کاربر:Naghavi/صفحه تمرین۳
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | آل‌عمران |
| شماره آیه | ۱۰۴ |
| جزء | ۴ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
آیه ۱۰۴ سوره آل‌عمران
معرفی
آیه ۱۰۴ سوره آل‌عمران به گفته مفسران به مسلمانان فرمان می‌دهد که همواره در میان آنان باید گروهی باشند که با دعوت به خیر و اجرای امر به معروف و نهی از منکر مردم را به نیکی‌ها دعوت کنند و از بدی‌ها باز دارند.[۱]
﴿وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ١٠٤﴾ [آل عمران:104]﴿و باید از میان شما گروهی [مردم را] به نیکی دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند و آنان همان رستگارانند ١٠٤﴾
برخی منظور از معروف را چیزی معرفی کرده‌اند که خدا و پیامبر به آن فرمان دهند و منکر نیز هر چیزی است که خدا و پیامبر(ص) از آن نهی کنند.[۲] شیخ طوسی پنج معنای لغوی[۳] و طبرسی هشت احتمال[۴] برای کلمه أُمَّةٌ نقل کرده و جامع میان احتمالات را «قصد» دانسته‌اند. بنابراین أمت به جمعیتی گفته می‌شود که به گفته جوادی آملی دارای مقصد یگانه و یک مقصود مشخصی باشند.[۵] مکارم شیرازی نیز این کلمه را به جمعیتى معنا کرده كه نوعی وحدت در ميان آنها حاکم باشد، مانند وحدت زمانی يا مكانی و يا اتحاد در هدف.[۶]
امام باقر(ع) در حدیثی این آیه را درباره آل‌محمد(ع) و پیروانشان معرفی کرده است.[۷]
ارتباط با آیات پیشین
در آیه قبل سخن از برادری و اتحاد بود و از دیدگاه تفسیر نمونه در آیه ۱۰۴ سوره آل‌عمران با اشاره به امر به معروف و نهی از منکر در واقع نظارت عمومی و پوششی اجتماعی برای محافظت بر وحدت جامعه اسلامی بیان شده است.[۸] جوادی آملی نیز ارزش‌های دینی را عامل وحدت خوانده و روش پاسداری از آن را دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر از سوی افراد جامعه دینی قلمداد کرده است.[۹]
استناد فقهی به آیه
- طبرسی در مجمع البیان شرط رستگاری در آیه ۱۰۴ آل‌عمران را انجام امر به معروف و نهی از منکر دانسته و به همین خاطر آیه را از دلایل وجوب آن دو شمرده است.[۱۰] جوادی آملی هم از فرمان این آیه به امر به معروف و نهی از منکر، وجوب آن را برداشت کرده است.[۱۱]
- شیخ طوسی با استناد به عمومیت فرمان امر به معروف و نهی از منکر در این آیه، آن دو را از واجبات عینی برمی‌شمارد.[۱۲] علامه حلی با انکار این تعمیم آیه، وجوب آن دو را کفایی می‌داند.[۱۳] به گزارش جوادی آملی بیشتر مفسران و فقیهان هم این دو را واجب کفایی شمرده‌اند.[۱۴] طبرسی حرف مِنْ در عبارت «و لتکن منکم أمة» را به معنای «بعضی» گرفته و دلیل آن را واجب‌کفایی‌بودن امر به معروف و نهی از منکر دانسته که لازم نیست همه امر و نهی کنند. اما قائلان به وجوب عینی، نوع این حرف را بیانیه و منظور فرمان آیه در امر و نهی را همه مسلمانان فهمیده‌اند.[۱۵]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۳۵. ؟
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۸۰۷.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج؟، ص۵۴۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۸۰۶.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۹۰ش، ج۱۵، ص۲۵۷ ـ ۲۵۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۳۴. ؟
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۰۸ ـ ۱۰۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۳۴ ـ ۳۵. ؟
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۸ش، ج۱۵، ص۲۵۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۸۰۷.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۹۰ش، ج۱۵، ص۲۵۷ ـ ۲۵۸.
- ↑ شیخ طوسی، الاقتصاد، ۱۳۷۵ق، ص۱۴۷.
- ↑ علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ۴۵۸.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۸ش، ج۱۵، ص۲۶۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۸۰۷.
یادداشت
منابع
- بانو امین، سیده نصرت بیگم، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.
- جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الاذهان و جلاء الاحزان، تصحیح: جلال‌الدین حسینی أرموی، تهران، بی‌نا، ۱۳۳۷ش.
- حلی، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، انتشارات مرتضوی، ۱۳۷۳ش..
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- فضل‌الله، محمدحسین، من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، ۱۴۱۹ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.