کاربر:Naghavi/صفحه تمرین۳
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | بقره |
| شماره آیه | ۱۹۷ |
| جزء | ۲ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| آیات مرتبط | آیه ۱۸۹ سوره توبه |
آیه ۱۹۷ سوره بقره خبر می‌دهد زمان انجام حج، ماه‌های معینی در نزد مسلمانان است و همچنین از آمیزش، دروغ و سوگند به خدا در احرام نهی می‌کند. مفسران شیعه بر پایه احادیث، مصداق ماه‌های مشخص در انجام حج را شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه دانسته‌اند.
به گزارش سیدمرتضی، فقیهان شیعه به اتفاق‌نظر، احرام‌بستن برای حج در خارج از ماه‌های سه‌گانه مذکور را نادرست می‌دانند. وی این حکم را دیدگاه خاص امامیه دانسته و همراه دیگر فقیهان به آیه ۱۹۷ بقره نیز در اثبات آن استناد کرده است. سپس آیه به برگرفتن زاد و توشه معنوی در سفر حج فرمان داده و بهترین توشه را تقوا معرفی می‌کند.
نکات کلی آیه
آیه ۱۹۷ سوره بقره زمان انجام حج را در ماه‌های معینی در نزد مسلمانان قرار داده و مفسران شیعه بر پایهٔ احادیث، مصادیق آن را ماه‌های شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه معرفی کرده‌اند.[۱] آغاز‌کردن حج پیش از شوال و پس از موسم حج در ماه ذی‌الحجه جایز نیست.[۲]
احرام‌بستن به نیت حج در زمانی خارج از ماه‌های سه‌گانه شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه به نظر فقیهان شیعه باطل است و سیدمرتضی این فتوا را دیدگاه اجماعی و اختصاصی فقهای امامیه می‌داند. وی در دلایل این حکم به آیه ۱۹۷ سوره بقره نیز استناد کرده است.[۳] ابوحنیفه با استناد به آیه ۱۸۹ سوره بقره زمان احرام حج را در هر ماهی از سال جایز دانسته است. در مقابل، فقهای شیعه به فرض اطلاق محتوای آیه آن را با مفاد آیه ۱۹۷ بقره تخصیص زده‌اند و در نتیجه به‌جا‌آوردن حج را تنها در ماه‌های سه‌گانه صحیح می‌دانند.[۴]
﴿الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ ١٩٧﴾ [بقره:197]﴿حج در ماه‌های معینی است پس هر کس در این [ماه]ها حج را [برخود] واجب گرداند [بداند که] در اثنای حج همبستری و گناه و جدال [روا] نیست و هر کار نیکی انجام می‌دهید خدا آن را می‌داند و برای خود توشه برگیرید که در حقیقت بهترین توشه پرهیزگاری است و ای خردمندان از من پروا کنید ١٩٧﴾
در این آیه سه بار کلمه حج به کار رفته است. مفسران مراد از حج در مورد اول را زمان حج دانسته‌اند.[۵] علامه طباطبایی مورد دوم را به معنای عمل حج و در مورد سوم به معنای زمان و مکان حج می‌داند.[۶] این آیه در شمار آیاتی قرار دارد که در حجة الوداع بر پیامبر(ص) نازل شد.[۷]
نهی از امور سه‌گانه در احرام
آیه ۱۹۷ بقره همچنین بیان می‌کند هر کس در ماه‌های حج برای حج احرام ببندد و حج را بر خود واجب کند، باید در طول احرام از آمیزش، دروغ و سوگند به خدا پرهیز کند.[۸] مفسران واژه رَفَث در آیه را تصریح به سخنی دانسته‌اند که نباید بر زبان آید و از آن با کنایه یاد می‌شود، ولی روایات آن را به آمیزش تفسیر کرده‌اند. همچنین فُسُوق را خارج‌شدن از طاعت و جِدال را مجادله لفظی معنا کرده‌اند، اما روایات آن را به معنای دروغ و جدال در احرام حج را به گفتن نه یا بله همراه با قسم به لفظ الله تبیین کرده‌اند.[۹] گفته شده عرب در موسم حج به نزاع لفظی می‌پرداخت و هر فردی حج خود را بهتر از دیگری می‌دانست که این آیه از آن نهی کرد.[۱۰] در روایتی از امام صادق(ع) واجب‌کردن حج بر خود در ماه‌های سه‌گانه به انجام یکی از تلبیه، إشعار یا تقلید تبیین شده است.[۱۱]
آگاهی خدا بر اعمال و دستور به تقوا
آیه ۱۹۷ بقره پس از فرمان پرهیز از کارهای سه‌گانه در احرام، آگاهی خدا به اعمال و پاداش در برابر آن‌ها را یادآور شده و به توشه‌گرفتن دستور می‌دهد. برخی تفاسیر مقصود از تهیه زاد و توشه در عبارت «تَزَوَّدوا» را تهیه زاد و توشه مادی برای سفر حج دانسته‌اند، چنانچه گروهی از حاجیان یمنی برای این سفر هیچ توشه‌ای با خود برنمی‌داشتند. آیه سپس بهترین توشه را تقوا معرفی می‌کند.[۱۲] البته برخی هم مقصود از توشه در فرمان «تَزَوَّدوا» را توشه برای سفر حج و معرفی تقوا با عنوان بهترین توشه را صرفا برای سفر آخرت تفسیر کرده‌اند.[۱۳] به نظر برخی چون جوادی آملی به قرینه معرفی تقوا و نظارت آن بر جمله پیشین، معنای توشه در عبارت قبل هم تقوا و کارهای نیک و توشه سفر آخرت است.[۱۴] تفسیر نمونه دستور به توشه‌گرفتن را شامل هر دو توشه مادی و معنوی (تقوا) دانسته است.[۱۵]
پانویس
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۵۲۳؛ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۳.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۵۱.
- ↑ سیدمرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۲۳۶.
- ↑ ابن‌زهره، غنیه، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۴؛ راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۷۲؛ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۷ش، ج۱۰، ص۹۰.
- ↑ راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۷۲؛ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۹.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۹.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۴ ـ ۷۵.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۷ش، ج۱۰، ص۹۳ ـ ۹۴؛ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۳۹۴.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۴.
- ↑ بانو امین، مخزن العرفان، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۲۴۸.
- ↑ بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۲۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۵؛ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۷ش، ج۱۰، ص۹۸ و ۱۰۰ ـ ۱۰۱؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۵۲۵.
- ↑ بانو امین، مخزن العرفان، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۲۵۰.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۷ش، ج۱۰، ص۱۰۰؛ حلی، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۰۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۵ ـ ۵۶.
یادداشت
منابع
- ابن‌زهره، حمزة بن علی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- بانو امین، سیده نصرت بیگم، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.
- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج۱۰، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.
- حلی، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، انتشارات مرتضوی، چاپ اول، ۱۴۲۵ق.
- راوندی، سعید بن هبة‌الله، فقه القرآن، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی، چاپ دوم، ۱۴۰۵ق.
- سیدمرتضی، علی بن حسین، الانتصار فی انفرادات الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
[[رده:آیات»»