نفس: تفاوت میان نسخه‌ها

{{درباره ۲|'''نفس در فلسفه'''|آشنایی با مفهوم روح مدخل|روح انسان}}

شناخت نفس و وجود حقیقی انسان را مقدمه شناخت [[خدا]] و [[معاد]] و اساسی‌ترین بحث علمی و معرفتی برای انسان دانسته‌اند. در [[آیه|آیات]] و [[حدیث|روایات]] متعدد، [[اخلاق]] و [[عرفان]] و [[تفسیر قرآن|تفاسیر]] از نفس و مباحث آن سخن گفته ‌شده است.

مباحث مربوط به نفس انسان که گاهی تحت عنوان [[معرفت نفس]] و گاهی با عنوان خودشناسی مطرح می‌شود، اساسی‌ترین و محوری‌ترین بحث علمی و معرفتی برای انسان شمرده شده است؛ زیرا شناخت نفس و وجود حقیقی انسان مقدمه شناخت خداوند است.<ref>معلمی، نفس و روح در فلسفه اسلامی و آیات و روایات، ۱۳۹۶ش، ص۱۵.</ref> به باور ابن‌سینا، حکما و اولیای الهی بر این مطلب اتفاق نظر دارند که هر کس نفسش را شناخت، پروردگارش را شناخت. همچنین کسی که از شناخت نفسش ناتوان باشد، از شناخت خالقش عاجز خواهد بود. آیه «نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ»<ref>سوره حشر، آیه ۱۹.</ref> نیز بر این مطلب اشاره دارد که شناخت نفس و فراموشی آن با شناخت خدا و فراموشی او همراه است.<ref>ابن‌سینا، احوال النفس، ۲۰۰۷م، ص۱۴۷ و ۱۴۸.</ref> از نظر ملاصدرا، شناخت نفس، شناخت [[خدا]]، جهان و همه موجودات است.<ref>ملاصدرا، اسرار الآیات، ۱۳۶۰ش، ص۱۳۱-۱۳۳.</ref> از نظر [[عبدالرزاق لاهیجی|فیاض لاهیجی]] نیز معرفت نفس ناطقه، كليد معرفت [[بهشت]] و [[آخرت]] است و انسان بدون معرفت [[تجرد نفس|تجرّد نفس]] خود، به حقيقت انسانيت نمی‌تواند نائل شود.<ref>فیاض لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۱۴۶.</ref> به نقل [[حسن حسن‌زاده آملی]]، ‌فیلسوف و عارف شیعه ایرانی، معرفت نفس را کلید گنجینه‌های ملکوت دانسته‌اند.<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و یک کلمه، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۱۹۱.</ref> [[ملا احمد نراقی]] نیز شناخت نفس را کلید سعادت هر دو جهان دانسته است.<ref>نراقی، معراج السعاده، ۱۳۷۸ش، ص۳۲.</ref>  

در [[آیه|آیات]] متعددی از [[قرآن]] همچون [[آیه ۱۰۵ سوره مائده]]، [[آیه ۵۳ سوره یوسف]]، [[آیه ۳۵ سوره انبیاء]]، [[آیه ۴۲ سوره زمر]]، [[آیه ۱۶ سوره ق]] و [[آیه ۴۰ سوره نازعات]] از نفس سخن گفته شده است.<ref>نگاه کنید به: معلمی، نفس و روح در فلسفه اسلامی و آیات و روایات، ۱۳۹۶ش، ص۶۲-۶۴.</ref> در [[تفسیر قرآن|تفاسیر]] نیز به تبع آیات، مباحثی درباره نفس و پیرامون آن مطرح شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص۳۹۷-۴۰۵؛ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۳۵۰-۳۵۲، ۳۶۴-۳۷۰.</ref>

نقل شده بیشتر متکلمان، نفس را به اجزاء اصلی بدن تفسیر کرده‌اند که از اول تا آخر عمر باقی است و تغییر نمی‌کند.<ref>فیاض لاهیجی، شوارق الالهام، انتشارات مهدوی، ج۲، ص۳۵۹؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۰۵.</ref> به نظر [[عبدالرزاق لاهیجی|فیاض لاهیجی]]، بیشتر متکلمان نفس را جسم لطیفی می‌دانند که در بدن جاری و ساری است.<ref>فیاض لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۵۹۶.</ref> فخر رازی در رد نظر متکلمان، دلایل فراوان عقلی و نقلی مطرح کرده که نفس غیر از بدن و اجزای آن است.<ref>نگاه کنید به: فخر رازی، النفس و الروح و شرح قواهما، ۱۳۶۴ش، ص۲۷-۵۰؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص۳۹۴-۳۹۸.</ref>

=== نام‌های دیگر ===