
-گفته شده که اصطلاح طریقت در متون مختلف عرفانی با تعاریف مختلف و در قالب تصویرهای متفاوت ارائه شده است:<ref>استعلامی، فرهنگنامه تصوف و عرفان، ۱۳۹۸ش، ج۲، ص۱۲۵۹.</ref> ابوسعید ابوالخیر (۳۵۷-۴۴۰ق)، صوفی خراسانی، طریقت را محو کلی (فنا) دانسته است؛<ref>محمد بن منور، اسرار التوحید، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۱۳.</ref> عبدالکریم قشیری (۳۷۵-۴۶۵ق)، از محققان صوفیه، طریقت را عمل‌کردن بر اساس عمل [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر (ص)]] دانسته است؛<ref>قشیری، ترجمه رساله قشیریه، ۱۳۷۴ش، ص۱۲۷.</ref> نجم‌الدین کبری، صوفی قرن ششم و هفتم قمری، طریقت را مانند دریا دانسته که در آن با کشتی شریعت می‌توان مروارید حقیقت صید کرد؛<ref>نجم‌الدین کبری، فوائح الجمال، دار سعاد الصباح، ص۱۷۶.</ref> [[مولوی]] طریقت را رفتن بر جاده‌ای بر می‌شمرد که مقصد آن حقیقت است؛ رفتنی با نور چراغ شریعت.<ref>مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۷۳ش، ص۶۳۹.</ref>
 ==تاریخچه==
@@ خط ۹۵: / خط ۹۲: @@
 *حر عاملی، محمد بن حسن، الإثناعشرية فی الرد على الصوفية، تحقیق سید مهدی حسینی لازوردی و محمد درودی، قم، دارالکتب العلمیة، ۱۴۰۰ق.
 *خدامرادی ثریا و سعید ضرابی‌زاده، «تصوف، مباحث تاریخی، سده‌های ۶-۷ق/ ۱۲-۱۳م»، در تصوف (خاستگاه، تاریخ و موضوعات وابسته)، به‌کوشش فاطمه لاجوردی، تهران، مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی)، ۱۳۹۶ش.
-*خرمشاهی، بهاء‌الدین، حافظ‌نامه (شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشورا حافظ)، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۰ش.
 *داعی حسنی رازی، سید مرتضی بن قاسم، تبصرة العوام فی معرفة مقالات الانام، تحقیق عباس اقبال آشتیانی، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۳ش.
 *زارکون، تی‌یری، «طریقت در سرزمین‌های ترک، از آناتولی تا شرق ترکستان»، در تصوف و طریقت نگاهی تاریخی، ترجمه علیرضا رضایت، تهران، انتشارات حکمت، ۱۳۹۷ش.